Połączenie hialuronianu sodu z deksopantenolem w kontekście nawilżenia i regeneracji oczu

autorka: dr n. med. Małgorzata Iwanejko
Wrocławskie Centrum Okulistyczne

Najczęstszymi objawami ZSO są: dyskomfort, ból, pieczenie, uczucie ciała obcego lub/i piasku pod powiekami, czasem zamazywanie obrazu, światłowstręt, nietolerancja soczewek kontaktowych, zaczerwienienie oczu, uczucie suchości lub paradoksalnie łzawienie, czasem połączone ze swędzeniem brzegu powiek. Objawy te mogą pojawić się, gdy naruszona zostanie struktura filmu łzowego. Odgrywa on bardzo istotną rolę w oku, a co za tym idzie w samym procesie widzenia. Nie tylko nawilża powierzchnię gałki ocznej i zapobiega jej wysychaniu, ale zapewnia również prawidłowy metabolizm rogówki oraz wyrównuje drobne nierówności na jej powierzchni. Dzięki łzom rogówka jest przezroczysta i zachowuje swoje właściwości optyczne. Dodatkowo wypłukują one zanieczyszczenia, mają działanie przeciwzapalne i bakteriobójcze. Film łzowy składa się z trzech warstw – warstwy lipidowej zapobiegającej parowaniu wody oraz warstwy wodnej i mucynowej, które nawilżają powierzchnię oka, zapewniając rogówce przejrzystość oraz działając przeciwbakteryjnie. Uczucie dyskomfortu przy ZSO w oczach wywołane jest niedostatecznym wydzielaniem łez lub nieprawidłowym ich składem. Nieleczony ZSO może doprowadzić do poważnych powikłań, m.in. do uszkodzenia i owrzodzenia rogówki, a w niektórych przypadkach nawet do utraty wzroku. Dlatego bardzo istotna jest odpowiednia higiena oczu oraz stosowanie kropli nawilżających. Oczywiście łzy sztuczne nie zastąpią tego, co dają łzy naturalne – nie mają bowiem takich właściwości fizjologicznych jak łzy naturalne, tj. nie posiadają działania bakteriobójczego i przeciwzapalnego.

Czynnikami ryzyka występowania wyżej wymienionych zaburzeń są: podeszły wiek, płeć żeńska (kobiety zwłaszcza w okresie menopauzalnym). Negatywnie na film łzowy wpływa palenie tytoniu, przebywanie w ogrzewanych i klimatyzowanych pomieszczeniach, niska wilgotność, noszenie soczewek kontaktowych, a także rzadkie mruganie, np. przy czytaniu oraz przy pracy z komputerem, tabletem czy smartfonem.

Dla prawidłowego rozprowadzania filmu łzowego ważnym czynnikiem jest gładka powierzchnia nabłonka rogówki i spojówki, a zatem wszelkie zaburzenia tej powierzchni, takie jak na przykład blizny po urazach, owrzodzenia, oparzenia, guzy powodują, że w chorobowo zmienionych miejscach powstają suche plamy. Stosowanie niektórych leków (np. doustna antykoncepcja, leki przeciwdepresyjne czy przeciwalergiczne) oraz choroby ogólne (np. cukrzyca, choroby tarczycy czy stany po chemioterapii) również potęgują objawy suchego oka. Mówiąc o przyczynach ZSO nie sposób pominąć również stanów po korekcji laserowej wzroku.

W eliminowaniu objawów ZSO z pomocą przychodzi stosowanie kropli nawilżających. Celem jest zmniejszenie tarcia pomiędzy strukturami oka, wypłukiwanie czynników drażniących i normalizacja osmolarności filmu łzowego. Dzięki nawilżeniu powierzchni oka poprawia się komfort widzenia oraz zmniejszają się dolegliwości związane z suchością. Jeśli zastosujemy je odpowiednio szybko, zapobiegną również powstawaniu stanów zapalnych i podrażnień oka prowadzących do pogorszenia jakości widzenia.

Na polskim rynku dostępny jest szereg kropli nawilżających. Warto sięgać po te, które nie mają w swym składzie konserwantu – mogą być one stosowane długotrwale. Częstość zakraplania powinna wynikać z przyczyn ZSO oraz nasilenia dolegliwości.

Preparaty nawilżające są połączeniem wody i tzw. polimerów, które mają zdolność do zatrzymywania wody na powierzchni oka. Najczęstszym składnikiem o działaniu nawilżającym jest kwas hialuronowy. Jest to glikozaminoglikan występujący w warunkach naturalnych w całym organizmie. Dzięki specyficznej budowie i wysokiej lepkości hialuronian sodu po podaniu do worka spojówkowego długo utrzymuje się na powierzchni oka. Preparaty z kwasem hialuronowym nie zaburzają ostrości widzenia i regenerują powierzchnię gałki ocznej.

Na rodzimym rynku mamy obecnie dostępne również preparaty złożone zawierające w swym składzie oprócz komponenty nawilżającej, np. oleje naturalne, fosfolipidy czy trehalozę. Obiecującą konwencją jest zastosowanie kropli nawilżających zawierającym w swych składzie dekspantenol. Jest on produktem redukcji kwasu pantotenowego, czyli witaminy B5. Krople takie, poza działaniem nawilżającym, tworzą warstwę ochronną na powierzchni oka. Likwidują dyskomfort związany z mechanicznym podrażnieniem oka występującym np. w trakcie badań okulistycznych, podczas noszenia soczewek kontaktowych, pod wpływem czynników środowiska zewnętrznego (wiatr, słońce, zanieczyszczenia powietrza, klimatyzacja), jak również po długotrwałej pracy przy monitorze komputera czy korzystaniu ze smatfona.

W dostępnej literaturze obecne są doniesienia, że zawartość dekspantenolu w większości badanych składów kropli wpływa na polepszenie ich parametrów fizykochemicznych. Preparaty te są dobrze tolerowane, doskonale przylegają do powierzchni rogówki, wytwarzając biokompatybilną powłokę zintegrowaną z filmem łzowym. Dzięki szczególnym fizycznym właściwościom korzystnie wpływają na warstwy filmu łzowego, skutecznie chroniąc przed podrażnieniem i suchością.

Z dostępnych prac naukowych można wnioskować, że połączenie kwasu hialuronowego i dekspantenolu zapewnia komfort i poprawę jakości życia u osób z ZSO.

Z powyższych względów połączenie kwasu hialuronowego i dekspantenolu polecane jest nie tylko w przypadku dolegliwości wynikających z przemęczenia oczu, ale również osobom z zaawansowanym zespołem suchego oka, jak również noszącym soczewki kontaktowe, po urazach gałki ocznej, po usunięciu ciała obcego, po zabiegach korekcji laserowej wzroku czy innych zabiegach chirurgicznych wykonywanych na oku.

Piśmiennictwo:
1. Hsu KH1, de la Jara PL, Ariyavidana A, Watling J, Holden B, Garrett Q, Chauhan A. Release of betaine and dexpanthenol from vitamin E modified silicone-hydrogel contact lenses. Curr Eye Res. 2015 Mar;40(3):267-73. doi: 10.3109/02713683.2014.917192. Epub 2014 May 15.
2. Nowak M1, Marek B, Kajdaniuk D, Siemińska L, Kos-Kudła B, Nowak K, Głogowska-Szelag J. Dry eye syndrom-multispecialistic disease. Part two: diagnostic procedure and treatment. Wiad Lek. 2011;64(1):49-55.
3. Nowak M1, Marek B, Kajdaniuk D, Siemińska L, Kos-Kudła B, Nowak K, Głogowska-Szelag J. Dry eye syndrome-multispecialistic disease. Part one: Pathogenesis, signs, classification]. Wiad Lek.2010;63(4):374-86.
4. Hahne M1, Reichl S. Simulation of corneal epithelial injuries by mechanical and corrosive damage : Influence of fetal bovine serum and dexpanthenol on epithelial regeneration in a cell culture model. Ophthalmologe. 2010 Jun;107(6):529-32, 534-6. doi: 10.1007/s00347-009-2079-x.
5. Göbbels M1, Gross D. Clinical study of the effectiveness of a dexpanthenol containing artificial tears solution (Siccaprotect) in treatment of dry eyes Klin Monbl Augenheilkd. 1996 Aug-Sep;209(2-3):84-8.
6. Raczyńska K1, Iwaszkiewicz-Bilikiewicz B, Stozkowska W, Sadlak-Nowicka J.  Clinical evaluation of provitamin B5 drops and gel for postoperative treatment of corneal and conjuctival injuries Klin Oczna. 2003;105(3-4):175
7. Formulacja przeciwzapalnych i nawilżających kropli do oczu z zastosowaniem polimeru bioadhezyjnego (metylocelulozy) Ewa Zawadzka