Menopauza w pigułce – co warto o niej wiedzieć?

Menopauza (z greckiego meno – miesiąc; pauses – pauza), czyli etap w życiu kobiety dojrzałej, to nieunikniony element żeńskiego cyklu biologicznego, który wiąże się ze zmianami w organizmie o podłożu hormonalnym. W społeczeństwie bywa postrzegana pejoratywnie, ale skoro jest to naturalny proces, to warto zgłębić jego specyfikę i zaznajomić się z wpływem na kobiecy organizm, by móc wspomóc Panie w wymagającym dla nich czasie.

Czym jest menopauza?

Charakterystycznym momentem w transformacji menopauzalnej jest ostatnia miesiączka, ale możemy wyodrębnić 4 kluczowe fazy występujące w kilkuletnim okresie około tego wydarzenia. Przyjmuje się, że począwszy od 6 lat przed do około 6 lat po nim, możemy wyróżnić: premenopauzę, perimenopauzę, menopauzę oraz postmenopauzę. Ich przebieg i wystąpienie zależą od różnych czynników, tj. genetyczne, środowiskowe, styl życia kobiety, w tym palenie papierosów, a także wiek pierwszej miesiączki, przebieg i wiek porodu, historia chorób pacjentki (m.in. choroby onkologiczne oraz autoimmunologiczne) oraz jej krewnych. Dodatkowo możemy określić etap łączący wspomniane fazy przekwitania i odnoszący się do zmian hormonalnych i fizjologicznych, jako klimakterium.

Premenopauza jest to okres kilku lat poprzedzających ostatnią miesiączkę, w którym zaczynają się kliniczne, hormonalne i metaboliczne zmiany związane ze zmniejszoną aktywnością jajników. Uznaje się, że występuje ok. 46. r.ż.

Menopauza związana jest z wygaśnięciem endokrynnej czynności pęcherzyków jajników, a objawia się to ustaniem krwawień miesiączkowych, po których zaniku przez 12 miesięcy nie występuje żadne kolejne krwawienie menstruacyjne (niezwiązane z idiopatycznymi stanami). Zazwyczaj występuje między 45. a 55. r.ż., gdy jajniki przestają produkować kluczowe hormony żeńskie: estrogeny i progesteron.

Wspomniany okres 1 roku na ogół nazywamy perimenopauzą, ale faktycznie odnosi się on do dłuższego, kilkuletniego procesu poprzedzającego ustanie menstruacji, gdyż wiąże się on ze spadkiem poziomu hormonów płciowych.

Postmenopauza z kolei jest to etap następujący po menopauzie i trwa do końca życia. Kobiety w tej fazie są bardziej podatne na przypadłości, takie jak osteoporoza i choroby serca, ze względu na niski poziom estrogenów.

Symptomy przekwitania

Objawy przekwitania mogą występować już w okresie perimenopauzalnym i utrzymywać się do kilku lat po ostatniej miesiączce. Do najczęstszych należą:

• uderzenia gorąca;
• nadmierne pocenia się;
• zwiększona pobudliwości, nerwowość;
• utrudniona koncentracja, zaburzone funkcje poznawcze,
• bóle mięśni i stawów, wzmożona łamliwość kości;
• zmiany nastroju, płaczliwość, drażliwość, nerwowość, obniżony nastrój;
• problemy ze snem;
• zmęczenie;
• wzrost masy ciała;
• suchości pochwy;
• częstsze infekcje intymne;
• nietrzymanie moczu;
• suchość i wiotczenie skóry;
• przerzedzenie włosów;
• bolesne współżycie.

Nie wszystkie symptomy są kojarzone i utożsamiane ze zmianami hormonalnymi, a niejednokrotnie brak zrozumienia przyczyn problemu utrudnia jego niwelowanie. Wczesne i najczęściej występujące objawy menopauzy to uderzenia gorąca, a także objawy somatyczne i psychiczne. Aż u 40% kobiet występują już w okresie premenopauzy, a po menopauzie dotykają aż 85% kobiet.

Okres ten bywa dla kobiety trudny, często niezrozumiały, ale dzięki odpowiedniej diagnostyce i zastosowaniu metod łagodzenia symptomów, można uczynić ten czas łatwiejszym i mniej dotkliwym. Podstawowym krokiem w tym kierunku jest konsultacja ginekologiczna, która umożliwi specjaliście zdiagnozowanie pacjentki i wyznaczenie spersonalizowanej terapii.

Niwelowanie objawów menopauzalnych

Sposoby radzenia sobie z objawami menopauzy zależą od stanu kobiety, jej historii medycznej, obecności i intensywności symptomów, a także indywidualnych preferencji. Najczęściej stosowaną metodą w łagodzeniu dolegliwości przekwitania jest hormonalna terapia menopauzalna (HTM), która polega na przyjmowaniu żeńskich hormonów płciowych w minimalnych skutecznych dawkach. Dostępne są preparaty do stosowania doustnego, ale także i przezskórnego, tj. plastry, żele czy preparaty dopochwowe (tabletki, globulki).

Pomocnicze w niwelowaniu symptomów menopauzalnych mogą być preparaty roślinne bazujące m.in. na naturalnych fitoestrogenach o właściwościach zbliżonych do kobiecych estrogenów, występujących w produktach tj. soja, nasiona lnu czy szałwia, a także substancjach wspomagających łagodzenie poszczególnych objawów.

Dodatkowo specjalista może wzbogacić terapię pacjentki w produkty lecznicze ukierunkowane na uciążliwe symptomy, przykładowo selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), np. paroksetyna czy antagonistę receptora neurokininy 3 (NK3), jak fezolinetant (lek niedostępny w Polsce) do łagodzenia uderzeń gorąca. Stosuje się również szereg innych leków w leczeniu chorób związanych z okresem menopauzy.

Poza preparatami aptecznymi kluczowe w radzeniu sobie z problemami wynikającymi ze zmian hormonalnych w ciele kobiety mogą być metody niefarmakologiczne. Dieta, aktywność fizyczna, fizjoterapia, higiena snu, czy opieka psychologiczna, zarówno ta profesjonalna, jak i wsparcie ze strony bliskich mogą przynieść ulgę w dotkliwych objawach i wspomóc ogólny dobrostan kobiety.

Istotnymi aspektami w opiece nad pacjentką w okresie klimakterium jest jej uświadomienie, identyfikacja potrzeb, regularna kontrola oraz indywidualny dobór terapii. Menopauza i etapy jej towarzyszące mogą być uciążliwe dla kobiety, ale odpowiednio dostosowane środki terapeutyczne i pomocnicze mogą korzystnie wpłynąć na jakość życia kobiety w wieku dojrzałym.