Co o zdrowiu może powiedzieć wygląd języka?

autor: dr n. med. Leszek Marek Krześniak

Nierzadko zmiana wyglądu języka, tak niepokoi chorych, że przyspieszają wizytę u lekarza, aby wyjaśnić, co to może oznaczać. Rzeczywiście na języku nierzadko widać wcześniejsze objawy rozwijającego się schorzenia, zanim choroba całkowicie się rozwinie. Stara medycyna chińska wiązała zmiany na języku z poszczególnymi narządami ciała człowieka. Rysowano nawet specjalne mapy języka z zaznaczonymi narządami.

Język zdrowego człowieka jest różowy, sprężysty i wilgotny. Co mogą znaczyć odstępstwa od tej normy?

• Biały nalot na całej powierzchni języka – może wskazywać na nadmierny rozrost drożdżaków Candida albicans, zapalenie jamy ustnej, nieprawidłowy skład flory bakteryjnej jelit. Zwykle w jamie ustnej człowieka żyje pewna ilość drożdżaków. Do ich nadmiernego rozrostu dochodzi u osób, które długo były leczone antybiotykami albo cierpią na cukrzycę (także utajoną) lub mają osłabienie układu odpornościowego oraz mają nadciśnienie tętnicze. Osoby takie powinny zwrócić się z tymi problemami do lekarza, bo zwykle wymagać będą stosowania leków na receptę, zachowania odpowiedniej diety, wykonywania zabiegów higienicznych, dezynfekcji jamy ustnej i języka oraz odbudowy prawidłowej mikroflory jelit. Biały nalot na przedniej 1/3 powierzchni towarzyszy zwykle nieżytom żołądka. Biały nalot na tylnej 1/3 powierzchni sugeruje procesy zapalne w układzie pokarmowym.


• Język ze zgrubiałymi białymi plamami, które przy dotyku nie są bolesne, występuje często u osób palących tytoń. Może świadczyć o chorobie zwanej leukoplakia. Rogowacenie białe może także sygnalizować stan przedrakowy.


• Żółty nalot może oznaczać podrażnienie pęcherzyka żółciowego oraz obecność hemoroidów. Może ponadto świadczyć o infekcjach przewodu pokarmowego, nieprawidłowej diecie, długotrwałym paleniu tytoniu (nikotynizmie), zaniedbaniach higienicznych w obrębie jamy ustnej. Czasem towarzyszy chorobom wątroby, żołądka lub stanom zapalnym jamy ustnej. Zażółcenie języka od spodu pojawia się wcześniej zanim nastąpi zażółcenie skóry. Żółty nalot na języku może być spowodowany infekcją bakteryjną lub cofaniem się kwasów żołądkowych. U osób z refluksem dwunastniczo-żołądkowym i żołądkowo-przełykowym może następować cofanie się żółci z dwunastnicy aż do jamy ustnej i języka. Spożywanie dużej ilości kawy lub pikantnych przypraw także może objawiać się żółtym zabarwieniem języka. Niekiedy podobny kolor towarzyszy chorobie wrzodowej żołądka. Wreszcie żółte zabarwienie powierzchni języka może być także spowodowane przyjmowaniem leków, zwłaszcza w postaci do ssania, jak np. witamin z grupy B czy nitrofurantoiny.

• Gładki, ciemnoróżowy język stwierdza się u osób z anemią i niedoborem żelaza.


• Język o barwie czerwono-truskawkowej, może wskazywać na brak wystarczającej ilości witaminy B12 i żelaza. Jeśli ten stan trwa dłużej, język staje się bardziej gładki, ponieważ większość kubków smakowych wygładzi się. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić silne bóle podczas picia gorących napojów i spożywania pikantnych potraw.


• Błyszczący, jasno czerwony język występuje u osób z niedoborem witaminy A, żelaza lub witaminy B12.


• Czerwone plamy na języku stwierdza się u osób z niedoborami witamin z grupy B.

• Trwałe, czerwone owrzodzenia na języku mogą sugerować raka i wymagają diagnostyki w tym kierunku.


• Brązowy nalot na języku może sugerować stany zapalne i schorzenia jelit, może występować u osób z dłużej trwającą gorączką.


• Język o barwie ciemnobrązowej może być oznaką problemów trawiennych lub niedotlenienia organizmu. Zabarwienie purpurowe, sinawe lub ciemnoszare mogą świadczyć o niedoborze witamin z grupy B12 i B2. Podobne przebarwienia języka zdarzają się także u osób które wypiją duże ilości soku z czarnej porzeczki.


• Sinawy kolor języka mają osoby z zaburzeniami krążenia (skutek niedotlenienia organizmu).


• Czarny kolor języka wygląda dość przerażająco, najczęściej jest oznaką złej higieny, palenia papierosów lub picia dużej ilości kawy lub czarnej herbaty. W rezultacie może pojawić się nieprzyjemny zapach z ust i smak anomalii (trudności z rozpoznawaniem smaków).


• Suchy popękany język spotyka się u osób cierpiących na cukrzycę. U osób dłużej przyjmujących antybiotyki ulegają uszkodzeniu brodawki języka i towarzyszy temu utrata smaku i apetytu.


• U osób przyjmujących sterydy język jest czerwony i obrzęknięty. U osób przyjmujących leki odwadniające – język bywa pokryty bruzdami i jakby polakierowany. Po środkach przeciwzapalnych i przeciwbólowych mogą pojawić się na języku czerwone punkty.


• Odciski zębów po bokach języka mogą sugerować problemy z trzustką, niedobory pokarmowe, problemy trawienne.


• Język geograficzny o nierównej budowie na powierzchni, wyglądem przypomina wyboisty teren, stwierdza się go nawet u 14% populacji. Zwykle nie wymaga leczenia, ale może temu towarzyszyć nadwrażliwość na ostre i kwaśne potrawy.


• Język z bolesnymi rankami może być skutkiem infekcji bakteryjnej, ale również osłabienia, długotrwałego stresu, czy długotrwałej choroby.


• Szczeliny i pęknięcia w języku są zazwyczaj nieszkodliwe, jednak przy złej higienie jamy ustnej mogą się w nich rozwijać infekcje. Mogą pojawiać się po niektórych zabiegach stomatologicznych i u osób noszących protezy. Zwykle znikają po użyciu preparatów działających miejscowo lub zmianie protezy.

Piśmiennictwo:
1. Z. Zdrojewicz, J. Majewski, J. Pająk, R. Sycz. Język prawdę ci powie, czyli język jako narzędzie diagnostyczne wielu chorób. Med. Rodz. 2017; 20(3): 226-232.
2. B. Włodek-Owińska i T. Owiński. Atlas chorób błon śluzowych. PZWL 1975, str. 103-113.
3. Langlais Robert P., Miller Craig S. Choroby błony śluzowej jamy ustnej, Wydawnictwo Urban &Partners, Wrocław 2011.
4. G. Janczewski. Otolaryngologia praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy. Gdańsk. Via Medica 2005.