Famotydyna w leczeniu zgagi i niestrawności

Pacjenci, którzy trafiają do apteki z problemami przewodu pokarmowego najczęściej uskarżają się na objawy w postaci niestrawności i/lub zgagi.

Zgodnie z fizjologią przewodu pokarmowego wydzielanie kwasu solnego jest niezbędne do prawidłowego trawienia pokarmów, a także tworzy ważną barierę ochronną organizmu przed niekorzystnym wpływem różnych drobnoustrojów chorobotwórczych. Jednak kwas ten może mieć również niekorzystny wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego, stąd tak istotny jest efekt napięcia dolnego zwieracza przełyku i właściwe wydzielanie śluzu czy jonów wodorowęglanowych przez komórki żołądka. Niestety zaburzenie tego mechanizmu może prowadzić do zmian zapalnych czy wręcz owrzodzeń błony śluzowej żołądka, dwunastnicy, a nawet przełyku. Dlatego każdy występujący u pacjenta objaw czy ewentualnie czynnik mogący mieć wpływ (np. stosowanie NPLZ-ów powodujących uszkodzenie błony śluzowej w każdym odcinku przewodu pokarmowego niezależnie od sposobu czy drogi podania leku) nie może być przez niego bagatelizowany. Pacjent zgłaszający dolegliwości gastryczne może uskarżać się na zgagę, ale też na występujące objawy niestrawności, a zatem obie dolegliwości gastryczne mogą się często przenikać.

Rozpoznając kłopoty z czynnością przewodu pokarmowego farmaceuci powinni dopytać w trakcie wywiadu, czy istnieją u danego pacjenta czynniki mogące sprzyjać powstaniu specyficznych dolegliwości, np. czy aktualnie pacjent narażony jest na czynniki emocjonalne bądź popełnia błędy dietetyczne.

Niestety stres życia codziennego i nieprawidłowa dieta, w tym nieregularne spożywanie często zbyt obfitych posiłków jedzonych w pośpiechu, z udziałem produktów wysokotłuszczowych i z dodatkiem ostrych przypraw, czy wypijanie nadmiernej ilości kawy, prowadzi niewątpliwie do objawów, takich jak m.in. nadkwaśność, a nawet zgaga.

Pacjent ze zgagą zgłasza objaw intensywnego pieczenia, a nawet palenia w obszarze dołka podsercowego, za mostkiem, ale i też w przełyku, co może dochodzić także do poziomu gardła. Dodatkowo u pacjenta z kłopotami trawiennymi powinno się zawsze zalecić wypoczynek w pozycji leżącej z wyżej ulokowaną głową względem dolnej części tułowia, spanie na lewym boku, unikanie ucisku w obrębie przewodu pokarmowego, np. poprzez ciasną odzież czy wykonywanie skłonów oraz spożywanie posiłków tuż przed snem. Bardzo często podczas wywiadu stwierdza się, iż kłopoty z przewodem pokarmowym są związane z nadwagą czy wręcz otyłością pacjenta (BMI), a także nałogami, tj. spożywaniem alkoholu czy paleniem tytoniu. Ponadto pacjentami narażonymi na takie dolegliwości są także te osoby, które leczone są z powodu schorzeń przewlekłych, np. zmian patologicznych w narządzie ruchu (leczenie bisfosfonianami, NLPZ-mi) czy pacjenci z nadciśnieniem tętniczym leczeni betablokerami. W następstwie tych czynników pojawiający się objaw nadkwaśności czy zgagi można doraźnie złagodzić, stosując preparaty zobojętniające (alkalizujące) tzw. alkalia (antacida). Pacjent po ich zastosowaniu odczuje efekt już po kilku minutach, jednak stosunkowo krótkotrwale, do maks. 4 godzin. Dlatego zaleca się ich stosowanie w sposób doraźny, np. w przypadku wzmożonego wydzielania żołądkowego towarzyszącego gwałtownym emocjom czy tuż przed snem, głównie w celu podwyższenia pH obecnej w przełyku treści i/lub zobojętnieniu wytwarzanego w żołądku często w nadmiarze kwasu solnego. Mogą także łagodzić objawy refluksu, a niektóre wykazują właściwości ochronne względem błony śluzowej żołądka, jednak nie wpływają one na leczenie przyczyny schorzenia i nie przeciwdziałają powikłaniom chorób przewodu pokarmowego.

Dlatego w trakcie wywiadu ważnym jest uzyskanie informacji od pacjenta, czy objawy gastryczne w postaci nadkwaśności, zgagi, a także niestrawności (dyspepsji) pojawiają się częściej, czy mają charakter dyspepsji organicznej (wynikającej z choroby podstawowej czy stosowanych wcześniej leków w schorzeniach współistniejących) lub dyspepsji czynnościowej z koniecznością włączenia leków na niestrawność i modyfikacji stylu życia oraz czy mają charakter przewlekły. Pacjent z niestrawnością, czyli z dyspepsją może zgłosić także poposiłkowe uczucie pełności, wczesne uczucie sytości, a także pieczenie i ból w nadbrzuszu.

W przypadku dyspepsji zmian patologicznych upatruje się np. w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego, wydzielania kwasu solnego, progu czucia bólu trzewnego czy ewentualnie zakażenia Helicobacter pylori oraz nacieku zapalnego błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

W przypadku problemów gastrycznych, w tym dyspepsji czynnościowej, a więc w pojawiających się właśnie objawach pełności, niestrawności czy zgagi oraz bólu w nadbrzuszu dobry efekt terapeutyczny u pacjenta można uzyskać dzięki zastosowaniu substancji blokujących receptory histaminowe typu 2, czyli antagonistów receptora H2 (H2 receptor antagonists).* Wcześniej powszechnie stosowano z tej grupy ranitydynę, natomiast przy jej braku na rynku aptecznym, można aktualnie polecić pacjentowi famotydynę, której skutkiem jest silniejsze hamowanie wydzielania kwasu oraz zmniejszenie stężenia pepsyny w żołądku.

Należy podkreślić, iż famotydyna zmniejsza zarówno kwaśność jak i objętość wydzielanego soku żołądkowego, jest względnie bezpieczna i nie wywołuje istotnych klinicznie działań niepożądanych oraz nie wykazuje klinicznie ważnych interakcji. Jest zalecana przez gastroenterologów także po zdiagnozowaniu u dorosłych pacjentów w terapii choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz zapobieganiu ich nawrotom, czy też w zapaleniu przełyku wywołanym refluksem żołądkowo przełykowym. Od niedawna famotydyna zarejestrowana jako lek OTC może zostać zaordynowana przez farmaceutów po przeprowadzeniu właściwego wywiadu u pacjentów dorosłych w doraźnym czy krótkotrwałym objawowym leczeniu dolegliwości gastrycznych, np. niestrawności, zgagi czy nadkwaśności bądź przenikających się tych objawów, co niewątpliwie jest związane z jej szybkim, długim i skutecznym efektem terapeutycznym.