Dlaczego część pacjentów przyjmuje łącznie z kwasem acetylosalicylowym tikagrelor, a część rywaroksaban?

Farmaceuci odgrywają istotną rolę w opiece nad pacjentami z chorobami sercowo-naczyniowymi, zwłaszcza w zakresie edukacji, monitorowania bezpieczeństwa farmakoterapii oraz wspierania przestrzegania zaleceń terapeutycznych. W artykule omówiono dwie główne strategie leczenia skojarzonego z kwasem acetylosalicylowym (ASA): połączenie z tikagrelorem stosowane u pacjentów po ostrym zespole wieńcowym (OZW) oraz połączenie z rywaroksabanem stosowane u chorych z przewlekłą chorobą wieńcową (PChW) i chorobą tętnic obwodowych (PAD). Podkreślono kluczowe różnice między tymi strategiami, w tym mechanizm działania, wskazania, czas stosowania i profil bezpieczeństwa. Zrozumienie tych różnic umożliwia farmaceutom skuteczniejsze wspieranie pacjentów i zwiększa bezpieczeństwo terapii.

(Farm Współ 2025; 18: 205-208)
doi: 10.53139/FW.20251829

Rola farmaceuty

Farmaceuci odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu skuteczności i bezpieczeństwa terapii przeciwzakrzepowej oraz przeciwpłytkowej. Jednym z ich najważniejszych zadań jest edukacja pacjentów, wyjaśnianie, dlaczego stosowane są różne schematy leczenia, np. że po przebytym zawale serca konieczne jest czasowe stosowanie silniejszych leków przeciwpłytkowych, natomiast w chorobie przewlekłej stosuje się inne strategie długoterminowe. Równie istotne jest monitorowanie bezpieczeństwa terapii. Farmaceuci powinni zwracać uwagę na objawy mogące świadczyć o krwawieniach np. krwawienia z nosa, smoliste stolce czy krwiomocz, a także kontrolować możliwe interakcje lekowe, zwłaszcza z: niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, lekami przeciwdepresyjnymi z grupy SSRI czy innymi lekami przeciwzakrzepowymi. Ważnym elementem pracy farmaceuty jest również motywowanie pacjentów do przestrzegania zaleceń terapeutycznych, ponieważ regularne przyjmowanie leków istotnie zmniejsza ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych, a ich przedwczesne odstawienie może prowadzić do zakrzepicy i zwiększać ryzyko zgonu. Nie można też pominąć roli farmaceutów we współpracy interdyscyplinarnej, ich zadaniem jest informowanie lekarzy o problemach z tolerancją leczenia, występowaniu działań niepożądanych czy potrzebie modyfikacji dawek, co umożliwia szybką i skuteczną reakcję całego zespołu terapeutycznego.

ASA jako podstawa terapii przeciwpłytkowej

ASA jest jednym z najczęściej stosowanych leków przeciwpłytkowych. Hamuje nieodwracalnie cyklo-oksygenazę-1 (COX-1), co prowadzi do zahamowania syntezy tromboksanu A₂ – kluczowego mediatora agregacji płytek. Stosowanie ASA w małej dawce (75-100 mg/dobę) zmniejsza ryzyko zakrzepicy i kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych, dlatego jest podstawowym elementem terapii w prewencji wtórnej u pacjentów z chorobą wieńcową^[1].

ASA + tikagrelor – leczenie przeciwpłytkowe podwójne (DAPT)

U pacjentów po ostrym zespole wieńcowym (OZW) i/lub zabiegach przezskórnej angioplastyki wieńcowej z implantacją stentu, zaleca się leczenie dwoma lekami przeciwpłytkowymi – tzw. DAPT (ang. dual antipla-telet therapy). Tikagrelor jest silnym, odwracalnym inhibitorem receptora P2Y₁₂ na płytkach krwi. Jego działanie rozpoczyna się szybko i nie wymaga aktywacji metabolicznej.

Typowe schematy:

• ASA (75-100 mg/dobę) + tikagrelor 2 razy 90 mg przez 12 miesięcy po OZW.
• U wybranych pacjentów wysokiego ryzyka (np. przebyty zawał, cukrzyca, choroba wielonaczyniowa) możliwe jest przedłużenie terapii: ASA + tikagrelor 2 razy 60 mg przez kolejne 1-2 lata.

Dowody naukowe:

• Badanie PLATO wykazało, że tikagrelor redukuje ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego, zawału i udaru w porównaniu z klopidogrelem u pacjentów po OZW^[2].
• Badanie PEGASUS-TIMI 54 wykazało korzyści z przedłużonego stosowania tikagreloru 2 razy 60 mg w skojarzeniu z ASA u pacjentów po przebytym zawale^[3].

ASA + rywaroksaban – podwójna terapia przeciwzakrzepowa

U pacjentów z przewlekłym zespołem wieńcowym (PZW), stabilną chorobą wieńcową lub choroba tętnic obwodowych (PAD), ryzyko kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych utrzymuje się przez całe życie, mimo optymalnej terapii ASA i statyną.

U takich pacjentów zaleca się tzw. „podwójną terapię przeciwzakrzepową” – łączenie leku przeciwpłytkowego (ASA) i przeciwzakrzepowego (rywaroksaban w dawce naczyniowej).

Typowy schemat:

• ASA 1 raz 100 mg + rywaroksaban 2 razy 2,5 mg – długoterminowo

Dowody naukowe:

• Badanie COMPASS wykazało, że schemat ten zmniejsza ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego, zawału i udaru mózgu o około 24% względem samej ASA, kosztem umiarkowanego wzrostu ryzyka krwawień^[4].
• Badanie VOYAGER PAD wykazało skuteczność tego schematu u pacjentów po zabiegach rewaskularyzacji tętnic kończyn dolnych^[5].

Podsumowanie

Różnice w stosowanych schematach leczenia wynikają przede wszystkim z odmiennego profilu klinicznego pacjentów. Terapia skojarzona kwas acetylosalicylowy (ASA) z tikagrelorem jest przeznaczona głównie dla chorych po ostrym zespole wieńcowym i stanowi krótkoterminową lub średnioterminową strategię przeciwpłytkową, mającą na celu zapobieganie zakrzepicy w stencie oraz kolejnym incydentom niedokrwiennym. Z kolei połączenie ASA z rywarok-sabanem stosuje się u pacjentów z przewlekłą chorobą wieńcową lub chorobą tętnic obwodowych (PAD) jako długoterminową strategię redukcji ryzyka zakrzepowego, której celem jest trwałe obniżenie ryzyka kolejnych incydentów sercowo naczyniowych. Zrozumienie tych odmiennych strategii terapeutycznych przez farmaceutę pozwala skuteczniej wspierać pacjentów, zwiększa bezpieczeństwo stosowanej farmakoterapii oraz wzmacnia rolę opieki farmaceutycznej w kardiologii.

***

Artykuł jest przedrukiem z czasopisma „Farmacja Współczesna”. Wydawca użycza praw do jednorazowego opublikowania
artykułu w czasopiśmie „Farmacja Praktyczna” 11-12/2025 oraz na podstronie serwisu Farmacjapraktyczna.pl.
Prawa autorskie do publikacji: Wydawnictwo Akademia Medycyny.