Zawodowy ból pleców

autor: lek. med. Michał Zawiślak
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Schorzenia kręgosłupa stały się istotnym problemem medycznym i ekonomicznym współczesnego świata, traktowanym wręcz jako choroba cywilizacyjna. Wydaje się, że stres, siedzący tryb życia, zmniejszona aktywność fizyczna, osłabienie siły mięśniowej, otyłość i palenie papierosów są jednymi z ważniejszych cech predysponujących do powstawania procesów zwyrodnieniowych szkieletu osiowego.

Na co narażeni są farmaceuci?

Farmaceuci, w związku ze specyfiką swojej pracy, są grupą zawodową często narażoną na zmiany przeciążeniowe tej okolicy. Praca w pozycji stojącej i związane z tym przeciążanie stawów, nadwyrężanie mięśni i więzadeł, nieumiejętne dźwiganie cięższych przedmiotów, częste skłony i skręty sprawiają, że ból pleców staje się przykrym utrapieniem w życiu zawodowym farmaceuty. Słabe mięśnie i wadliwa postawa ciała najczęściej powodują powstawanie niewłaściwych napięć aparatu mięśniowo-więzadłowego, a ból jest ich pierwszym symptomem. Ciągły nacisk osiowy na dyski międzykręgowe, charakterystyczny podczas długiego stania, powoduje, że stają się one coraz cieńsze, ulegają przerwaniu, aż do powstania przepuklin jądra miażdżystego. Skrzywienie kręgosłupa, niestabilność kręgów, płaskostopie, zwyrodnienia stawów, skrót kończyny dolnej również dają podrażnienia krążków międzykręgowych. Niezwykle istotnym czynnikiem negatywnie wpływającym na stan pleców jest stres towarzyszący w pracy każdego farmaceuty. Uczucie bólu potęgowane jest również przez stany depresyjne. Kolejny negatywny czynnik to praca wewnątrz pomieszczeń, która statystycznie w większym stopniu predysponuje do powstawania bólów krzyża. Niewłaściwe nawyki ruchowe podczas wykonywania pracy (dźwiganie ciężaru z pozycji pochylonych pleców, częste schylanie, skręcanie tułowia) skutkują powolnym przeciążeniem pleców i degradacją struktur tworzących kręgosłup. Najczęściej jest to proces przewlekły trwający przez wiele lat, aż do wystąpienia ostrych dolegliwości.

Co powoduje dolegliwości bólowe?

Przyczyną bólu pleców jest mechaniczne podrażnienie struktur okołokręgosłupowych (mięśni, ścięgien, więzadeł), a także powstający na tym tle proces zapalny dotykający krążki międzykręgowe oraz korzenie nerwowe. Najczęściej drażniony jest korzeń nerwu kulszowego lub ramiennego. Powstaje wtedy tzw. rwa kulszowa lub barkowa. Należy pamiętać, że bóle kręgosłupa mogą towarzyszyć też wielu innym chorobom. Choroby układu nerwowego, moczowego, narządów jamy brzusznej, serca, stawów, choroby naczyniowe czy metaboliczne również manifestują się bólami zlokalizowanymi w okolicy kręgosłupa.

Diagnostyka

W celu trafnego rozpoznania dolegliwości i postawienia diagnozy niezbędna jest konsultacja specjalisty. Lekarz w gabinecie sprawdza napięcie mięśniowe, ruchomość poszczególnych segmentów kręgosłupa, ocenia czucie na kończynach, obecność i siłę odruchów nerwowych, bada objawy podrażnienia korzeni nerwowych. Najczęściej niezbędna jest diagnostyka obrazowa: badanie RTG pozwala wykryć patologie dotyczące elementów kostnych, zmiany zwyrodnieniowe kręgów, dyskopatie czy przesunięcia kręgów. Bardziej zaawansowane metody, takie jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MR), uwidaczniają choroby krążków międzykręgowych (wypuklina, przepuklina, bulging disc) i pozwalają ocenić stopień ucisku na worek oponowy czy korzenie nerwowe oraz stopień zwężenia kanału kręgowego.

Terapia

Leczenie schorzeń kręgosłupa można podzielić na zachowawcze i operacyjne. W leczeniu zachowawczym skutecznym orężem w walce z dolegliwościami bólowymi może być fizykoterapia: krioterapia, diadynamik, pole magnetyczne, ultradźwięki, tens, jonoforeza, laser czy lampy – która powoduje zmniejszenie napięcia mięśniowego, a także redukuje stany zapalne. Suchy masaż relaksacyjny pozwala zwiększyć ukrwienie mięśni przykręgosłupowych, co skutkuje zmniejszeniem ich napięcia. Kinezyterapia, czyli ćwiczenia lecznicze, pozwala zredukować przykurcze mięśniowe i zwiększa zakres ruchomości. W ostrych stanach bólowych niezbędna jest farmakoterapia. Stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych (zwykle niesteroidowych), rozluźniających mięśnie i uspokajających pozwala przetrwać ten okres. W razie długo utrzymującego się ataku bólu mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne (zmniejszenie siły mięśniowej, zaniki mięśniowe, opadanie stopy, utrata kontroli nad funkcją zwieraczy pęcherza moczowego, zaburzenia czucia). Niezbędna jest wówczas konsultacja neurochirurgiczna.

Profilaktyka przede wszystkim!

Wiedząc, że najskuteczniejszym sposobem w walce z bólem pleców jest profilaktyka, musimy pamiętać, że o kręgosłup należy dbać przez całe życie. Konieczne jest regularne stosowanie ćwiczeń fizycznych mobilizujących mięśnie. Istnieje wiele metod rehabilitacyjnych skupiających się na wzmacnianiu gorsetu mięśniowego obręczy barkowej, grzbietu i pasa lędźwiowego. Efektywne są ćwiczenia w odciążeniu (basen, podwieszanie). Ważnym elementem w profilaktyce schorzeń kręgosłupa jest prawidłowa postawa ciała podczas dźwigania ciężaru, unikanie schylania się i ruchów skrętnych tułowia. Ponadto prawidłowa pozycja podczas stania i siedzenia, odpowiedni odpoczynek i dieta.

Jak dbać o swoje plecy:

• Podczas długiego stania pamiętaj o tym, żeby często zmieniać pozycję. Stopę warto oprzeć o niski stołek lub piłkę – spowoduje to zmniejszenie napięcia mięśni i nerwu kulszowego.


• Unikaj chodzenia w butach na wysokich obcasach. Wygodne obuwie prawidłowo podeprze naturalne łuki stopy. Dzięki temu nacisk osiowy ciężaru ciała na kręgosłup będzie równomiernie rozłożony.


• Wiążąc buty, postaw stopę na krześle – nie będziesz musiała się schylać.


• Co godzinę zrób krótką przerwę na rozciągnięcie mięśni pleców. Stań wtedy w lekkim rozkroku, stopy unieś na palcach, chwyć się rękoma pod boki i wykonaj powoli maksymalny przeprost. Pozostań przez chwilę w takiej pozycji.


• Nie zapominając o codziennym wzmacnianiu mięśni pleców, korzystaj z lędźwiowych pasów ortopedycznych, dzięki którym podczas stania utrzymasz prawidłową pozycję ciała i odciążysz mięśnie.


• Staraj się rozciągać kręgosłup poprzez codzienne wykonywanie zwisów na drążku.


• Unikaj ruchów skrętnych i schylania się. Sięgając po coś z ziemi, zrób przysiad i ciężar dźwigaj na prostych plecach.


• Po pracy połóż się na podłodze, zegnij biodra i kolana w ten sposób, żeby łydki spoczęły na łóżku. W chłodne dni ubieraj się ciepło.


• Prowadź aktywny tryb życia i unikaj stresów.


• W przypadku ostrego ataku bólu nie bagatelizuj objawów i rozpocznij leczenie.