Najczęstszą przyczyną występowania ostrej biegunki u dzieci i dorosłych jest zakażenie wirusowe. Jest to powszechna choroba zakaźna, która bardzo łatwo się rozprzestrzenia wśród grup żłobkowych, przedszkolnych czy wśród domowników. Biegunkę ostrą rozpoznajemy, gdy chory oddaje większą niż zazwyczaj liczbę luźnych lub wodnistych stolców dziennie. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) biegunkę rozpoznaje się, gdy chory oddaje trzy lub więcej luźnych lub wodnistych stolców w ciągu 24 godzin.
Przyczyny biegunek
Biegunka ostra może wystąpić u każdego i o każdej porze roku. Wystąpieniu biegunki zakaźnej sprzyjają duże skupiska ludzkie, dzieci, stołowanie się w przydrożnych barach, restauracjach oraz podróże. Podczas podróży zmienia się skład flory jelitowej przewodu pokarmowego i może dojść do jej zachwiania i wystąpienia biegunki podróżnych.
Biegunkę ostrą rozpoznajemy, gdy trwa mniej niż 14 dni, powyżej 14 dni rozpoznajemy już biegunkę przewlekłą. Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej są zakażenia wirusowe. Mogą być to rotawirusy, adenowirusy, norowirusy i inne. Dużo rzadziej przyczyną biegunki są zakażenia bateryjne, czy zatrucia egzotoksynami. Kolejnymi rzadkimi przyczynami jej wystąpienia mogą być zakażenia pierwotniakami czy pasożytami jelitowymi. Biegunki nieinfekcyjne mogą być również spowodowane działaniem niepożądanym niektórych leków internistycznych. Do jej wystąpienia może dojść również w przypadku zatrucia grzybami, środkami chemicznymi, alkoholem. Biegunka nieinfekcyjna może także wystąpić w przypadku alergii lub nadwrażliwości pokarmowej, zapalenia czy uchyłków jelit.
Z biegunką przewlekłą mamy do czynienia np. w przypadku zespołu jelita drażliwego (IBS – ang. irritable bowel syndrome).
Jak może przebiegać biegunka? – objawy główne i towarzyszące
Oprócz luźnych, wodnistych, niekiedy cuchnących, pienistych czy strzelających stolców biegunce mogą towarzyszyć nudności, wymioty, gorączka, osłabienie, utrata apetytu. Największym zagrożeniem, jakie niosą za sobą wymienione objawy, jest odwodnienie organizmu spowodowane utratą wody i elektrolitów. Postępujące odwodnienie może doprowadzić do zaburzeń elektrolitowych, a nawet do kwasicy metabolicznej. Podczas biegunki w kale można zaobserwować patologiczne domieszki śluzu, krwi lub ropy. Taka sytuacja wymaga pilnej interwencji lekarza.
Jak postępować w biegunce?
Nieleczona biegunka jest groźna zarówno dla dziecka, jak i dorosłego. Należy pamiętać, że jest ona dużo groźniejsza dla dzieci, szczególnie tych najmniejszych oraz dorosłych z przewlekłymi chorobami współistniejącymi. Przede wszystkim należy dbać o właściwe nawodnienie organizmu poprzez podawanie większej niż zwykle ilości płynów doustnych. Najlepiej, jeśli są to elektrolity i glukoza w postaci doustnych płynów nawadniających (DPN) o składnie zgodnym z zaleceniami WHO. Według zaleceń pacjent po oddaniu każdego luźnego stolca powinien przyjąć około 100-200 ml płynu nawadniającego. Należy pamiętać iż podawanie DPN zapobiega odwodnieniu organizmu, jednak nie skraca czasu trwania biegunki.
Pacjent z biegunką może stosować taką samą dietę jak przed jej wystąpieniem. Nie są potrzebne przerwy w podawaniu jedzenia czy restrykcyjne diety eliminacyjne. Pokarm wręcz sprzyja regeneracji nabłonka jelitowego, jak również zapobiega niedoborom energetycznym.
U dzieci nie jest polecane stosowanie leków zapierających. Zarówno u dzieci, jak i u dorosłych można wspomagająco podać preparaty zawierające smektyn. Smektyn podawany doustnie dzieciom chorym na ostrą biegunkę o umiarkowanym nasileniu jako uzupełnienie nawadniania doustnego zmniejsza objętość biegunkowych stolców i skraca czas trwania choroby. Można go podawać jednocześnie z DPN, jak i z probiotykiem.
Probiotyki i leki probiotyczne
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi*, podczas ostrej biegunki rozważamy podanie probiotyków o udokumentowanym działaniu (np.
Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii). Probiotyki według definicji to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiednich ilościach wywierają korzystne działanie na organizm gospodarza. W jelitach człowieka zdrowego znajdują się zasiedlające je drobnoustroje (bakterie, grzyby, drożdżaki, wirusy), które pozostają w odpowiedniej równowadze. Nazywamy to terminem mikrobioty lub mikrobiomu.
Najkorzystniej, jeśli generacje probiotyków są wytwarzane jako leki, a nie suplementy, gdyż lek musi mieć odpowiednią jakość oraz badania kliniczne (z udziałem ludzi) potwierdzające jego skuteczność i bezpieczeństwo. Suplementy diety nie muszą spełniać tak restrykcyjnych kryteriów. Podawanie leku probiotycznego skraca czas trwania ostrej biegunki oraz łagodzi jej przebieg.
Przyjmowanie probiotyków jest zalecane nie tylko w leczeniu biegunek różnego pochodzenia, ale również w zapobieganiu jej wystąpienia na przykład w przypadku planowanych podróży, jako profilaktyka wystąpienia biegunki podróżnych.