Bezpieczna terapia preparatami NLPZ

Realizując recepty na leki przeciwbólowe musimy pamiętać, że ta kategoria leków stanowi w Polsce największą, szacowaną na 27 proc. grupę produktów OTC. Aby zmniejszyć ryzyko przyjmowania dwóch leków o podobnym profilu działania lub nawet z tą samą substancją czynną, musimy fachowo doradzić pacjentom, którzy mimo leku zaordynowanego przez lekarza, proszą o dodatkowy preparat. Sytuacje takie, wbrew pozorom, są bardzo częste. Zadaniem farmaceuty jest uświadomienie pacjentowi, jak terapia NLPZ powinna wyglądać, by była skuteczna i bezpieczna. Mechanizm działania NLPZ hamują izoenzymy cyklooksygenazy prostaglandynowej, co odpowiada za ich działanie p/bólowe czy p/zapalne, ale też działania niepożądane. Blokowanie COX-1 prowadzi do zahamowania syntezy działających cytoprotekcyjnie PGE2 i PGI2 , co skutkować może podrażnieniem śluzówki, krwawieniem z przewodu pokarmowego, owrzodzeniami. Pacjent powinien przyjmować NLPZ po posiłku, z dużą ilością wody, by zniwelować podrażnienia (są to często kwasy z gr. karboksylową). Z tego samego powodu nie powinien też brać tych leków tuż przed położeniem się do łóżka, gdyż mogą w takiej pozycji przykleić się do przełyku i podrażniać go, powodując nawet drobne perforacje. Pamiętajmy jednak, że to mechanizm działania, a nie droga podania, są odpowiedzialne za tego typu działania niepożądane. Dlatego pacjent, jeżeli jest w grupie ryzyka (np. ma przebytą chorobę wrzodową), nie powinien stosować jednocześnie nawet miejscowych środków NLPZ, gdyż zawsze są wchłaniane do krwiobiegu. Jednak rzeczywiście są zdecydowanie bezpieczniejsze niż te, stosowane ogólnie, podobnie jak selektywne koksiby.

Wzrost objawów niepożądanych

Stosowanie więcej niż jednego NLPZ znacznie zwiększa ryzyko szkód, gdyż objawy niepożądane kumulują się, a efekt terapeutyczny się nie zwiększa. Przez hamowanie COX-1 i COX-2 dochodzi do zmniejszenia przepływu krwi w nerkach, a leki wydalane z moczem mogą uszkadzać ten organ, im dłuższy jest ich czas działania. Upośledzenie nerek prowadzi do zatrzymania sodu, powstawania obrzęków i może predysponować do choroby nadciśnieniowej. Jednocześnie, jeżeli pacjent już cierpi na nadciśnienie, NLPZ mogą je dodatkowo pogłębiać, m.in. obniżając skuteczność leków hipotensyjnych. Jeżeli pacjent stosowałby dwa NLPZ równocześnie, ryzyko uszkodzenia wątroby i nerek wzrasta nawet 6/7-krotnie i zależy od dawki i długości stosowania leku. Upewnijmy pacjenta, że działanie p/bólowe z reguły pojawia się po 0,5-2 godz., ale na maksymalny efekt p/zapalny musi poczekać nawet ok. tygodnia. Jeżeli pacjent zdecydowanie uważa, że lek jest nieskuteczny, zamiast kupić dodatkowy środek p/bólowy, powinien ponownie odwiedzić lekarza. Terapia NLPZ celowo jest rozpoczynana od małych dawek i jeżeli są one niewystarczające, lekarz może zalecić ich stopniowe zwiększanie, by osiągnąć pożądany efekt terapeutyczny dla indywidualnego pacjenta, stosując najmniejszą skuteczną dawkę i minimalizując w ten sposób ryzyko działań niepożądanych. Jeżeli mimo tych zabiegów lek nie przyniesie oczekiwanego efektu po ok. 3 tygodniach stosowania, należy rozważyć zamianę na inny NLPZ, dążąc jednocześnie, by całkowita długość terapii była jak najkrótsza.

Uświadomić pacjenta

Przeciwwskazaniem do stosowania NLPZ są astma i choroby alergiczne. Leki te mogą nasilać skurcze oskrzeli lub wywoływać astmę, przez działanie leukotrienów (LT szkodliwie wpływają też na śluzówkę żołądka). Po rozważeniu czynników ryzyka i korzyści płynących z ich stosowania, NLPZ mogą być zaordynowane przez lekarza nawet wśród pacjentów o podwyższonym ryzyku. Nadciśnieniowcom możemy pomóc, przypominając o konieczności częstszego monitorowania ciśnienia. Astmatykom o tym, że powinni mieć przy sobie przez okres terapii inhalatory przerywające atak, a osobom stosującym leki p/zakrzepowe o monitorowaniu INR (to przykład ryzyka interakcji NLPZ z innymi lekami wynikający z powinowactwa do białek krwi, ten typ możliwy też przy jednoczesnym stosowaniu np. z digoksyną). Zwiększenie świadomości pacjenta w zakresie zasad terapii zapewni jej skuteczność i bezpieczeństwo oraz ułatwi rozpoznawanie sygnałów wymagających interwencji.