Stan przedcukrzycowy – niedoceniany problem

Według danych statystycznych w 1995 r. na cukrzycę na świecie chorowało ok. 135 mln osób. W 2012 r. ilość osób chorujących na cukrzycę wzrosła do 366 mln osób. Na tle danych światowych sytuacja w Polsce nie wygląda najlepiej. Dane szacunkowe określają liczbę osób chorujących na cukrzycę w Polsce na ok. 3 mln.

Stan przedcukrzycowy – stan alarmowy

Widoczną cechą stanu przedcukrzycowego pozostaje jedynie u części osób rosnący obwód pasa – to tam gromadzi się tłuszcz trzewny odpowiedzialny za uruchomienie kaskady niekorzystnych zdarzeń. Jeżeli pacjent nie zmieni stylu życia, a w grupie z umiarkowanym i dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym nie zacznie równolegle zmiany zachowań żywieniowych i stosowania leczenia farmakologicznego, to straci możliwość zachowania zdrowia lub przynajmniej opóźnienia rozwoju cukrzycy.

Ważne! Ten stan możemy zatrzymać, dążąc do normalizacji wagi ciała. Liczy się każdy centymetr. W przypadku stanu przedcukrzycowego i cukrzycy zdrowie zależy od równowagi pomiędzy wydzielaniem insuliny a poziomem glukozy we krwi.

Stan przedcukrzycowy często przebiega bezobjawowo. Dzieje się tak, gdy wartości glukozy pozostają w normie dzięki zwiększonemu wydzielaniu insuliny. Jednak już w okresie bezobjawowym, który odbywa się na poziomie przemian metabolicznych, rozpoczyna się rozwój powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego. Często dopiero zawał serca lub udar mózgu ujawniają zaburzenia gospodarki węglowodanowej, które trwały wiele lat wcześniej. Po pewnym czasie rezerwy wydzielania insuliny wyczerpują się i rozpoznajemy stan przedcukrzycowy lub cukrzycę.

U części pacjentów (szczególnie młodych z otyłością) pierwszym sygnałem jest nieprawidłowa wartość glukozy na czczo (IFG). W grupach zwiększonego ryzyka po  wykonaniu doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) rozpoznajemy nieprawidłową tolerancję glukozy (IGT) lub cukrzycę.

Grupy ryzyka

Grupy ryzyka to osoby, u których należy aktywnie poszukiwać cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego.
Do grupy ryzyka zalicza się:

• osoby z BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwodem w talii > 80 cm (kobieta); > 94 cm (mężczyzna),
• osoby z cukrzycą w wywiadzie rodzinnym
• osoby ze stwierdzonymi, uprzednio zaburzeniami gospodarki węglowodanowej,
• osoby mało aktywne fizycznie,
• kobiety, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg,
• kobiety z przebytą cukrzyca ciążową,
• osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego,
• osoby z zaburzeniami lipidowymi(podwyższony cholesterol całkowity, podwyższone LDL, obniżony HDL, podwyższone triglicerydy,
• osoby z nadciśnieniem tętniczym,
• kobiety z zespołem policystycznych jajników.

Każda osoba powyżej 45. r.ż. bez obciążeń powinna mieć wykonywane badania glikemii co trzy lata.
Stan przedcukrzycowy – masz podejrzenie – jesteś w grupie ryzyka – zweryfikuj swoje obawy!
Pacjenci często pomimo świadomości zagrożeń nie chcą poznać prawdy na temat swojego stanu zdrowia.
Lęk towarzyszy obawie przed rozpoznaniem choroby. Przestań się bać – zacznij działać!
Wystarczy, aby pacjenci z grup ryzyka odwiedzili laboratorium celem wykonania oznaczenia poziomu glukozy w osoczu krwi żylnej. Badanie wykonuje się u pacjenta na czczo, krew pobierana jest z żyły.

Rozpoznanie stanu przedcukrzycowego

Stan przedcukrzycowy obejmuje dwa zaburzenia gospodarki węglowodanowej: nieprawidłową glikemię na czczo i/lub podwyższoną glikemię w 2 godzinie testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT) – czyli nieprawidłową tolerancję glukozy.

Nieprawidłowa glikemia na czczo to glikemia od 5,6 mmol/l (100 mg/dl) do 6,9 mmol/l (125 mg/dl). Nieprawidłowa tolerancja glukozy to glikemia w 2 godzinie doustnego testu obciążenia glukozą pomiędzy 7,8 mmol/l (140 mg/dl) – 11,0 mmol (199 mg/dl). Charakterystyczną cechą stanu przedcukrzycowego jest fakt stwierdzenia u pacjenta podwyższonego poziomu glukozy w osoczu krwi żylnej (oznaczenie laboratoryjne).

Wartość oznaczonego poziomu glukozy nie pozwala na rozpoznanie cukrzycy, ale sugeruje, że gospodarka węglowodanowa u pacjenta nie jest już prawidłowa. Jeżeli nic nie zrobimy, pozostaje oczekiwać rozwoju powikłań makro- i mikronaczyniowych lub rozpoznania cukrzycy.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

W codziennej praktyce jakże często używamy tego sformułowania. W przypadku stanu przedcukrzycowego to zapobieganie polega na uświadomieniu sobie powagi sytuacji i podejmowaniu działań mających na celu powrót do stanu zdrowia lub niedopuszczenie do rozwoju choroby.

Czy Polacy mają wiedzę na temat stanu przedcukrzycowego, czy znają grupy ryzyka? W przeprowadzonym na początku września na zlecenie Polpharmy przez agencję badawczą ARC Rynek ogólnopolskim badaniu skierowano pytania dotyczące poziomu wiedzy na temat stanu przedcukrzycowego w populacji osób powyżej 30. r.ż.[1]. Celem badania było określenie poziomu wiedzy Polaków na temat stanu przedcukrzycowego.

Dodatkowo badano również stan zdrowia Polaków oraz stopień zagrożenia występowaniem stanu przedcukrzycowego. Analiza 800 wywiadów pozwala na sformułowanie następujących wniosków.

Polacy uważają, że ich wiedza na temat stanu przedcukrzycowego jest niewystarczająca. Spośród wielu chorób cywilizacyjnych ta jest najmniej znana – 14% badanych nigdy o niej nie słyszało. Dla porównania – najpopularniejsze schorzenie – nadciśnienie tętnicze – jest przynajmniej średnio znane 72%, a tylko 4% nigdy o nim nie słyszało.

W grupie, która słyszała o stanie przedcukrzycowym 23% nie potrafi wskazać, na czym ten stan polega, a połowa nie potrafi podać żadnego objawu.

Aż 63% badanych nie ma świadomości konsekwencji, jakie niesie za sobą stan przedcukrzycowy.

Największą wiedzę na temat stanu przedcukrzycowego prezentowały osoby z grup ryzyka. Jednak sama świadomość czy znajomość definicji nie przekłada się na zmianę stylu życia czy też sposób odżywiania się.

Lepiej wyszukiwać aktywnie niż czekać

Badanie opinii i wiedzy Polaków na temat stanu przedcukrzycowego dowodzi także potrzeby upowszechnienia wiedzy na ten temat. Ważne jest, aby aktywnie wyszukiwać pacjentów z grup podwyższonego ryzyka.

Według danych z badania, po 50. r.ż. ponad połowa badanych posiada 2 lub więcej czynników ryzyka zachorowania na stan przedcukrzycowy (patrz: wykres 2).

Rola profesjonalistów, a szczególnie farmaceutów, jest w tym wypadku nie do przecenienia. Jeżeli pacjent leczy się z powodu nadciśnienia, zaburzeń lipidowych lub powikłań sercowo- naczyniowych, pamiętajmy o zasugerowaniu potrzeby badania poziomu glukozy we krwi. W przypadku każdej osoby z nadwagą i otyłością, warto również zadbać o oznaczenie poziomu glukozy. Czasami w dyskusji z pacjentami warto oprzeć się o wyniki badań klinicznych. Najbardziej znane badania fińskie Finnish Diabetes Prevention Study jednoznacznie wykazały, że zmiana stylu życia (odpowiednia dieta, adekwatny wysiłek fizyczny) powodują u 58% pacjentów zmniejszenie ryzyka przejścia stanu przedcukrzycowego w cukrzycę.

Podobne wyniki uzyskali badacze amerykańscy w badaniu DPP (Diabetes Prevention Program). W badaniu DPP (Diabetes Prevention Program)u osób ze stanem przedcukrzycowym modyfikując styl życia w ciągu 2,8 roku uzyskano redukcję ryzyka rozwoju cukrzycy o 58%. Podstawowym zaleceniem, jakie uzyskali uczestnicy tego badania, było dążenie do redukcji masy ciała o ok. 7% i wykonywanie co najmniej umiarkowanego lub intensywnego wysiłku fizycznego.

Warto starać się o powrót prawidłowej tolerancji glukozy. Wraz z powrotem do normy wartości glikemii może również nastąpić normalizacja ciśnienia tętniczego i gospodarki lipidowej.

Leczenie

Dla części osób z umiarkowanym i dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym wskazane jest równoczesne leczenie farmakologiczne. Lekiem z wyboru zarejestrowanym do stosowania w stanie przedcukrzycowym jest metformina. Jest ona uznanym lekiem stosowanym w stanie przedcukrzycowym Dowiedziono, że posiada korzystny stosunek NNT (numer needed to treat) – oznacza to liczbę osób, która należy leczyć przez 3 lata, aby zapobiec 1 przypadkowi cukrzycy.

W przypadku metforminy w zależności od publikacji wynosi ona 7 lub 14 – to bardzo dobry wynik. W przypadku osób z umiarkowanym i dużym ryzykiem rozwoju cukrzycy warto od początku zastosować równocześnie modyfikacje styli życia i leczenie farmakologiczne.

Według badań DPP zmiana stylu życia zmniejszyła w tym badaniu o 58% ryzyko przejścia stanu przedcukrzycowego w cukrzycę. Stosowanie metforminy zmniejszyło ryzyko przejścia stanu przedcukrzycowego w cukrzycę o 39%. Zatem 50%-60% pacjentów cierpiących z powodu stanu przedcukrzycowego może się uchronić przed rozwojem cukrzycy samą zmianą stylu życia. W warunkach polskich w momencie rozpoznania cukrzycy u 91% chorych stwierdza się nadwagę lub otyłość.

Tłuszcz gromadzi się w sposób mniej lub bardziej widoczny. Prosta metoda – pomiar obwodu talii pośrednio daje wgląd w stan naszego metabolizmu. Zmierzmy obwód talii swój i swoich bliskich, a potem wspólnie zadbajmy o nasze zdrowie.

Piśmiennictwo:
1. Badanie internetowe epanel.pl

***

Kampania edukacyjna „Niebieski Pasek”
W październiku br. wystartowała kampania edukacyjna „Niebieski Pasek” zainicjowana przez firmę Polpharma. Jej celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na temat stanu przedcukrzycowego oraz uświadomienie, że ów stan to ostatni moment, w którym można przeciwdziałać wystąpieniu cukrzycy typu 2 oraz związanych z nią groźnych powikłań. Zadaniem kampanii jest zwrócenie szczególnej uwagi na profilaktykę, zwiększenie diagnostyki, a także dotarcie do osób z grup ryzyka z informacją, że stan przedcukrzycowy to ostatni moment, by zmienić swoje nawyki żywieniowe oraz styl życia. W ramach kampanii uruchomiona została strona internetowa www.niebieskipasek.pl, na której można wykonać test ryzyka stanu przedcukrzycowego. Partnerem kampanii „Niebieski pasek” jest Koalicja na Rzecz Walki z Cukrzycą oraz Stowarzyszenie Edukacji Diabetologicznej. Patronat honorowy nad kampanią sprawuje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.