Olejek z mięty pieprzowej – naturalne rozwiązanie na ból brzucha i wzdęcia w szczególności u osób z IBS

autor: prof. nadzw. dr hab. n. med. Grzegorz Oracz
Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii, Instytut Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Głównym mechanizmem działania olejku z mięty pieprzowej jest działanie rozkurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego oraz działanie wiatropędne. Przy wysokiej skuteczności preparat charakteryzuje się niewielką ilością krótkotrwałych działań niepożądanych. O leczniczym działaniu mięty wiadomo już od dawna. Mięta pieprzowa obok innych mięt znalazła się już w farmakopei starożytnych Greków jako lek na problemy przewodu pokarmowego oraz do leczenia chorób pęcherzyka żółciowego. Lecznicze właściwości mięty znane były również w starożytnym Egipcie i Rzymie.^[4]

Olejek z mięty pieprzowej ma wiele działań na przewód pokarmowy. Jego głównym mechanizmem działania jest działanie rozkurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego. Działanie to związane jest głownie z blokowaniem kanałów wapniowych obecnych w błonach komórkowych mięśni gładkich. Olejek ma też działanie wiatropędne, które skutecznie wspomaga działanie rozkurczające w objawowym leczeniu chorych z zespołem jelita nadwrażliwego.^[1-6]

Aby zabezpieczyć pacjenta przed działaniem olejku na mięśniówkę całego przewodu pokarmowego, zamknięto olejek w specjalną dojelitową otoczkę, która opóźnia uwalnianie olejku z mięty pieprzowej do czasu dotarcia kapsułki do dystalnego odcinka jelita cienkiego.^[4-6]

Pierwsze badania kliniczne dotyczące olejku z mięty pieprzowej przeprowadzono już na początku lat 80. Od tego czasu preparat ten był badany w co najmniej kilkunastu badaniach klinicznych, w tym w tych najważniejszych – w badaniach z randomizacją, kontrolowanych placebo. W większości badania były przeprowadzone na pacjentach dorosłych. Do tej pory przeprowadzono dwa badania w populacji pediatrycznej.^[4-11] Właśnie na podstawie wyników tych badań, w których wykazano pozytywny efekt na jakość życia chorych oraz na zmniejszenie objawów choroby, olejek z mięty pieprzowej znalazł się w wielu rekomendacjach, w tym także najnowszych polskich jako lek pierwszego rzutu w leczeniu chorych na IBS, zarówno w postaci biegunkowej, mieszanej jak i zaparciowej choroby.^[1-3]

Największy wpływ na wydanie pozytywnych rekomendacji dla olejku z mięty pieprzowej miały metaanalizy i przeglądy systematyczne piśmiennictwa, które po przeanalizowaniu dotychczas przeprowadzonych badań potwierdziły skuteczność olejku w zmniejszaniu objawów u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego.^[4-8] Grigoleit H. w swoim przeglądzie systematycznym przeanalizował 16 badań przeprowadzonych na olejku z mięty pieprzowej. Dziewięć z nich było przeprowadzonych z randomizacją, w podwójnie zaślepionym badaniu. Długość stosowanego leczenia olejkiem wynosiła od 2 do 11 tygodni. W jednym badaniu olejek z mięty pieprzowej stosowano przez 6 miesięcy. Preparat olejku miętowego był przyjmowany w zależności od badania od 15 minut do godziny przed posiłkiem. Średnia skuteczność olejku w redukcji objawów i poprawy jakości życia wyniosła 58% (39-79%), podczas gdy średnia skuteczność placebo wyniosła 29% (10-52%). Autor podsumowuje swoją analizę wnioskiem, że istnieją wystarczające dowody wskazujące, że stosowanie olejku z mięty pieprzowej w kapsułkach z otoczką w dawce 180-200 mg podawanej trzy razy dziennie przez 2-4 tygodnie skutecznie działa rozkurczająco na mięśniówkę mięśni gładkich jelita w porównaniu z placebo.^[8]

Wszystkie badania kliniczne wykazują, że stosowanie olejku z mięty pieprzowej jest bezpieczne, a działania niepożądane preparatu są niewielkie i przemijające. Do typowych, aczkolwiek rzadkich objawów niepożądanych należą ból w klatce piersiowej, pieczenie odbytu, nudności oraz dyskomfort w jamie brzusznej. Co ciekawe, nie wykazano zależności w/w objawów od wielkości dawki i długości stosowania preparatu. Nie stwierdzono w/w objawów niepożądanych podczas stosowania olejku u dzieci. Nie należy zalecać stosowania olejku z mięty pieprzowej u chorych z refluksem żołądkowo-przełykowym. U tych pacjentów może dochodzić do nasilenia objawów refluksu przy jednoczesnym stosowaniu olejku z mięty pieprzowej. Wynika to z rozkurczowego działania olejku na dolny zwieracz przełyku.

Nie zaleca się równoczesnego stosowania olejku z mięty pieprzowej w połączeniu z inhibitorami pompy protonowej oraz H2-blokerami. Leki te poprzez zwiększenie pH w żołądku mogą doprowadzić do przedwczesnego uwalniania się olejku z kapsułek. Jeżeli pacjent wymaga podawania obu leków, zalecana jest wówczas 2-godzinna przerwa między oboma preparatami.^[8]

Podsumowując, olejek z mięty pieprzowej jest według wytycznych Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii opublikowanych w 2018 r. obok probiotyków, błonnika i zmiany diety leczeniem pierwszego rzutu w leczeniu chorych z zespołem jelita nadwrażliwego. Preparat powinien być zalecany dla pacjentów z IBS, u których dominują bóle brzucha oraz wzdęcia. Stosowany w zalecanych dawkach jest bezpiecznym preparatem, który ma niewiele przeciwwskazań do stosowania. Liczne badania z randomizacją wykazały skuteczność olejku z mięty pieprzowej w leczeniu objawowym IBS w porównaniu z placebo zarówno w populacji dorosłych jak i u dzieci, wpływając zarówno na zmniejszenie objawów klinicznych u pacjentów jak i na poprawę jakości życia chorych.

Piśmiennictwo:
1. Pietrzak A, Skrzydło-Radomańska B, Mulak A, Lipiński M, Małecka-Panas E, Reguła J, Rydzewska G. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego. Prz Gastroenterol. 2018;13:167-196.
2. Ford AC, Moayyedi P, Lacy BE, Lembo AJ, Saito YA, Schiller LR, Soffer EE, Spiegel BM, Quigley EM. American College of Gastroenterology monograph on the management of irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation. Am J Gastroenterol. 2014;109 Suppl 1:S2-26.
3. Ruepert L, Quartero AO, de Wit NJ, van der Heijden GJ, Rubin G, Muris JW. Bulking agents, antispasmodics and antidepressants for the treatment of irritable bowel syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2011;8:CD003460.
4. Kligler B, Chaudhary S. Peppermint oil. Am Fam Physician. 2007;75:1027-30.
5. Haber SL, El-Ibiary SY. Peppermint oil for treatment of irritable bowel syndrome. Am J Health Syst Pharm. 2016;73:22-26.
6. Pittler MH, Ernst E. Peppermint oil for irritable bowel syndrome: a critical review and metaanalysis. Am J Gastroenterol. 1998;93:1131-5.
7. Khanna R, MacDonald JK, Levesque BG. Peppermint oil for the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review and meta-analysis. J Clin Gastroenterol. 2014;48:505-12.
8. Grigoleit HG, Grigoleit P. Peppermint oil in irritable bowel syndrome. Phytomedicine. 2005;12:601-6.
9. Merat S, Khalili S, Mostajabi P, Ghorbani A, Ansari R, Malekzadeh R. The effect of enteric coated, delayed-release peppermint oil on irritable bowel syndrome. Dig Dis Sci. 2010;55:1385-90.
10. Cash BD, Epstein MS, Shah SM. A Novel Delivery System of Peppermint Oil Is an Effective Therapy for Irritable Bowel Syndrome Symptoms. Dig Dis Sci. 2016;61:560-71.
11. Kline RM, Kline JJ, Di Palma J, Barbero GJ. Enteric-coated, pH-dependent peppermint oil capsules for the treatment of irritable bowel syndrome in children. J Pediatr. 2001;138:125-7.