Alergie krzyżowe

autorka: dr n. med. Katarzyna Wrotek
specjalista chorób wewnętrznych, alergolog, członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego

Alergeny, czyli związki wywołujące reakcje alergiczne, są najczęściej białkami. Niektóre z nich, jak pokazały badania, charakteryzują się dużym podobieństwem strukturalnym, czyli mają identyczne sekwencje aminokwasów w części łańcucha białkowego. W alergii krzyżowej znaczenie mają te, których podobieństwo wynosi przynajmniej 70 proc. Dlatego po pojawieniu się w organizmie alergika wywołują reakcję układu immunologicznego z udziałem przeciwciał IgE. Przykładem takiego podobieństwa w budowie białek są m.in. pyłki brzozy i jabłka (zawierają białko profilinę). Szacuje się, że około 80% uczulonych na brzozę w różnie nasilony sposób reaguje na zjadane surowe jabłka. Kolejny przykład to białko tropomiozyna będące składnikiem roztoczy kurzu domowego i owoców morza. Dlatego u osób uczulonych na roztocza kurzu domowego może pojawić się reakcja alergiczna po zjedzeniu krewetek. Inne istotne w alergii krzyżowej białka to lipidowe białka transferowe, chitynazy, enolaza, glukanazy. Podobną budowę mogą mieć alergeny pokarmowe, wziewne, kontaktowe.

Niektóre alergeny ulegają rozkładowi po obróbce termicznej i stają się nieaktywne. Przykładem są jabłka, które mogą być zjadane przez alergika np. w szarlotce. Niestety, nie wszystkie alergeny tak reagują.

Objawy alergii krzyżowej są zróżnicowane i mogą dotyczyć wielu narządów. Niektóre z nich to:

• obrzęk warg, języka, gardła, świąd jamy ustnej,


• obrzęk naczynioruchowy,


• bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty,


• katar, kichanie, duszność,


• łzawienie, świąd powiek,


• świąd skóry uogólniony, pokrzywka,


• wstrząs anafilaktyczny.

Typową przypadłością związaną z alergią krzyżową jest zespół alergii jamy ustnej (OAS – ang. oral allergy syndrome). U chorych występuje drętwienie i pieczenie języka, świąd gardła, parestezje w obrębie jamy ustnej. W nasilonej reakcji może pojawić się nasilony obrzęk gardła i krtani, duszność oraz reakcja anafilaktyczna (spadek ciśnienia tętniczego, utrata przytomności, zaburzenia rytmu serca). Dlatego kontakt z alergenami krzyżowymi może być niebezpieczny. Podstawowe znaczenie w diagnostyce alergii krzyżowej ma dokładnie zebrany wywiad. Już na tej podstawie często można ustalić sposób postępowania.

Najważniejsza jest profilaktyka, czyli dieta eliminacyjna. Należy wykluczyć pokarmy wywołujące dolegliwości zwłaszcza w okresie pylenia, czyli zwiększonej ekspozycji na alergeny krzyżowe. Jeżeli dojdzie jednak do reakcji i pojawienia się dolegliwości, niezbędne będą leki przeciwhistaminowe, ewentualnie glikokortykosteroidy miejscowe i ogólne. Farmaceuta może doradzić pacjentom odpowiednie leki przeciwhistaminowe i poinformować o możliwości skompletowania zestawu przeciwwstrząsowego.