Kamica nerkowa, nazywana inaczej kamicą moczową, to choroba, w wyniku której dochodzi do wytwarzania, a następnie odkładania się nierozpuszczalnych złogów w postaci charakterystycznych kamieni w układzie moczowym. Kamienie te tworzą się na skutek wytrącania się substancji chemicznych, które obecne są w moczu, w chwili, gdy ich stężenie jest na tyle wysokie, że nie ma możliwości ich rozpuszczenia[1].
Kamica nerkowa – choroba ogólnoustrojowa
Kamica moczowa uznawana jest za chorobę ogólnoustrojową, pojawia się u ok. 5-20% społeczeństwa
[2], 3 razy częściej u mężczyzn
[3]. Wykazuje dużą zdolność do nawrotów, szacuje się, że u ponad połowy pacjentów ze stwierdzonym pierwszym atakiem kolki pojawiają się kolejne
[4]. Kamica układu moczowego głównie dotyczy nerek i moczowodów. Najwięcej zachorowań obserwuje się między 30. a 50. rokiem życia
[5].
Przyczyny występowania
Do przyczyn powstawania kamicy nerkowej zaliczyć można:
- odwodnienie, które wystąpić może na skutek przebywania w ciepłym klimacie oraz ograniczone przyjmowanie płynów,
- zastój moczu,
- częste zakażenia ze strony układu moczowego,
- występowanie w moczu wysokiego stężenia wapnia, szczawianów, fosforanów, kwasu moczowego,
- choroby nerek,
- nieprawidłowa suplementacja wapnia, witaminy C i D (przyjmowane w dużych dawkach),
- stosowanie diety bogatej w szczawiany oraz diety bogatobiałkowej[6].
Objawy
Głównym objawem kamicy moczowej jest kolka nerkowa, której towarzyszy bardzo silny, nagły, skurczowy ból, promieniujący od okolic lędźwiowych do spojenia łonowego, a czasami nawet aż do okolic ud. Powstaje, gdy dochodzi do zablokowania dróg moczowych oraz wzrostu ciśnienia w ich obrębie i skurczu mięśni. Poza wspomnianym wyżej bólem występują dodatkowo nudności, wymioty, zlewne, zimne poty, gorączka, bladość skóry. Pacjenci skarżą się na silne parcie na mocz, które pojawia się często, a dodatkowo zgłaszają występowanie krwi w moczu
[7].
Postępowanie
Chory, który podejrzewa u siebie kamicę nerkową, powinien niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej. Lekarz pierwszego kontaktu podczas wizyty przeprowadzi wywiad (występowanie chorób współistniejących, przyjmowane leki, dieta, wywiad rodzinny) i zleci wykonanie badań (ogólne i bakteriologiczne moczu)
[8]. Jeśli będzie to lekarz rodzinny, pokieruje pacjenta do dalszej diagnostyki oraz do lekarza specjalisty.
Złogi, czyli charakterystyczne kamienie można wykryć podczas badania USG układu moczowego, zdjęcia RTG układu moczowego, wykonując tomografię komputerową jamy brzusznej oraz urografię[9].
Leczenie
Podczas leczenia ostrego ataku kolki nerkowej lekami I-rzutu są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (diklofenak,
metamizol, ketoprofen), leki spazmolityczne, o działaniu rozkurczowym (drotaweryna, papaweryna). Jeśli wyżej wymienione leki nie dają zadowalających efektów, podaje się opioidy (petydyna, pentazocyna)
[10].
Natomiast, jeśli jest to możliwe, należy unikać podawania opioidów ze względu na ryzyko uzależnienia. Stosowanie petydyny obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych (nudności, wymioty). U chorych, u których istnieje ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego należy zastosować inhibitory COX-2 (rofekoksyb)[11].
Zapobieganie
Do działań profilaktycznych, które zapobiegają atakom kolki nerkowej, zaliczyć można zmianę dotychczasowych nawyków żywieniowych oraz wprowadzenie aktywności fizycznej do rytmu dnia codziennego. Modyfikacja diety powinna rozpocząć się od wyeliminowania mięsa, podrobów, skorupiaków, ryb. Zaleca się spożywanie dużej ilość warzyw i owoców, chudych serów i chudego mięsa, kefirów, masła, kasz, ziemniaków, produktów zbożowych. Należy zwiększyć ilość wypijanych płynów
[12].
Preparaty o naturalnym składzie
W aptece można nabyć preparaty o naturalnym, ziołowym składzie, dostępne bez recepty, które znalazły zastosowanie w profilaktyce kamicy nerkowej. Na przykład w postaci pasty doustnej, która w swoim składzie zawiera:
- kłącze perzu,
- łuskę cebuli,
- liście brzozy,
- nasiona kozieradki,
- korzeń pietruszki,
- ziele nawłoci,
- ziele skrzypu,
- korzeń lubczyku,
- ziele rdestu ptasiego.
Pasta, ze względu na swój bogaty, ziołowy skład oraz działanie przeciwzapalne i moczopędne, jest stosowana z powodzeniem w łagodnych zakażeniach i stanach zapalnych dróg moczowych, kamicy dróg moczowych i profilaktycznie w kamicy nerkowej. Produkt przeznaczony jest dla osób dorosłych. Jedną łyżeczkę pasty rozpuszcza się w 1/2 szklanki ciepłej i przegotowanej wody. Lek przyjmuje się 3 do 4 razy na dobę. Istotne jest, aby poinstruować pacjenta o konieczności wypijania dużej ilości wody[13].
Poza opisaną wyżej pastą w aptece kupić można tabletki o ziołowym składzie (liście brzozy, naowocnia fasoli, liście borówki brusznicy, korzeń pietruszki, ziele rumianku)
[14] oraz tabletki z wyciągiem z lubczyka, ziela centurii oraz liściem rozmarynu[15], a także kapsułki z borneolem o działaniu rozkurczowym i przeciwbakteryjnym
[16].