Obowiązki pracodawcy wobec pracownika

autor: mgr farm. MACIEJ KARBOWIAK
prezes firmy doradczej „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym

Regulacje dotyczące obowiązków pracodawcy względem pracownika (a także pracownika względem pracodawcy) znajdziemy w rozdziale pierwszym, działu czwartego Kodeksu Pracy. Wiadomo, że w dużych firmach pracodawcy posiadają wyspecjalizowane komórki organizacyjne, najczęściej w obrębie działów kadr, które w imieniu pracodawcy sprawują pieczę nad prawidłowością realizacji przepisów w tym zakresie.

W aptekach indywidualnych obowiązek ten spoczywa najczęściej na właścicielu/kierowniku placówki, czyli jednostki organizacyjnej, jaką formalnie jest apteka. Z powyższego wynika zatem, że każdy pracodawca winien m.in. prowadzić pełną dokumentację, w tym akta osobowe pracownika, które będą zgodne z wymogami formalnymi. Oczywiście dokumentacja taka powstaje na etapie zatrudnienia pracownika. Dlatego też postaram się Państwu przypomnieć o dwóch fundamentalnych obowiązkach względem pracowników, bez których pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy – o badaniach profilaktycznych i szkoleniu BHP.

Badania profilaktyczne

Zanim pracownik zostanie formalnie przyjęty do pracy, podlega badaniom lekarskim. Badania wstępne do pracy przeprowadzone muszą być przed przyjęciem pracownika do pracy, zatem wykonywane są poza czasem pracy.

Należy pamiętać, że nie można dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Co więcej, zapewnienie profilaktycznej opieki lekarskiej nad pracownikami jest jednym z podstawowych obowiązków każdego pracodawcy z zakresu BHP (bezpieczeństwa i higieny pracy). Badania profilaktyczne mają na celu wykluczenie przeciwwskazań do zatrudnienia pracownika w konkretnych warunkach pracy.

W ramach badań lekarskich do pracy wyróżnia się:

– badania wstępne do pracy,

– badania okresowe,

– badania kontrolne.

W każdym momencie swojej pracy pracownik musi posiadać aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Badania z zakresu medycyny pracy muszą być poprzedzone prawidłowym skierowaniem od pracodawcy, które oprócz danych firmy oraz danych pracownika musi zawierać nazwę stanowiska pracy oraz wykaz szkodliwych czynników występujących na danym stanowisku pracy (wraz z podaniem ich wartości). Skierowanie takie w późniejszym okresie stanowi element dokumentacji medycznej pracownika. Lekarz wykonujący badanie opiera swoje wnioski na opisie stanowiska pracy i przepisach (ujętych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 1996 r., Dz.U. Nr 69), podających zakres badań i ich częstotliwość. W przepisach podany jest obligatoryjny zakres badań do wykonania przy czynnikach szkodliwych występujących na danym stanowisku pracy. Badania okresowe wynikają z terminu badania wyznaczonego przez lekarza medycyny pracy, a badania kontrolne wykonuje się pracownikowi, który przez dłużej niż 30 dni był niezdolny do pracy z powodu choroby. Po przeprowadzeniu badań lekarz medycyny pracy wydaje pracownikowi orzeczenie o zdolności (lub niezdolności) do pracy, które musi być przechowywane przez pracodawcę. Wszystkie badania lekarskie do pracy – zarówno wstępne, jak i okresowe, przeprowadzane są zawsze na koszt pracodawcy. Określa to Kodeks Pracy w art. 229 § 6. Pracodawca nie może wymagać od pracownika poniesienia kosztów badań lekarskich – jest to niezgodne z Kodeksem Pracy. Należy pamiętać, że badania wstępne wykonuje się każdorazowo przy zmianie pracodawcy, co oznacza, że nawet jeśli pracownik otrzymał orzeczenie o zdolności do pracy na danym stanowisku, a następnie zmienił pracodawcę, to konieczne jest wykonanie kolejnych badań, nawet jeśli stanowisko pozostaje takie samo. Wyjątkiem jest sytuacja podjęcia pracy u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku, o ile od wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę nie upłynęło więcej niż 30 dni.

Badania lekarskie wstępne do pracy wykonuje się w Ośrodku Medycyny Pracy, najczęściej wskazanym przez pracodawcę (większość ośrodków wymaga podpisania umowy z pracodawcą kierującym na badanie). Jeśli pracodawca nie ma umowy z określonym Ośrodkiem Medycyny Pracy, pracownik może wykonać badania wstępne w dowolnym ośrodku medycznym z uprawnieniami medycyny pracy, płaci za nie, a następnie na podstawie rachunku pracodawca zobowiązany jest do zwrotu kosztów przeprowadzonych badań.

Innym aspektem profilaktyki zdrowia już zatrudnionego pracownika są badania lekarskie okresowe – wykonuje się je również na koszt pracodawcy i na podstawie skierowania od niego. Kodeks Pracy precyzuje, że realizuje się je w czasie pracy (z zachowaniem prawa do wynagrodzenia). Dodatkowo pracodawca zobowiązany jest do zwrotu kosztów dojazdu pracownika do placówki medycznej, w której realizowane są badania.

Kiedy robi się badania okresowe w pracy? Ich częstotliwość zależy od zajmowanego stanowiska:

– co 2 lata, jeżeli pracownik jest narażony na wdychanie szkodliwych pyłów lub oparów,

– co 3 lata, jeżeli w zakładzie pracy panuje gorący mikroklimat (po 45. r.ż. badania takie muszą być wykonywane co 2 lata),

– co 4 lata, jeżeli pracownik stale korzysta z komputera,

– co 5 lat pracownicy biura niekorzystający z komputerów.

Termin badań okresowych określony jest w orzeczeniu lekarskim stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy. Co ważne – to pracodawca jest odpowiedzialny za to, by pracownik wykonał badania w terminie!

Szkolenia w zakresie BHP

Zgodnie z punktami 1. i 4. art. 94. KP, każdy pracodawca jest obowiązany:

1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami, (...)

4) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Musimy pamiętać, że pracodawcy nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad BHP. Dlatego też, każdy pracownik, a szczególnie nowo zatrudniony, musi przejść szkolenie wstępne w zakresie BHP.

W zakresie szkolenia wstępnego wyróżniamy:

– instruktaż ogólny, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy – według programu ramowego czas trwania takiego szkolenia to minimum 3 godziny lekcyjne,

– instruktaż stanowiskowy, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na powierzonym stanowisku (szkolenie to musi się odbyć w pierwszym dniu pracy zatrudnionego pracownika). Czas tego szkolenia jest przewidywany na minimum 8 godzin według programu opracowanego przez pracodawcę i treści zależnej od specyfiki stanowiska.

Szkolenie w zakresie BHP odbywa się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Co więcej, pracodawca ma również obowiązek odbycia szkolenia w zakresie BHP – do 6 miesięcy od rozpoczęcia działalności i okresowo, nie rzadziej niż co 5 lat.

Pamiętajmy więc o ciążących na nas obowiązkach, gdyż zaniedbania w tym zakresie mogą nas w przyszłości sporo kosztować.