Wpływ luteiny na zdrowie oka

Luteina jest substancją pochodzenia naturalnego, którą można określić jako karotenoid nie będący prowitaminą A. Występuje w przyrodzie jako barwnik roślinny, w powiązaniu z estryfikowanymi kwasami tłuszczowymi (estry luteiny) albo w formie tzw. wolnej luteiny. Znajduje się głównie w liściach roślin, będąc integralnym składnikiem chloroplastu i funkcjonując jako antyutleniacz oraz dodatkowy pigment w procesach związanych z fotosyntezą. Estry luteiny występują głównie w kwiatach oraz owocach roślin. Większość spożywanej luteiny oraz jej izomeru zeaksantyny pochodzi z ciemnozielonych liści warzyw, takich jak szpinak, brokuły czy jarmuż, a także z jaj. Szacuje się, że 80 proc. całkowitego dziennego spożycia tego typu karotenoidów dostarczane jest do organizmu w postaci wolnej luteiny, 13 proc. spożywane jest w postaci czystej zeaksantyny, zaś tylko ok. 7 proc. spożywanej luteiny i zeaksantyny występuje w postaci estrów. Wolna luteina i zeaksantyna są gromadzone przez organizm w siatkówce oka i są to jedyne karotenoidy selektywnie magazynowane w plamce żółtej, w postaci tzw. barwnika plamki żółtej. Ochronne działanie luteiny i zeaksantyny dla ludzkiego oka bierze się ze specyficznych właściwości tych karotenoidów, polegających na zabezpieczeniu oka przed szkodliwym działaniem światła niebieskiego, pełnieniu funkcji antyutleniacza oraz uszczelnianiu i stabilizacji komórki. Uważa się, że te biologiczne funkcje odgrywają ważną rolę przy redukcji wywołanego przez światło stresu oksydacyjnego. Stres ten powoduje powstawanie wolnychrodników tlenowych, które mogą być przyczyną zwyrodnienia plamki żółtej związane z wiekiem (AMD). Wolne rodniki tlenowe są również odpowiedzialne za utlenianie komórek lipidowych. Utlenione składniki komórek są przyczyną niszczenia białek soczewki oka, co może być przyczyną zaćmy. Dodatkowo znaczącą rolę zaczęła odgrywać zdolność luteiny i zeaksantyny do ochrony przed szkodliwym działaniem światła niebieskiego. Najnowsze badania potwierdzają wpływ barwnika plamki żółtej na zdrowie oczu oraz funkcję, jaką pełni chroniąc siatkówkę oka przed degeneracją.

Luteina i AMD
Dowody naukowe zgromadzone podczas prowadzonych badań wskazują, że istnieje bezpośrednia zależność pomiędzy ilością spożywanej w diecie luteiny i zeaksantyny, ich poziomem w surowicy krwi oraz gęstością optycznąpigmentu plamki żółtej a ryzykiem występowania zaawansowanej neowaskularnej postaci AMD, zanikiem geograficznym i/lub występowaniem nieprawidłowych złogów barwnika w postaci druz w oku ludzkim. Niedawny raport z badań AREDS pokazuje, że wysokie spożycie luteiny i zeaksantyny redukowało o 55 proc. ryzyko występowania zaniku geograficznego i 35 proc. występowania neowaskularnej formy AMD, co dodatkowo potwierdza istnienie wymienionych wyżej zależności.

Luteina i zaćma
Podstawowym zadaniem soczewki jest skupianie i ustawianie ostrości światła na siatkówce oka. W celu spełnienia tej funkcji, soczewka musi pozostać przeźroczysta przez całe nasze życie. Akumulacja utlenionych białkowych składników soczewki, które łączą się wzajemnie i osadzają jest uznawana za najbardziej prawdopodobną przyczynę powstawania zaćmy. To sugeruje, że substancje spożywcze zawierające antyutleniacze mogą odgrywać ważną rolę w zmniejszeniu ryzyka występowania zaćmy. Rezultaty przeprowadzonych badań obserwacyjnych również potwierdzają ochronny wpływ spożywanej luteiny i zeaksantyny (w dawkach od 6 mg do 10 mg na dobę) oraz fakt, że ich zwiększony poziom w surowicy krwi wpływa na redukcję występowania zaćmy, jakkolwiek niektóre badania nie potwierdzają pozytywnych rezultatów spożywania luteiny.

Wpływ luteiny na jakość wzroku u osób zdrowych
Oprócz gromadzenia dowodów na potwierdzenie pozytywnego wpływu luteiny na zmniejszenie ryzyka występowania zwyrodnieniowych chorób oka (np. AMD i zaćma), naukowcy skupiają obecnie swoją uwagę na pozytywnej roli, jaką może odegrać pigment plamki żółtej (MP) w poprawie jakości wzroku nie tylko u osób chorych, ale także u młodzieży oraz zdrowych osób dorosłych. Jest potwierdzone, że spożycie luteiny i zeaksantyny oraz wartość gęstości optycznej pigmentu plamki żółtej (MPOD) różnią się znacznie w różnych warstwach społecznych i populacyjnych. Osoby z wyższym MPOD są w stanie tolerować intensywniejsze natężenie światła zanim stracą zdolność widzenia określonego przedmiotu lub punktu. Co więcej, osoby te są w stanie szybciej odzyskać pełną zdolność widzenia po ekspozycji oka na działanie jaskrawego światła.

Podsumowanie
Literatura i badania naukowe pokazują, że luteina ma korzystny wpływ na ostrość wzroku. Badania interwencyjne potwierdzają, że zastosowanie luteiny w dawce 10 mg na dobę pozytywnie wpływa na wzrost jej stężenia w surowicy krwi, wzrost gęstości pigmentu plamki żółtej oraz poprawę ostrości wzroku u osób zdrowych, jak również u pacjentów chorych na AMD. Dawka dzienna 10 mg luteiny została wybrana przez naukowców prowadzących badania AREDS 2 do oceny skuteczności działania luteiny w przypadku AMD, zaćmy oraz przy niewielkiej utracie wzroku. W 2009 r. Stethos Marketing Research Institut na zlecenie Kemin Health Europe przeprowadził w Polsce sondaż wśród lekarzy okulistów oraz pacjentów. Jego wyniki wskazują, że zarówno specjaliści jak i społeczeństwo uznają luteinę za niezbędny składnik potrzebny dla zdrowego funkcjonowania oczu. 100 proc. okulistów biorących udział w sondażu zna luteinę i przynajmniej raz zaleciło swoim pacjentom stosowanie suplementów z luteiną. Ponadto, przeszło połowa okulistów identyfikuje dawkę 10 mg, jako dawkę dobową.

* tekst na podstawie artykułu Samanty Maci