Nowość!
Skrót informacji
Na poziomie nowoczesnej farmakoterapii producenci leków kierują obecnie swoje działania nie tylko w stronę zwiększania skuteczności leczenia pacjenta, ale również dostępności lekowej dla pacjentów. Prowadzone badania nad modyfikacją postaci farmaceutycznych i technologii wytwarzania opierają się na wcześniej wprowadzonych substancjach czynnych. Zastosowanie zróżnicowanych substancji pomocniczych do wytwarzania danej postaci leku bądź odpowiednio prowadzony proces technologiczny dają możliwość uzyskania zmodyfikowanej farmakokinetyki uwalniania substancji leczniczej z tej postaci preparatu, a dodatkowo pozwalają finalnie na otrzymanie leków dostępnych cenowo dla pacjentów.
Tego typu działania stanowią podstawę m.in. do wytwarzania leków generycznych (odtwórczych czy nazwanych także zamiennikami lub odpowiednikami), które – zgodnie z definicją zawartą w Prawie farmaceutycznym (Dz.U.2024 poz. 686) – posiadają „taki sam skład jakościowy i ilościowy substancji czynnych, taką samą postać farmaceutyczną, jak referencyjny produkt leczniczy, a ich biorównoważność wobec referencyjnego produktu leczniczego została potwierdzona odpowiednimi badaniami biodostępności”.
Niewielkie różnice w biodostępności nie wpływają na terapię lekami o wysokim indeksie terapeutycznym. W przypadku leków z wąskim indeksem terapeutycznym czy też preparatów, przy stosowaniu których istnieje duże ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych, nawet niewielkie wahania dotyczące stężenia leku we krwi mogą powodować brak efektu terapeutycznego lub wystąpienie działań niepożądanych. Stąd tak ważne jest rozpoznanie substancji czynnej. Różnice w przypadku leku generycznego względem leku oryginalnego (innowacyjnego) mogą wynikać ze składu jakościowego i ilościowego substancji pomocniczych oraz niewielkich modyfikacji w sposobie wytwarzania substancji leczniczej. Zatem farmaceuta w aptece, który realizuje receptę, musi zwrócić uwagę pacjenta na bezpieczną i skuteczną terapię lekową (w tym dawkę leku, postać terapeutyczną, substancję czynną czy substancje pomocnicze, a także właściwości farmakokinetyczne czy farmakodynamiczne itp.), na jej wysoką jakość, ale też podkreślić korzyści cenowe takiej farmakoterapii. Daje to ogromną szansę na uzyskanie znaczącej poprawy zdrowia pacjenta, przeciwdziałanie powikłaniom choroby, wydłużenie życia pacjenta oraz zmniejszenie ryzyka przedwczesnego zgonu wynikającego z braku prawidłowego i systematycznego leczenia.
Substancje pomocnicze mogą mieć wpływ na szybkość wchłaniania substancji czynnej oraz na siłę działania leku. Właściwości te są szczególnie istotne w przypadku postaci leku o modyfikowanym uwalnianiu. Ponadto leki pochodzące od różnych producentów mogą mieć odmienny skład substancji pomocniczych i dlatego nie są identyczne z preparatami występującymi już na rynku aptecznym. Zatem producent leku generycznego powinien udowodnić na drodze eksperymentów klinicznych, iż jego unowocześniony skład substancji pomocniczych skutkuje bądź nie skutkuje różnym profilem farmakokinetycznym lub działaniem klinicznym leku. Jeżeli zaś nastąpi zmiana w składzie lub sposobie wykorzystania substancji pomocniczej w danej postaci leku i wpłynie ona na uwalnianie substancji czynnej, to taka sytuacja może stanowić podstawę do ubiegania się o patent dla danego producenta w zakresie innowacyjności danego leku.
Badanie szybkości uwalniania stanowi jeden z parametrów charakteryzujących właściwości danego leku oraz jego jakość. Dodatkowo daje możliwość dokonania oceny powtarzalności serii danego produktu i oceny równoważności produktów pochodzących od różnych producentów.
Jednym z leków, który aktualnie występuje na rynku aptecznym, jako lek generyczny, jest preparat zawierający substancję czynną apiksaban (kod ATC; B01AF02). To lek o działaniu przeciwzakrzepowym z grupy bezpośrednich inhibitorów czynnika Xa. Jego wskazania terapeutyczne związane są z profilaktyką udaru i zatorowości systemowej występującej u pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków. Jest także stosowany w leczeniu zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej oraz zapobieganiu ewentualnych ich nawrotów.
W odniesieniu do właściwości farmakokinetycznych apiksaban cechuje się szybkim wchłanianiem (działanie już po 30 minutach), przy maksymalnym stężeniu produktu (Cmax) stwierdzanym 3 do 4 godzin od przyjęcia tabletki. Jego bezwzględna dostępność biologiczna wynosi ok. 50% dla dawek 10 mg. Przyjmowanie leku w trakcie posiłku nie wpływa na AUC ani na Cmax dla dawki 10 mg, zatem można go przyjmować niezależnie od posiłków. Apiksaban wykazuje liniową farmakokinetykę, a ekspozycja na lek rośnie proporcjonalnie do wzrostu dawki w zakresie do 10 mg. Dodatkowo posiada podobny zakres działania po podaniu pacjentowi formy rozkruszonej tabletki w 30 ml wody w odniesieniu do tradycyjnego podania doustnego tabletki. Dzięki tej zalecie istnieje też szansa podania leku u pacjentów w sytuacji konieczności założenia zgłębnika nosowo-żołądkowego. Objętość dystrybucji preparatu wynosi ok. 21 litrów, co oznacza umiarkowaną jego penetrację do tkanek. Apiksaban wiąże się z białkami osocza na poziomie ok. 87%, co powoduje, że nie można go łatwo usunąć w trakcie dializy. Lek ten ma liczne drogi eliminacji, u pacjentów wykryto ok. 25% leku w postaci metabolitów (reszta w postaci niezmienionej), większość w kale, a na poziomie 27% ma miejsce eliminacja nerkowa. Okres półtrwania dla apiksabanu wynosi ok. 12 godzin. Lek jest metabolizowany w wątrobie przez izoenzym CYP3A4/ 5, a w mniejszym stopniu przez CYP1A2, 2C8, 2C9, 2C19 i 2J2. Ponadto dla tego leku wykazano, iż zmienność wewnątrzosobnicza wynosi 20%, a międzyosobnicza 30%, zaś taka umiarkowana zmienność oznacza stabilny profil farmakokinetyczny, zatem jego działanie u pacjentów jest przewidywalne.
Te parametry farmakokinetyczne i duża biodostępność leku po podaniu doustnym niezależna od posiłku stanowią podstawę do możliwości przeprowadzenia bezpiecznej i skutecznej zamiany leku oryginalnego na lek generyczny, co oczywiście powinno wynikać z określonych prawnie badań w zakresie biorównoważności.
Zatem producenci leków generycznych zgodnie z zaleceniami wykazują podobieństwo dwóch parametrów farmakokinetycznych: AUC i Cmax we krwi, a badany lek generyczny uznaje się za biologicznie równoważny z oryginalnym produktem referencyjnym, gdy porównywalne leki nie różnią się w istotny sposób pod względem szybkości i stopnia wchłaniania (wg zaleceń europejskich odchylenia od 80-125% przy 90% przedziale ufności dla Cmax i AUC).
Przeprowadzone badania nad apiksabanem przez polskiego producenta leku generycznego wykazały, że lek testowany spełnia kryteria biorównoważności względem preparatu oryginalnego, co potwierdzono na podstawie analizy parametrów farmakokinetycznych (AUC i Cmax), których 90% przedziały ufności mieściły się w wymaganym zakresie 80-125%. Przy jednoczesnym braku poważnych działań niepożądanych, wyniki te mogą stanowić podstawę do stosowania leku generycznego zamiennie z preparatem oryginalnym. Dodatkowo weryfikacji może podlegać fakt, czy dane produkty lecznicze odtwórcze o różnych dawkach (2,5 i 5,0 mg) są wytwarzane przez tego samego producenta i w tym samym procesie, a skład jakościowy wszystkich dawek tabletek powlekanych jest identyczny (różnice mogą dotyczyć np. barwników w otoczce tabletki). Dzięki tak uzyskanym wynikom farmaceuta, realizując receptę na lek oryginalny, może dokonać bezpiecznej zamiany preparatu oryginalnego na generyczny (jeżeli lekarz nie zaznaczył NZ, nie zamieniać).
Właściwy efekt terapeutyczny u pacjenta przy zastosowaniu leku w określonym problemie medycznym osiąga się dzięki regularnej terapii danym lekiem zgodnej z jego zaleceniami. Ma na to ogromny wpływ finalna cena leku, która składa się na koszt często przewlekłego leczenia, nie zawsze możliwa do pokonania przez pacjenta. Cena leku generycznego jest z reguły niższa nawet o kilkadziesiąt procent w odniesieniu do ceny leku oryginalnego, co przekłada się na zwiększoną dostępność pacjenta do danego leku, ale też może dać szansę na przyszłość do obniżenia cen leków oryginalnych przez ich producentów. Wobec powyższego dodatkowym atutem wynikającym z niższych cen leków generycznych jest regularne ich stosowanie przez pacjentów, a co za tym idzie uzyskanie efektów zaleconej terapii, obniżenie ryzyka wystąpienia nawrotów czy powikłań choroby. W przypadku apiksabanu, dzięki pojawieniu się na rynku aptecznym preparatów generycznych, znacząco obniżył się koszt leczenia i stąd zwiększona możliwość zakupu leku przez pacjenta.
Nietolerancja histaminy – przyczyny i skutki