Naturalna pomoc w trawieniu

autorka: prof. Iwona Wawer

Dbając o prawidłowe trawienie, znani kucharze polecają obfite używanie przypraw, takich jak: kolorowy pieprz, imbir, kardamon, estragon, czy mięta. Doświadczone gospodynie dodają do potraw, oprócz przypraw, także zioła wiatropędne: owoc kminku, kolendry, anyżek. Jak skomponować mieszankę wspomagającą trawienie, łączącą prozdrowotne działanie różnych roślin? Skład takich mieszanek był kiedyś tajemnicą medycyny klasztornej, teraz warto zaufać farmaceutom i po nalewkę wybrać się do apteki.

Pierwszy składnik to mięta, znali ją już starożytni Egipcjanie 1000 lat p.n.e. Współcześnie wiadomo, że jest to środek działający na przewód pokarmowy, który ułatwia trawienie i leczy niestrawność. Głównym składnikiem czynnym jest olejek miętowy z mentolem, który przeciwdziała skurczom mięśni gładkich przewodu pokarmowego. Stąd wynika działanie rozkurczowe olejku, nalewki i kropli miętowych, a także naparu z liści. Olejek miętowy pobudza wydzielanie żółci, przez co ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. W badaniach in vitro, na komórkach, pokazano, że ekstrakty z liści mięty mają dużą aktywność antyoksydacyjną, działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Mięta to antidotum na „fast-foody”! Koktail z likierem miętowym lub Mohito z listkami mięty i limonką, są znane jako aperitif i pite przed kolacją. Koper włoski od XVI wieku uprawiali w klasztornych ogrodach benedyktyni. Teraz jest stosowany zarówno jako roślina jadalna, jak i lecznicza. Surowiec zielarski to suche owoce, które zawierają co najmniej 4% olejku eterycznego. Wśród bioaktywnych składników kopru są też flawonoidy i fitosterole. W składzie olejku koprowego zidentyfikowano aż 34 składniki, najwięcej jest trans anetolu (34-82%) oraz fenchonu (do 22%). Olejek koprowy ma wielostronne korzystne działanie: ułatwia trawienie, bo pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, pomaga przy kolce i bólach, bo działa spazmolitycznie oraz wiatropędnie, wpływa na florę bakteryjną jelit. Herbatkę z kopru stosuje się jako pierwszą pomoc w kolce niemowlęcej. Jest skuteczna, bo pomaga przy bolesnych skurczach i wzdęciach, jest dobrze tolerowana i ma przyjemny zapach.

W Polsce uprawia się dwie odmiany kolendry różniące się wielkością owoców i zawartością olejku eterycznego. Olejek kolendrowy zawiera dużo (+)-linalolu (do 75%). Uważa się, że to linalol jest głównym związkiem działającym rozkurczająco, co w efekcie poprawia perystaltykę i umożliwia odchodzenie gazów. Owoce kolendry są składnikiem mieszanek ziołowych pobudzających apetyt, poprawiających trawienie, hamujących rozwój niekorzystnej flory jelitowej. W sklepach spożywczych można kupić nasiona kolendry, a także świeżą kolendrę w doniczkach. Korzenny aromat i słodkawo-piekący smak nasion kolendry dobrze komponuje się z daniami rybnymi i mięsnymi. Nasiona najlepiej rozgnieść tuż przed dodaniem do potraw.

Kminek to znana przyprawa, popularna zwłaszcza w kuchni niemieckiej i krajów skandynawskich. Owoce zawierają olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są karwon i limonen, ale zawierają również flawonoidy i fenolokwasy. Owoce kminku działają przeciwskurczowo, zapobiegają wzdęciom, poprawiają perystaltykę. Preparaty z wyciągiem z kminku są polecane w zaburzeniach trawienia i braku apetytu, zwłaszcza u seniorów i małych dzieci.

Karczoch – to roślina uprawiana w basenie Morza Śródziemnego. Gorzkawe w smaku karczochy są cenione za walory dietetyczne i smakowe. Jeśli nie ma świeżych karczochów – warto sięgnąć po ekstrakt. Karczochy zawierają: karotenoidy, witaminy z grupy B, witaminę C, składniki mineralne, fenolokwasy (kwas chlorogenowy i kawowy) i ich estry, głównie cynarynę. W karczochach są też gorzkie laktony seskwiterpenowe (0,5-6%), triterpeny i sterole. Główny gorzki składnik to cynaropikryna działająca żółciopędnie, podobnie jak fenolokwasy. Wyciągi z karczocha są polecane na zaburzenia trawienia, działają żółciotwórczo oraz regenerująco na komórki wątroby, obniżają stężenie cholesterolu we krwi, zapobiegają miażdżycy.

Tradycyjne nalewki sporządza się przez zalanie surowca 40-45% alkoholem. Otrzymane wyciągi gęste lub suche mogą służyć do przyrządzania kompozycji ziół. Niewielki dodatek alkoholu jest wskazany, bowiem większość bioaktywnych związków lepiej się rozpuszcza. Nalewka jest posłodzona syropem, a kwas cytrynowy, askorbinowy i sok jabłkowy poprawiają jej smak. Zestaw pięciu surowców: mięta, koper, kminek, kolendra i karczoch współdziała w zapewnieniu prawidłowego trawienia, dostarczając związków, które uzupełniają dietę.