Spadek cen w grupach terapeutycznych

Za nami niemal 4 lata funkcjonowania ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych zwanej potocznie ustawą refundacyjną. Ustawa ta określa m.in. obowiązki aptek wynikające z obrotu lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi, a także zasady, tryb i kryteria ustalania urzędowych cen zbytu na te produkty oraz wysokość urzędowych marż hurtowych i detalicznych.

Mimo krytycznych opinii ekspertów oraz postulatów środowisk medycznych dokument ten nadal nie zmienił znacząco swojego kształtu, a jego zapisy dotyczące marży detalicznej wciąż wywołują kontrowersje. Postanowiliśmy bliżej przyjrzeć się tematowi marży detalicznej oraz przedstawić wpływ wybranych zapisów ustawy na zyski aptek z obrotu lekami refundowanymi.

Leki refundowane stanowią ok. 38% rynku wszystkich leków w Polsce, a każda apteka, która podpisała umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, ma obowiązek zapewnić pacjentom ich dostępność. Z czym się to wiąże? Apteki, aby sprostać wymaganiom pacjentów oraz zapisom ustawy, zaopatrują się w leki refundowane, których lista publikowana jest przez Ministerstwo Zdrowia raz na dwa miesiące. Wraz z nowym obwieszczeniem pojawiają się nie tylko nowe leki, w które apteka musi uzupełnić swój magazyn, ale także zmiany cen niektórych już funkcjonujących na rynku produktów. Zmiany te mogą wynikać z kilku czynników, takich jak obniżenie ceny przez podmiot odpowiedzialny, objęcie refundacją nowego produktu w danej grupie, czy też substytucję apteczną, która także wpływa na zmianę wysokości marży detalicznej i dopłaty pacjenta do danego leku refundowanego.

Substytucja apteczna a marża detaliczna

Wysokość marży aptecznej dla produktów refundowanych jest ściśle powiązana z ceną detaliczną produktu, który wyznacza limit finansowania w obrębie grupy leków. Niezależnie od wysokości cen urzędowych produktów zawierających taką samą liczbę dawek dobowych, wysokość marży aptecznej jest taka sama. Mechanizm ten miał się przyczynić do rozpowszechnienia substytucji aptecznej (apteka osiąga bowiem jednakowy zysk ze sprzedaży leku tańszego, jak i droższego z danej grupy). Wzrost obrotu lekami najtańszymi przyczynia się do obniżenia marży aptecznej w zakresie danej grupy leków.

Według zapisów ustawy refundacyjnej, podstawę limitu w danej grupie limitowej leków stanowi cena hurtowa (w przeliczeniu na dawkę dobową) leku, który dopełnia 15% obrotu ilościowego zrealizowanego w tej grupie limitowej w miesiącu poprzedzającym o 3 miesiące ogłoszenie obwieszczenia, po uprzednim uporządkowaniu produktów w grupie według rosnących cen hurtowych za dawkę dobową. Z powyższego wynika, że wraz ze wzrostem sprzedaży najtańszych produktów wzrasta szansa, że któryś z nich dopełni 15% obrotu ilościowego w grupie i wyznaczy podstawę limitu, od której liczona będzie marża detaliczna.

Przykładem wyznaczenia limitodawcy w grupie leków w oparciu o kumulatywny obrót 15% jest tabela 1.

W jaki sposób limit wpływa na marżę detaliczną?

Marżę detaliczną ustala się w oparciu o cenę hurtową produktu wyznaczającego podstawę limitu w danej grupie limitowej, zatem im niższy będzie limit finansowania, tym niższa może być marża apteczna. Szczegółowy algorytm jej wyliczania określa ustawa refundacyjna. Matematyczną konsekwencją przedstawionego w tabeli 2 algorytmu ustalania marży degresywnej jest obniżanie się detalicznej marży kwotowej produktu wraz z malejącą ceną hurtową leku wyznaczającego podstawę limitu w grupie. Jeśli zatem nowym limitodawcą w grupie zostanie produkt o niższej cenie hurtowej, zwykle obniżeniu ulegnie także marża detaliczna. Tak więc w przypadku, w którym apteka zakupiła towar podczas obowiązywania jednego obwieszczenia, nie może być pewna, ile zarobi na jego sprzedaży po wejściu kolejnego. Jeżeli bowiem obniżeniu ulegnie marża detaliczna (np. właśnie w wyniku zmiany limitu finansowania w grupie), to zysk apteki ze sprzedaży leków zakupionych po tej zmianie będzie odpowiednio niższy od zakładanego.

Algorytmy obliczania limitu finansowania i naliczania marży detalicznej dla produktów refundowanych powodują, że wydawanie tańszych odpowiedników refundowanych w perspektywie długofalowej wpływa na poziom limitu i zmianę marży aptecznej wszystkich produktów w danej grupie limitowej.

Przykładem działania powyższego mechanizmu jest obniżenie marży aptecznej w następujących po sobie okresach dla grupy ropiniroli, zawierających tę samą ilość substancji (patrz: tabela 3).

 

Czy jest się czego obawiać?

Oczywistym jest, że apteka nie posiada w swoich zapasach wszystkich produktów refundowanych, których lista publikowana jest na obwieszczeniu, zmniejszyła się też liczba opakowań zamawianych jednorazowo przez apteki. Z tego względu straty na pojedynczych opakowaniach nie są aż tak duże, aby miały zaważyć na losach apteki. Niestety, w skali roku, szczególnie w przypadku częstych zmian na liście refundacyjnej, straty te mogą być już o wiele bardziej istotne. Nikt nie zaprzeczy, że dostępność tanich leków dla pacjentów, szczególnie tych najbardziej potrzebujących, jest kluczowa z punktu widzenia systemu ochrony zdrowia. Kwestia ta nie powinna jednak wiązać się z ryzykiem finansowym dla aptek, które będąc podmiotami gospodarczymi, muszą walczyć o utrzymanie się na rynku. Miejmy nadzieję, że rozwiązanie tego problemu przyniesie zapowiadana przez Ministerstwo Zdrowia zmiana ustawy refundacyjnej postulowana od dawna przez różne podmioty działające na rynku farmaceutycznym.