Zakażenie gałki ocznej – główna przyczyna zgłoszeń pacjentów w ramach pomocy doraźnej

Z jakimi infekcjami narządu wzroku najczęściej zgłaszają się pacjenci do poradni okulistycznej?

Zakażenia gałki ocznej – można je podzielić na: zakażenia przedniego odcinka (zapalenie brzegów powiek, woreczka łzowego, spojówek, rogówki, tęczówki) oraz zakażenia tylnego odcinka (zapalenie części pośredniej błony naczyniowej, naczyniówki, siatkówki, zapalenia wnętrza gałki ocznej oraz zapalenie całej gałki ocznej). Zakażenia te mogą mieć etiologię bakteryjną, wirusową, grzybiczą lub mieszaną. Jedną z najczęstszych infekcji oka jest bakteryjne zapalenie spojówek. Zgłaszane zwykle przez pacjentów objawy to: uczucie ciała obcego pod powiekami, kłucie, swędzenie, pieczenie, światłowstręt, łzawienie, wydzielina ropna w worku spojówkowym.

Jakie czynniki predysponują pacjentów do wystąpienia chorób infekcyjnych narządu wzroku?
Czynnikami predysponującymi do zakażeń są: nieprawidłowo rosnące rzęsy, niedomykalność szpary powiekowej, zespół suchego oka, współistniejące zakażenia (np. zapalenie woreczka łzowego) czy używanie soczewek kontaktowych. Dodatkowo narażeni na zakażenia są także pacjenci z zaburzeniami immunologicznymi, chorzy na AIDS, dializowani, żywieni pozajelitowo, przewlekle leczeni antybiotykami lub/i lekami immunosupresyjnymi.

Jakie leki stosuje się w terapii bakteryjnego zapalenia spojówek?
W przypadku zapaleń bakteryjnych spojówek stosujemy antybiotyki w postaci kropli, maści lub preparaty łączone (antybiotyk+steroid). Stosowane są:

Aminoglikozydy:

• gentamycyna w postaci kropli,
• tobramycyna w postaci kropli i maści,
• neomycyna w postaci maści,
• amikacyna najszerszy zakres działania w grupie aminoglikozydów.

Makrolidy:

• erytromycyna w postaci maści,
• azytromycyna w postaci kropli.

Chemioterapeutyki z grupy fluorochinolonów:

• ofloksacyna w postaci kropli i maści,
• lomefloksacyna w postaci kropli,
• norfloksacyna w postaci kropli,
• lewofloksacyna w postaci kropli,
• moksyfloksacyna w postaci kropli,
• cyprofloksacyna w postaci kropli i maści.

Sulfonamidy o działaniu bakteriostatycznym w postaci kropli.

Złotym standardem postępowania w bakteryjnym zapaleniu spojówek jest miejscowe podawanie antybiotyków (w postaci kropli, maści). Antybiotyk podawany miejscowo jest skuteczniejszy w porównaniu ze stosowanym ogólnie. Powinno się wybierać lek przeciwbakteryjny o działaniu bakteriobójczym i szerokim spektrum przeciwbakteryjnym. Przy długim i częstym stosowaniu, zwłaszcza w małych dawkach może rozwinąć się oporność na lek.

Jaka grupa czy też grupy leków przeciwbakteryjnych są rekomendowane w bakteryjnym zapaleniu powierzchni oka?
Należy zaznaczyć, że lekami pierwszego rzutu w bakteryjnych zapaleniach przedniego odcinka są aminoglikozydy i fluorochinolony. Aminoglikozydy dzielimy na naturalne (I, II generacja), np.: neomycyna, tobramycyna, gentamycyna oraz półsyntetyczne, np. amikacyna. Aminoglikozydy wykazują efekt poantybiotykowy (PAE) – działają przeciwbakteryjnie kilka dni po zaprzestaniu stosowania.

Jaki lek jest najczęściej stosowany w terapii bakteryjnego zapalenia spojówek?
Najczęściej stosowana jest tobramycyna, która działa na Enterobacteriace (np. Clebsiella pneumoniae, Staphylococcus species, Pseudomonas aeruginosa) silniej niż gentamycyna. Tobramycyna w postaci kropli charakteryzuje się dobrą tolerancją miejscową.

Jakie są problemy związane ze stosowaniem leków przeciwbakteryjnych?
Jedną z bolączek współczesnej medycyny i antybiotykoterapii jest narastająca antybiotykooporność. Występuje wysoka i stale narastająca oporność na fluorochinolony IV generacji w krajach, w których są one standardem profilaktyki okołooperacyjnej i okołozabiegowej. Dlatego też niezwykle ważne jest stosowanie w tzw. błahych przypadkach leków łagodniejszych, a preparaty zawierające np. fluorochinolony IV generacji powinny być zarezerwowane dla poważnych ciężkich zapaleń rogówki.
Wiadomo także, że Staphylococcus epidermidis w 50% posiada mutacje obniżające wrażliwość (10%) lub uodparniające je (40%) na fluorochinolony III i IV generacji, w tym na lewofloksacynę, gatifloksacynę oraz moksifloksacynę. Częstą sytuacją jest również pojawienie się nadkażeń grzybiczych u pacjentów leczonych zbyt intensywnie miejscowo antybiotykiem o szerokim spektrum w przypadku zwykłego bakteryjnego zapalenia spojówek.

Na co należy zwrócić uwagę pacjentowi zalecając mu leki przeciwbakteryjne oraz inne leki w postaci kropli do oczu?
Należy zwrócić uwagę pacjentowi na konieczność wypłukania worka spojówkowego z zalegającej wydzieliny ropnej przed podaniem leku. W przypadku stosowania więcej niż jednego preparatu okulistycznego istotne jest zaznaczenie konieczności zachowania odstępu minimum 5 minut pomiędzy podaniem kolejnego leku, żeby uniknąć efektu wypłukania preparatu z worka spojówkowego. Prawidłowy sposób podawania kropli do worka spojówkowego jest następujący: 1 kroplę należy podać z dala od kąta wewnętrznego, zamknąć oczy, nie mrugać. Czasem należy ucisnąć kąt wewnętrzny – dotyczy to głównie dzieci i podawania tzw. silnych leków, np. atropiny.

Czas na podsumowanie dotyczące leczenia zapalenia spojówek?
Podsumowując, zapalenia spojówek to główna przyczyna zgłoszeń pacjentów w ramach pomocy doraźnej. Prawidłowe rozpoznanie oraz włączenie odpowiedniej terapii ma kluczowe znaczenie w szybkim wyleczeniu. Niezwykle istotne jest również objaśnienie pacjentowi sposobu prawidłowej aplikacji leku do worka spojówkowego, jego przechowywania oraz czasu trwania leczenia. Dzięki zastosowaniu się do tych prostych reguł można uniknąć nadkażenia innymi drobnoustrojami oraz skutecznie walczyć z antybiotykoopornością.