Łupież: charakterystyka skórnego problemu i możliwości jego zwalczania – cz. 2

W opinii American Academy of Dermatology (ADD) najskuteczniejszą formą zwalczania łupieżu są szampony przeciwłupieżowe. Mogą one zawierać jeden lub kilka składników aktywnych. Działanie tych substancji skupia się na trzech kwestiach, które powstrzymują rozwój łupieżu. Są nimi: działanie przeciwgrzybicze (zwalczające grzyby Malassezia), ograniczenie produkcji sebum oraz likwidowanie zlepiania się martwych komórek skóry^[1]. Należy jednak pamiętać, że problemy łupieżu suchego i tłustego mogą się ze sobą przeplatać, mogą także występować stany zaognienia i remisji.

Łupież – kuracja i pielęgnacja skóry głowy

Do walki z łupieżem najczęściej stosuje się pielęgnację miejscową, tj. szampony, które zawierają główne grupy składników:

• o działaniu przeciwgrzybiczym, np. cyklopiroksolamina, ketokonazol, klimbazol;
• eliminujące zrogowaciały naskórek, mające działanie złuszczające;
• działające antyproliferacyjne, regenerujące komórki naskórka.

Polecane są szampony zawierające cyklopiroksolaminę, gdyż substancja ta działa przeciwgrzybiczo, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Działanie grzybobójcze cyklopiroksolaminy polega na pozbawieniu komórek grzybów substancji odżywczych, a jednocześnie na zahamowaniu komórkowych procesów enzymatycznych. Co więcej, substancja ta wykazuje dobrą przenikalność przez warstwę rogową naskórka zarówno do skóry właściwej, jak i do przydatków skóry^[2].

Badanie dotyczące efektywności i bezpieczeństwa używania szamponu zawierającego cyklopiroksolaminę do zwalczania łupieżu wykazało, że substancja ta jest zarówno skuteczna, jak i bezpieczna do stosowania przez dłuższy czas^[3]. W skutecznej pielęgnacji skóry łupieżowej sprawdzi się również klimbazol, który charakteryzuje się dużą skutecznością jako środek przeciwgrzybiczy.

Mogą go zawierać preparaty do zwalczania łupieżu. Badania in vitro potwierdzają efektywność klimbazolu w działaniu przeciwko Malassezia furfur, co sugeruje, że jest to substancja odpowiednia do stosowania w szamponach i innych produktach do pielęgnacji włosów oraz skóry głowy^[4].

Zarówno cyklopiroksolamina, jak i klimbazol znacząco wpływają na usuwanie łupieżowych łusek i powstrzymują tworzenie się nowych. Udowodniono, że używanie szamponu zawierającego obie te substancje spowodowało znaczną poprawę w zakresie swędzenia, zaczerwienienia i łuszczenia się skóry głowy^[5].

Cyklopiroksolamina i klimbazol działają na grzyby z rodzaju Malassezia przez blokowanie mechanizmów enzymatycznych oraz procesów metabolicznych, które są niezbędne do wzrostu grzybów. Kombinacja tych dwóch składników wzmacnia ich przeciwgrzybicze właściwości^[6]. Badanie wykazało, że połączenie cyklopiroksolaminy i klimbazolu jest efektywnym sposobem zwalczania łupieżu oraz łojotokowego zapalenia skóry. Synergiczne działanie obydwu tych środków przeciwgrzybiczych przyczynia się do szybszego ustąpienia objawów opisanych wyżej dolegliwości^[7].

Przykładem produktu, który w składzie ma zarówno cyklopiroksolaminę, jak i klimbazol, jest Pirolam® szampon. Pozwala on szybko i skutecznie usuwać łupież. Regularnie stosowany pomaga także zapobiegać nawrotom. Szampon zawiera dodatkowo składniki pielęgnujące skórę głowy i włosy.

Warto zaznaczyć, że niezwykle istotne podczas zwalczania obu typów łupieżu jest skupienie się na zdrowiu skóry głowy, a dokładniej: na równowadze jej mikrobiomu. Mikrobiom skóry głowy jest złożoną społecznością mikroorganizmów – bakterii, grzybów i wirusów – zamieszkujących mieszki włosowe i całą powierzchnię skóry głowy. Mikrobiom ten odgrywa decydującą rolę w utrzymaniu zdrowia skóry – chroni przed patogenami, wspiera utrzymanie właściwej bariery hydrolipidowej, a także uczestniczy w regulacji procesów zapalnych oraz immunologicznych^[8]. Zaburzenia równowagi mikrobiomu mogą się przyczyniać do rozwoju stanów zapalnych i problemów skórnych – takich jak łupież^[9].

Czy można naruszyć lub zachwiać równowagę omawianego mikrobiomu? Tak i to w sposób ciągły. Dzieje się to z wielu przyczyn, często związanych z niewłaściwą pielęgnacją. Mikrobiom można zaburzyć przez stosowanie zbyt agresywnych szamponów, nadmierne mycie bądź stosowanie produktów o niewłaściwym składzie. Aby zapobiegać łupieżowi, należy dbać o utrzymanie zdrowego mikrobiomu skóry głowy, w czym pomaga stosowanie się do opisanych niżej porad.

Zastosowanie szamponu przeciwłupieżowego

Zalecenia obejmują zastosowanie szamponu 2 lub 3 razy w tygodniu przez miesiąc. Ważna jest procedura mycia obejmująca czas działania produktu od 3 do 5 minut na owłosionej skórze głowy, a następnie powtórzenie tej czynności^[10]. Uważa się również, że skuteczność szamponu wzrasta, gdy zostanie on spieniony i pozostawiany na skórze głowy przez kilka minut^[11]. Dlatego warto utrzymać czas 4 tygodni zwalczania łupieżu, a w kolejnych tygodniach stosować raz w tygodniu w celu zapobiegania jego ponownego wystąpienia.

Profilaktyka łupieżu

Szampon z cyklopiroksolaminą
Głównym działaniem profilaktycznym w wypadku łupieżu może być stosowanie szamponów z cyklopiroksolaminą raz w tygodniu przez min. 3 miesiące^[12]. Ważne jest regularne stosowanie szamponu również po to, aby podtrzymać uzyskany efekt bez nawrotów.

Regularność mycia włosów
Skóra głowy powinna być myta regularnie co 2-3 dni w celu usunięcia nadmiaru sebum oraz martwych komórek skóry. W okresie remisji warto pamiętać o stosowaniu szamponu przeciwłupieżowego raz w tygodniu jako środka zapobiegawczego, a w pozostałe dni mycia decydować się na użycie delikatnych szamponów dopasowanych do typu skóry głowy.

Unikanie stosowania środków drażniących
W wielu przypadkach warto zrezygnować z:

• produktów do stylizacji włosów, jeśli po ich użyciu widzimy nasilenie problemów łupieżowych;
• suszenia włosów zbyt gorącym strumieniem powietrza (zwłaszcza przy braku zachowania odpowiedniego odstępu od skóry – min. 30 cm od skóry głowy);
• stosowania twardej woda do mycia skóry głowy i włosów;
• intensywnego tarcia skóry głowy ręcznikiem;
• częstego dotykania skóry głowy, zbyt częstego czesania, drapania.

Dieta
Wiele badań podkreśla rolę osi jelitowo-mózgowej i mikrobiomu w wypadku występowania problemów wypadaniu włosów i łupieżu. Zdołano zaobserwować różnice w mikrobiomie jelitowym między osobami z tymi problemami a zdrowymi osobami z grupy kontrolnej^[13]. Z tego względu w sytuacji wystąpienia łupieżu warto zająć się dietą i zdrowiem jelit, szczególnie w przypadku nasilenia problemów jelitowych. Wyniki badań opublikowanych w maju 2024 r. wskazują też, że wybrane probiotyki mają właściwości, które mogą stymulować wzrost włosów i działać przeciwłupieżowo^[14]. Warto, aby dieta osób narażonych na wystąpienie łupieżu była bogata w witaminy, w szczególności z grupy B, A i E, minerały takie jak cynk, a także zdrowe tłuszcze. Należy unikać alkoholu, dużej ilości cukru, produktów przetworzonych i zawierających konserwanty, barwniki oraz inne chemiczne dodatki do żywności.

Pielęgnacja włosów z łupieżem

Preparaty stosowane w pielęgnacji skóry łupieżowej powinny zawierać składniki poprawiające kondycję włosów przez stymulujące regenerację uszkodzonych włókien włosów, co może wpłynąć na poprawę wyglądu łodygi^[15]. Pielęgnacja łodygi włosa powinna obejmować użycie szamponu oraz odżywki lub maski do włosów. W składzie preparatów mogą się znajdować m.in. proteiny pszenicy wzmacniające włosy i przyczyniające się do ich lepszego nawilżenia – to pozwoli lepiej chronić je przed zewnętrznymi uszkodzeniami powodowanymi przez stylizację^[16]. Warto, aby preparaty zawierały również szeroko stosowaną w farmacji oraz medycynie glicerynę, która ma pozytywny wpływ na kondycję włosów i skóry głowy polegający na zapewnieniu im lepszego nawilżenia.

Wpływ łupieżu na codzienne funkcjonowanie

Zmaganie się z łupieżem bardzo negatywnie wpływa na kondycję psychiczną wielu osób. Jest to problem występujący na skórze głowy, który nie wygląda estetycznie, a z tego względu powoduje u wielu osób poczucie wstydu. Z czasem problem ten przekłada się na poczucie własnej wartości, a nawet jakość życia społecznego. Niektóre osoby potrafią nawet uzależniać częstotliwość spotkań towarzyskich od aktualnego stan skóry głowy (w wypadku nasilenia problemu zdarza się, że rezygnują z zaplanowanych spotkań). Dodatkowo u osób, u których występuje świąd (przeważnie w przypadku łupieżu tłustego), kolejnym problemem staje się drapanie skóry głowy. Ta czynność również jest postrzegana jako krępująca.

Powyższe psychologiczne trudności osób zmagających się z łupieżem mogą być związane z faktem, że wszelkie dolegliwości skórne mogą wywoływać u innych osób obrzydzenie, a często również przekonanie o braku higieny osoby oraz strach przed kontaktem z osobą zmagającą się z łupieżem. Współcześnie mamy nieograniczony dostęp do wiedzy i źródeł wskazujących na oczywisty fakt, że problem łupieżu nie może przejść z jednej osoby na drugą, a jego występowanie nie musi świadczyć o braku higieny. Mimo to głęboko zakorzenione w ludzkich umysłach negatywne postrzeganie problemów skórnych i włosowych wciąż stanowi problem społeczny.