Stres to reakcja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji, charakteryzująca się brakiem równowagi. Działa dwojako. Jeśli jest krótkotrwały, może mobilizować do działania. To tzw. stres korzystny, niektórzy twierdzą, że jest on podstawą rozwoju. Z drugiej strony mamy stres szkodliwy. Najczęściej jest to stres zbyt silny lub zbyt długotrwały. Przestaje być bodźcem do działania, a wręcz przeciwnie – paraliżuje i powoduje niemożność realizacji zadań. Przestają działać mechanizmy odpornościowe i pojawiają się problemy psychosomatyczne. Chroniczny stres może stać się przyczyną zaburzeń psychicznych, takich jak nerwice czy depresja.
Era stresu
Obecnie najczęstszą przyczyną stresu jest praca zawodowa. Według Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy,
ponad 25 proc. pracowników UE doświadcza stresu w związku z pracą, a stres zajmuje drugie miejsce wśród zgłaszanych z tego powodu problemów zdrowotnych. Jest to związane z nadmiarem obowiązków, coraz większymi wymaganiami ze strony pracodawców oraz z niepewnością zatrudnienia. Stres jest niezależny od branży czy stanowiska. Wpływ ma raczej nasze podejście do powierzonych obowiązków, dlatego
bardziej narażone na stres będą osoby ambitne i odpowiedzialne oraz osoby, u których utrata bądź zmiana pracy będzie prowadziła do poważnych problemów finansowych, a co za tym idzie – problemów w życiu prywatnym.
Stres częściej pojawia się u kobiet (35-55 lat) niż u mężczyzn. Jest to związane z tym, że kobiety muszą godzić pracę zawodową z obowiązkami domowymi. Wykazano, że podwyższony podczas pracy poziom adrenaliny szybciej spada u mężczyzn (po ok. 0,5 h po skończonej pracy) niż u kobiet (podwyższony poziom może utrzymywać się do kilku godzin). Innymi przyczynami stresu mogą być problemy prywatne, zdrowotne, zmęczenie oraz nieumiejętność radzenia sobie w kontaktach z ludźmi. Należy wspomnieć, że często jedne problemy stają się przyczyną kolejnych. Reakcją na stres może być nadużywanie alkoholu, palenie papierosów oraz agresywne zachowania, co powoduje osłabienie organizmu i nasilenie objawów somatycznych. Stres pogłębia się jesienią, kiedy dni stają się krótsze, a słońca jest coraz mniej. Obniżony nastrój wynika ze zmniejszonej ilości światła. Mniej światła docierającego do naszych oczu to wyższy poziom melatoniny, a przez to większa senność oraz przygnębienie.
Groźne powikłania
Światowa Organizacja Zdrowia uznała stres za największe zagrożenie XXI wieku. W Polsce wskaźnik stresu wciąż wzrasta od 2006 r. i jest jednym z najwyższych w Europie. Osoby narażone przez dłuższy czas na stres zaczynają mieć problemy ze snem, huśtawki nastrojów, problemy z koncentracją. Na bezsenność cierpi dziś ok. 20 proc. ludzi.
Zaburzenia snu prowadzą do zmęczenia, złego samopoczucia i w konsekwencji potęgują stres. Silnym emocjom często towarzyszy poczucie niepokoju. To wszystko może prowadzić do poważnych chorób psychicznych. Często wynikiem stresu są zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego. Pierwsze objawy to kołatanie serca oraz podwyższone ciśnienie.
Długotrwały stres może być przyczyną choroby wieńcowej, a ta zawału, który u 44 proc. osób kończy się śmiercią. Badanie statystyczne na grupie kobiet czynnych zawodowo (średnia wieku – 57 lat) wykazało, że ryzyko operacji wstawienia bajpasów bądź innej ingerencji chirurgicznej na sercu zwiększa się o 43 proc. u kobiet pracujących w ciągłym stresie. Poza tym stres może powodować bóle mięśniowe wynikające ze zbyt długiego napięcia, migreny, nadmierne tycie lub utratę wagi. Nie udowodniono roli stresu jako czynnika powodującego chorobę wrzodową, ale stwierdzono jego wpływ na zaostrzanie się objawów chorobowych. Bardzo ważne jest więc szybkie podjęcie walki ze stresem, by nie dopuścić do sytuacji, kiedy stres stanie się przyczyną innych chorób.