Opieka farmaceutyczna

28.11.2023

6 minut

Kamica nerkowa – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Skrót informacji

Kamica nerkowa, inaczej nazywana moczową, to choroba ogólnoustrojowa, wykrywana u około 5-20% populacji[1]. Jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie, z dużą skłonnością do nawrotów i stanowi ok. 1% hospitalizacji[2].

Czym jest kamica nerkowa?


Dolegliwość charakteryzuje się obecnością w układzie moczowym złogów tzw. kamieni moczowych. Kamienie te najczęściej zlokalizowane są w moczu i składają się z substancji chemicznych. W warunkach prawidłowych substancje te znajdują się w moczu w formie rozpuszczonej, niestety czasem ich stężenie jest na tyle duże, że nie dochodzi do ich całkowitego rozpuszczenia i tworzą formę kryształków (tzw. piasek w nerkach). Drobne formy kryształków tworzą coraz większe złogi, co prowadzi do powstania kamieni moczowych. Najczęściej kamienie występują w formie szczawianu lub fosforanu wapnia, nieco rzadziej obserwuje się występowanie fosforanu magnezowo-amonowego (struwit) oraz kwasu moczowego i cystyny[3]. Następstwem kamicy nerkowej może być kolka nerkowa, do której dochodzi w wyniku upośledzonego odpływu moczu z moczowodu. Długotrwałe problemy z odpływem moczu skutkować mogą rozwinięciem się wodonercza oraz infekcji dróg moczowych[4].
Kamica układu moczowego najczęściej obejmuje górne drogi moczowe (nerki oraz moczowody). Częściej chorują mężczyźni (40-55 lat) niż kobiety (50-70 lat), a pierwszy napad kamicy występuje między 20. a 40. rokiem życia. Ataki kolki nerkowej odnotowuje się przynajmniej raz w życiu u około 10% mężczyzn oraz 5% kobiet. Po pierwszym incydencie kolki u mniej więcej połowy pacjentów w ciągu 5-10 lat obserwuje się kolejne[5].

Przyczyny powstawania kamieni nerkowych



  • predyspozycje genetyczne;

  • codzienna podaż zbyt małej ilości wody (poniżej 1200 ml na dobę);

  • stosowanie diety bogatobiałkowej, bogatej w szczawiany, fosforany, puryny;

  • nieprawidłowe pH moczu, które może być albo zbyt zasadowe albo zbyt kwaśne;

  • występowanie infekcji dróg moczowych;

  • zastój moczu;

  • nieprawidłowy odpływ;

  • nadużywanie niektórych leków również może prowadzić do tworzenia się kamieni, np. stosowanie izoprynozyny, która powoduje podwyższenie stężenia kwasu moczowego w surowicy i w moczu;

  • powszechnie przez społeczeństwo nadużywana jest witamina C, która jest prekursorem szczawianów – witamina C istotnie obniża pH moczu, co stwarza zagrożenie wytrącania się kwasu moczowego[6].


kamica-nerkowa-tabela1

Przyczyną kamicy nerkowej mogą być niektóre choroby, np. choroba Leśniowskiego-Crohna, nadczynność tarczycy, zaburzenia metaboliczne, hiperwitaminozy[7].

W chwili wystąpienia ataku kolki nerkowej pojawia się bardzo silny pulsacyjny ból skurczowy w okolicach dolnej części brzucha lub nerek. Oprócz nieprzyjemnych odczuć mogą wystąpić nudności, wymioty, krew w moczu. Pacjenci często skarżą się na uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza oraz bolesne parcie na pęcherz.

Jeśli w przeszłości objawy takie już występowały i chory ma rozpoznaną kamicę nerkową, może sam rozpocząć leczenie korzystając z wcześniejszych zaleceń lekarskich (przyjmowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych dostępnych bez recepty wskazanych do leczenia przez lekarza oraz picie 3-4 litrów płynów dziennie). Należy zgłosić się do lekarza gdy:

  • atak kolki nerkowej dotyczy dzieci oraz kobiet w ciąży;

  • dolegliwości, które towarzyszą atakowi kolki występują po raz pierwszy;

  • dolegliwości, które towarzyszą kolce dotąd nie występowały, są nowe dla pacjenta albo bardziej nasilone.


Pilna konsultacja lekarska wskazana jest, gdy pojawia się gorączka, krwiomocz, obserwuje się zmniejszoną ilość oddawanego moczu[8].

Farmakoterapia


Farmakoterapia kamieni nerkowych zależy od ich miejsca, wielkości oraz stopnia zablokowania układu moczowego. Leczenie kolki nerkowej o dużym nasileniu opiera się na podawaniu leków przeciwbólowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub opioidów oraz leków spazmolitycznych i w razie infekcji dróg moczowych – antybiotyków[9]. W przypadku nagłego epizodu kolki leczenie powinno opierać się na uśmierzeniu bólu – skutecznym lekiem z grupy NPLZ jest metamizol. Przyjmowanie petydyny z grupy opioidów wiąże się ze wzrostem powikłań (głównie wymioty) oraz wydłuża czas leczenia NLPZ-tami. U pacjentów, u których możliwe jest samoistne wydalenie kamieni, zaleca się przyjmowanie tabletek lub czopków z NLPZ (np. diklofenak sodu), co zmniejsza stan zapalny oraz prawdopodobieństwo nawrotu bólu. Przeprowadzono badanie: w podwójnie ślepym, kontrolowanym placebo badaniu, epizody nawracającego bólu w trakcie 7-dniowej kuracji NLPZ-tami występowały rzadziej niż u pacjentów, którzy nie zażywali NLPZ-tów. Codzienna farmakoterapia alfa-blokerami ogranicza częstość występowania kolki. Czasami podaje się inne leki, np. inhibitory cyklooksygenazy (COX-2 - rofekoksyb, desmopresynę albo różne kombinacje leków (połączenie paracetamolu z kodeiną).

Profilaktyka


Do działań profilaktycznych, które mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo pojawienia się kamieni nerkowych należą:

  • picie odpowiedniej ilości płynów – wody ubogomineralnej (2-3 litry dziennie), zwłaszcza w okresie letnim gdy temperatury są bardzo wysokie, w gorączce, podczas ciężkiej pracy fizycznej. Zaleca się wypijanie szklanki płynu na noc, tuż przed planowanym pójściem spać oraz w nocy jeśli sen został z jakiegoś powodu przerwany[10];

  • stosowanie past ziołowych, które wykorzystywane są jako środek moczopędny, przeciwzapalny, dezynfekujący, rozkurczający, szczególnie polecane w piasku nerkowym oraz w kamicy nerkowej. Najczęściej w składzie takich past znaleźć można wyciąg z kłącza perzu, liści brzozy, nasion kozieradki, korzenia pietruszki, ziela nawłoci, ziela skrzypu, korzenia lubczyka, ziela rdestu ptasiego. Preparaty te podawane są 3 do 4 razy dziennie po 5 g pasty (1 łyżeczka) rozpuszczone w połowie szklanki przegotowanej, ciepłej wody[11];

  • stosowanie diety bogatej w warzywa i owoce oraz produktów pełnoziarnistych[12];

  • ograniczanie produktów mięsnych, podrobów, skorupiaków oraz soli (produkty mięsne zawierają substancje zakwaszające mocz – sód, który zawarty jest w soli, zwiększa wydalanie wapnia z moczem, z którego mogą powstawać kamienie moczowe[13]).


kamica-nerkowa-tabela

Osoby, u których w rodzinie pojawiała się kamica nerkowa, powinny w szczególny sposób stosować się do zaleceń profilaktycznych.

W przypadku podejrzenia kamicy należy skontaktować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu lekarskiego (choroby przebyte, istniejące, styl życia, dieta, przyjmowane leki), badania ogólnego oraz bakteriologicznego moczu, USG układu moczowego, urografii będzie mógł potwierdzić chorobę oraz zapoznać chorego z planem leczenia[14].

Autor: „mgr farm. Patrycja Antoszek-Jastrzębska”
Kierownik Działu Farmacji Szpitalnej Polsko-Amerykańskiej Kliniki Serca Centrum Sercowo-Naczyniowe

Inne artykuły tego autora

Piśmiennictwo: 1. M. Myśliwiec, Sz. Brzóska, Kamica moczowa w: M. Myśliwiec „Choroby nerek”, Warszawa, 2008. s. 371. 2. W. Sułowicz, T. Stompór, R. Drabczyk, Kamica nerkowa w: A. Szczeklik „Choroby wewnętrzne” Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006, s. 1325-1332. 3. J. Duława, Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, „Forum Nefrologiczne” 2009, t. 2, nr 3, s. 184. 4. www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/78297,zapobieganie-nastepstwom-kamicy-nerkowej (dostęp: 20.10.2023) 5. www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa (dostęp: 20.10.2023) 6. K. Gadomska-Prokop, Kierunki leczenia zachowawczego kamicy układu moczowego u dzieci, „Pediatria Polska” 2000, t. LXXV, nr 12, s. 927; www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1254 (dostęp: 20.10.2023) 7. www.emc-sa.pl/dla-pacjentow/blog/kamienie-nerkowe-przyczyny-powstawania-i-sposoby leczenia (dostęp: 20.10.2023) 8. www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa (dostęp: 20.10.2023) 9. M. Kuczera, A. Swatowski, Rozpoznawanie i leczenie kamicy moczowej w: B. Rutkowski, S. Czekalski (red.). „Rozpoznawanie i leczenie chorób nerek – wytyczne, zalecenia i standardy postępowania. Termedia, Poznań 2008, s. 108-116; A. Swatowski, P. Książek, Zespół kolki nerkowej w: A. Książek, B. Rutkowski (red.). „Nefrologia” Lublin 2004, s. 243-248. 10. V. Bochniewska, A. Jung, B. Jurkiewicz, E. Straż-Żebrowska, Współczesne możliwości leczenia kamicy układu moczowego u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2010, t. 6, nr 4, s. 305. 11. B. Kędzia, Pasty roślinne do sporządzania zawiesin doustnych, „Postępy Fitoterapii” 2008, nr 3, s. 165-168. 12. www.termedia.pl/zalecenia/Zalecenia-dotyczace-zapobiegania-kamicy-nerkowej,48087.html (dostęp: 24.10.2023) 13. www.szpitalepomorskie.eu/wp-content/uploads/2022/11/KAMICA.pdf (dostęp: 24.10.2023) 14. K. Gadomska-Prokop, Leczenie zachowawcze kamicy układu moczowego, „Przegląd urologiczny” 2007, t. 43, nr 3, 52-54.


Poprzedni artykuł

Interakcje lek-żywność: ramipryl

Następny artykuł

Jak skutecznie leczyć ból i niedrożność zatok?

Polecane dla Ciebie

Szkolenia