Owsica – objawy i leczenie

Zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego są u dzieci powszechnym zjawiskiem, szczególnie dotyczy to dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Ponieważ jest to choroba zakaźna, na zachorowanie narażeni są również rodzice, opiekunowie – czyli też wszyscy domownicy.

Najczęstszą robaczycą wśród dzieci jest owsica. Choroba ta spowodowana jest przez nicienia owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis). Jest to pasożyt przenoszony jedynie przez człowieka, nigdy zakażenie nie pochodzi od zwierząt. Aby doszło do zakażenia, konieczne jest połknięcie lub zaaspirowanie do dróg oddechowych (rzadko) jaj pasożyta.

Jaja owsików są zdolne do pozostania zakaźnymi poza organizmem człowieka nawet do 3 tygodni. W świetle jelit w przeciągu 2 do 4 tygodni dochodzi do dojrzewania połkniętego jaja do postaci dorosłej samicy owsika. Samica ta wędruje następnie w okolicę odbytu i tam składa swoje jaja. Pojawianie się pasożytów w okolicy odbytu powoduje świąd tej okolicy, co poprzez ręce i dotknięte przedmioty ułatwia rozprzestrzenianie się zakażenia.

Cykl rozwoju pasożyta zamyka się z ponownym połknięciem jaj pasożyta przez człowieka. Jeśli zasady higieny rąk i otoczenia nie zostają zachowane może również dochodzić do autozakażenia przez ponowne połknięcie jaj owsika znajdujących się na palcach lub pod paznokciami.

Objawy owsicy

Typowymi objawami zakażenia tym nicieniem są: świąd odbytu charakterystycznie nasilający się wieczorem i w nocy, okresowe bóle brzucha, utrata apetytu, zmęczenie, osłabienie, rozdrażnienie, kłopoty ze snem, zgrzytanie zębami, cienie pod oczami. U dziewczynek objawem współistniejącym może okazać się stan zapalny okolicy sromu i odbytu.

Na podejrzenie zakażenia pasożytami przewodu pokarmowego mogą wskazywać charakterystyczne wyniki badań laboratoryjnych, np. eozynofilia krwi obwodowej lub utrzymująca się niedokrwistość o nieznanej przyczynie. Rutynowo rozpoznajemy owsicę poprzez wykonanie specjalną techniką wymazu z odbytu lub poprzez znalezienie jaj tego pasożyta w próbce badanego kału. Wymaz z okolicy odbytu powinien być wykonany rano przed podmyciem, specjalną szpatułką z przylepcem. Badanie powtarzamy trzykrotnie, lecz nawet jeden wynik pozytywny wystarczy, aby rozpocząć leczenie.

Badań tych nie trzeba wykonywać, jeśli opiekunowie dziecka zaobserwują w okolicy odbytu obecność owsików. Są to wijące się, cienkie, drobne, białawe niteczki wielkości kilku milimetrów.

Leczenie zakażenia

W zakażeniu owsikami stosowane są leki przeciwpasożytnicze. Lekarz ma do wyboru preparaty zawierające pyrantel, albendazol, mebendazol. Ponadto należy wdrożyć odpowiednie postępowanie higieniczne. Preparaty zawierające pyrantel dostępne są w aptece bez recepty (OTC) co umożliwia zastosowanie ich bez wcześniejszej porady lekarskiej. Są one zarejestrowane tylko dla dzieci powyżej 2. r.ż. ważących powyżej 11 kg. U dzieci młodszych powinny być stosowane jedynie pod nadzorem lekarza. Wizyta u lekarza powinna być również zalecana, gdy istnieją wątpliwości dotyczące diagnozy lub w przypadku dzieci i dorosłych z chorobami towarzyszącymi. Jednoczasowo leczenia wymagają również wszyscy domownicy oraz osoby mające codzienny, bliski kontakt z osoba zakażoną (opiekunki). Po preparat pyrantelu samodzielnie nie powinny sięgać kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Pyrantel dostępny jest w dwóch postaciach, czyli w formie zawiesiny dla dzieci oraz tabletek dla dorosłych. Powinien być przyjmowany w trakcie lub po posiłku. U dzieci dawkowanie wynosi 11 mg/kg masy ciała na dawkę, jednorazowo. Dorośli ważący poniżej 75 kg zażywają 3 tabletki, a >75 kg 4 tabletki. Nie należy przekraczać zalecanej dawki leku.

Po podaniu jednorazowej dawki leku przeciwpasożytniczego obowiązuje jego ponowne podanie po 2 3 tygodniach, aby skutecznie pozbyć się pasożytów w różnym okresie rozwoju. Po 14 dniach od zakończenia leczenia wskazane jest wykonanie kontrolnego badania parazytologicznego

Higiena – podstawa profilaktyki

Podstawową profilaktyką zakażenia jest częste mycie rąk. W trakcie leczenia owsicy obowiązuje dokładne sprzątanie mieszkania, czyli zmiana bielizny pościelowej, piżamy, ręczników, majtek. Piżamę zmieniamy codziennie do czasu podania drugiej dawki leku. Pranie wykonać należy w temperaturze 60-90 stopni w zależności od tkaniny. Po wysuszeniu rzeczy należy wyprasować gorącym żelazkiem. Pierwsza zmiana pościeli powinna mieć miejsce następnego dnia po przyjęciu pierwszej dawki leku przeciwpasożytniczego. Higienie rąk sprzyja krótkie przycięcie paznokci u dziecka.