Choroba uchyłkowa – charakterystyka i postępowanie

Uchyłkowatość odnotowuje się u ok. 14% osób w wieku do 40 lat oraz u ponad połowy społeczeństwa po 70. roku życia. U 20% zmagających się z uchyłkami dochodzi do rozwinięcia choroby uchyłkowej, która jest najczęstszym schorzeniem jelita grubego. Uchyłki rzadko pojawiają się u osób młodych, ale jeśli wystąpią, to przebieg choroby jest cięższy niż u pacjentów starszych.

Czym są uchyłki jelita grubego?

Uchyłkami jelita grubego nazywa się uwypuklenia błony śluzowej i warstwy podśluzowej (uchyłki rzekome) lub zgrubienie całej ściany jelita (uchyłki prawdziwe)^[1]. Choroba uchyłkowa jelita grubego jest przewlekłym schorzeniem cywilizacyjnym, które dotyka najczęściej osoby starsze, prowadzi do pojawienia się małych kieszonek (uchyłków) w ścianie przewodu pokarmowego, które pozostają w jelicie już do końca życia. Częstość występowania tego schorzenia rośnie szczególnie w krajach rozwiniętych, odnotowuje się tam wzrost liczby hospitalizacji osób cierpiących z powodu choroby uchyłkowej. Schorzenie to może przebiegać bezobjawowo i wtedy nazywane jest uchyłkowatością. O objawowej niepowikłanej chorobie uchyłkowej (ONChU) mówi się, gdy osoby skarżą się na wzdęcia, gorączkę, skurcze brzucha oraz jego bolesność, pojawiają się biegunki lub zaparcia. Na terenie Polski ONChU występuje u ok. 1 mln ludzi. Podłożem patogenezy choroby uchyłkowej jest zaburzenie mikrobioty jelit (dysbioza). Badania radiologiczne lub endoskopowe są kluczowe w rozpoznaniu choroby uchyłkowej^[2].

Duży wpływ na pojawienie się choroby ma sposób odżywiania się. Dieta uboga w błonnik, owoce i warzywa predysponuje do pojawienia się uchyłków, ponieważ zbyt mała podaż błonnika wymaga większego ciśnienia wewnątrz przewodu pokarmowego do transportu pokarmu. Obok w tabeli zawarte zostały czynniki, które wpływają na pojawienie się uchyłków. Wyróżnić można czynniki modyfikowalne oraz niemodyfikowalne^[3].

Stan zapalny w uchyłkach

Zapaleniem uchyłków nazywa się stan zapalny przebiegający w uchyłkach, który można podzielić na ostry lub przewlekły, występuje u około 5% chorych. Do zapalenia dochodzi w sytuacji, w której pokarm zatyka ujście uchyłka. Prowadzi to do silnej nadwrażliwości i podrażnienia błony śluzowej jelita grubego^[4].

Ze względu na przykre objawy choroby uchyłkowej ważne jest wdrożenie odpowiedniej profilaktyki. Już w 1980 r. badania Roedigera dotyczące kwasu masłowego wykazały, że jest główną substancją dostarczającą energię komórkom nabłonka jelitowego. Maślan wykorzystuje się w łagodzeniu objawów oraz zapobieganiu nawrotom choroby. Może być suplementowany długotrwale. Niedobory kwasu masłowego mogą prowadzić do poważnych zaburzeń funkcji przewodu pokarmowego, co w konsekwencji prowadzi do upośledzenia procesów regeneracyjnych oraz problemów z utrzymaniem szczelności nabłonka^[5].

Suplementacja maślanem sodu

Pozytywne efekty suplementacji maślanem sodu zauważą pacjenci z chorobą uchyłkową jelit. Za jedną z głównych przyczyn rozwoju choroby uchyłkowej uważa się nieodpowiednią dietę. Przyjmowanie preparatów kwasu masłowego zaleca się nie tylko pacjentom cierpiącym na powikłaną chorobę uchyłkową, np. po przebytym zapaleniu uchyłków. Dołączenie kwasu masłowego do diety profilaktycznie poleca się każdemu, u kogo wykryto obecność uchyłków ze względu na wielokierunkowe działanie maślanu sodu. Substancja ta wykazuje działanie przeciwzapalne, regenerujące, wpływa na poprawę stanu błony śluzowej jelita. Włączenie kwasu masłowego do diety jest zalecane na każdym etapie choroby uchyłkowej: od działania profilaktycznego, poprzez chorobę uchyłkową przebiegającą z objawami, a kończąc na działaniu wspomagającym w sytuacji wykrytej na podstawie badań powikłanej choroby uchyłkowej, tak więc substancja ta może być stosowana długotrwale^[6]. Zastosowanie probiotyków w leczeniu choroby uchyłkowej ze względu na brak wystarczających danych nie jest zalecane. Przeprowadzono za małą ilość badań, na zbyt małej grupie pacjentów przez krótki okres. Probiotyki stanowią tylko dodatkowe wsparcie w leczeniu, mogą wpłynąć na poprawę objawową u części pacjentów z uchyłkami^[7]. Pacjenci ze stwierdzoną uchyłkowatością jelita grubego powinni na stałe wdrożyć do swojego życia przyjmowanie błonnika oraz dużej ilości płynów, a także dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała dzięki regularnej aktywności fizycznej^[8].