O zawałach serca u kobiet i mężczyzn

Do niedawna uważano, że zawał serca jest chorobą typowo męską. Badania pokazują jednak, że choroby układu krążenia, w tym również zawał, częściej nawet dotyczą kobiet. W tym kontekście warto również wspomnieć, jaki związek z występowaniem incydentów kardiologicznych ma menopauza i andropauza.

Gdy z powodu chorób układu krążenia, a więc zawałów, niewydolności serca i udarów umiera rocznie ok. 84 tysiące mężczyzn, to zawały u nich stanowią ok. 42% przyczyn zgonów. Natomiast u kobiet na 94 tys. zgonów rocznie z powodu chorób układu krążenia zawały stanowią 52% przyczyn śmierci. Podobną tendencję obserwuje się w całej Europie. Porównując przyczyny zgonów w Polsce w roku 1960, choroby krążenia stanowiły 37%, w roku 2015 – aż 72%.

Czy zawał serca to wyłącznie męska przypadłość?
Do tej pory uważano powszechnie, że kobiety nie chorują tak często na serce jak mężczyźni. Tymczasem kobiety chorują na serce zazwyczaj 10 lat później niż mężczyźni. Jeśli mężczyzna w wieku 65 lat dozna zawału serca, a podobnie rozległego zawału doświadczy kobieta w wieku 75 lat, to jej szanse na przeżycie są relatywnie mniejsze chociażby ze względu na wiek i często występujące w tym okresie choroby współistniejące.

Badania Natpol „Wiek serca Polaków” przeprowadzone w 2011 r. wskazują, że stan serca Polek po 40. r.ż. gwałtownie ulega pogorszeniu – wiek serca kobiet po 40. r.ż. jest średnio o 10 lat wyższy niż ich wiek metrykalny. Badacze zastanawiają się, skąd biorą się te różnice. Po 40. r.ż. u wielu kobiet dochodzi do zaburzeń hormonalnych, które nasilają się w okresie przekwitania (menopauzy). Towarzyszą temu zaburzenia metabolizmu tłuszczów, u wielu kobiet z nadwagą i otyłością stwierdza się nieprawidłową tolerancję glukozy określaną czasem jako stan przedcukrzycowy. Ponadto zaczynają dawać o sobie znać skutki niezdrowego trybu życia, nawyków dietetycznych, niedoborów witamin i minerałów, palenia tytoniu, nadużywania alkoholu i braku ćwiczeń oraz zaniechania wysiłku fizycznego.

Prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz uważa, że kobiety nie chorują na zawał rzadziej niż mężczyźni, tylko później. Do okresu menopauzalnego, czyli ok. 50. r.ż., chronione są przez układ hormonalny. Po przekroczeniu tej granicy ten dystans do mężczyzn się skraca. Częstość występowania zawałów u 50-letnich mężczyzn jest taki sam, jak u 60-letnich kobiet.

Wśród objawów zawału u kobiet należy wymienić:

• ból, który u kobiet odczuwany może być jako kłucie za mostkiem lub kłucie w mostku, a często ból w nadbrzuszu, któremu towarzyszą czasem nudności i wymioty, przez co dolegliwości te są mylone z niestrawnością;


• duszność (częsta u kobiet);


• uczucie nierównego bicia serca;


• osłabienie, które odczuwane jest na tyle silnie, że kobiety zgłaszają trudności w wykonywaniu codziennych, zwykłych czynności;


• kołatanie serca;


• złe samopoczucie;


• zawroty głowy.

Zawał u kobiet oraz mężczyzn może przebiegać również bezobjawowo. Spowodowane bywa to małym rozmiarem zawału, na tyle niewielkim, że pacjentka nie jest go w stanie odczuć. Neuropatia będąca schorzeniem nerwów obwodowych i często występująca u chorych na cukrzycę może przyczynić się do nieodczuwania dolegliwości bólowych. Również czynniki psychologiczne sprawiają, że pacjentki wypierają ze świadomości możliwość zaistnienia bólu.

O ile mężczyźni odczuwają zapowiedź zbliżającego się zawału, bo podczas wykonywania wysiłku fizycznego występują bóle zamostkowe lub występuje drętwienie lub paraliż ramienia, albo pojawia się napad duszności, a objawy te ustępują po przerwaniu wysiłku i odpoczynku, to u kobiet zawały zdarzają się również w czasie odpoczynku, a nawet snu.

Objawami ostrzegawczymi u kobiet mogą być: ogromne, nietypowe zmęczenie, bóle w górnej części klatki piersiowej występujące lub nasilające się, np. podczas wchodzenia po schodach. Jeśli do tego pojawia się duszność, to jest to sygnał, którego nie wolno bagatelizować i należy skontaktować się z lekarzem.

Podobnie jako sygnał ostrzegawczy przed zawałem u kobiet powinny być traktowane problemy żołądkowe, nudności, zgaga, dyskomfort prowadzący do wymiotów, a szczególnie, jeśli zaburzeniom żołądkowym towarzyszy charakterystyczny zimny pot, czasem dreszcze i przejmujący lęk. Dlatego ważne jest u kobiet, aby w przypadku odczuwania nietypowego bólu, czy to w klatce piersiowej, czy pomiędzy łopatkami, a nawet w żołądku, bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe (numer 112 lub 999). Nie bez powodu kardiolodzy w kontekście zawału serca mówią o „złotej godzinie” – warto ją wykorzystać i podjąć odpowiednie działania jak najszybciej.

W rozpoznawaniu zawału, poza wywiadem, dużą rolę odgrywają badania laboratoryjne polegające na oznaczaniu stężenia we krwi kinazy kreatynowej specyficznej dla serca (CK-MB), której poziom wzrasta 3-4 godziny od wystąpienia zawału oraz badania białek, takich jak troponiny sercowe, które znajdują się w komórkach mięśnia sercowego, a w przypadku martwicy tych komórek są uwalniane do krwi. Stężenie troponin rośnie od 6. godziny po zawale serca.

Przy podejrzeniu zawału mięśnia sercowego nadal bardzo istotne jest wykonanie badania EKG, które może ujawnić nieprawidłowości charakterystyczne dla zawału. EKG pozwala także określić, której ściany serca on dotyczy.

Wczesna menopauza a zawał
Jeszcze jednym z czynników, który należy brać pod uwagę u kobiet zagrożonych zawałem serca, jest wcześniejsze przekwitanie. U młodych kobiet może być ono wynikiem zabiegu operacyjnego, w czasie którego zostaną usunięte jajniki, albo jako skutek terapii przeciwnowotworowej. Menopauza przed 46. r.ż. zwiększa u kobiety ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i zawałów serca.

We wtórnej profilaktyce u osób z przebytym zawałem mięśnia sercowego ważne jest przeanalizowanie przyczyn, które do zawału doprowadziły oraz zmiana trybu życia i diety. Ważne jest odpowiednie dawkowanie obciążeń fizycznych, ale nie całkowite unikanie aktywności ruchowej.

Andropauza a zawał serca
Podobnie jak u kobiet menopauza, tak u mężczyzn andropauza, czyli znaczne zmniejszenie wytwarzania testosteronu, sprzyja wcześniejszemu rozwojowi chorób układu krążenia, w tym także i zawałów serca. Poziom testosteronu zaczyna obniżać się u mężczyzn już od 40. r.ż. i co roku obniża się o 1-2%. Andropauza określana jest także mianem zespołu niedoboru testosteronu. To męskie klimakterium dotyczy 10-20 proc. wszystkich mężczyzn po 50. r.ż., 20-30 proc. po 60. r.ż., 30-40 proc. po 70. r.ż. oraz połowy męskiej populacji po 80. r.ż.

Kilka lat przed zawałem mogą wystąpić zaburzenia seksualne
Kilka lat przed wystąpieniem poważnych chorób sercowo-naczyniowych i zawału bardzo często u pacjentów występują zaburzenia erekcji. Bardzo ważne jest, by nie bagatelizować tego problemu i nie zawsze tłumaczyć go stresem.

Jak często występuje andropauza?
Częstość występowania „andropauzy” w populacji mężczyzn w większym stopniu zależy od ich ogólnego stanu zdrowia niż od wieku. Palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, nieprawidłowe odżywianie, niewłaściwy tryb życia, genetycznie zaprogramowany proces przedwczesnego starzenia się oraz towarzyszące choroby sprzyjają występowaniu „andropauzy”.

I tak, 40 proc. populacji mężczyzn w wieku 55-65 lat ma nadciśnienie tętnicze, a 30 proc. hipercholesterolemię. W wieku 75-80 lat 26 proc. mężczyzn przebyło zawał serca, 10 proc. ma jawną cukrzycę, 25 proc. zaburzenia tolerancji glukozy, 18 proc. chorobę Alzheimera, a 44 proc. przerost gruczołu krokowego.

W profilaktyce rozwoju chorób układu krążenia, a więc i zawałów serca, jest – poza wczesnym wykryciem zaburzeń metabolicznych, takich jak np. cukrzyca, dna, wysokie poziomy homocysteiny – również badanie poziomu testosteronu. Profilaktyka wymaga nie tylko zmiany diety i trybu życia, ale i regularnego wykonywania ćwiczeń fizycznych.

***

Test wieku serca
Według danych Public Health England u osób przed 75. r.ż. można zapobiec nawet 80 proc. zawałów serca i udarów mózgu, zmieniając odpowiednio wcześniej styl życia. Dlatego brytyjska agencja zachęca do wykonania testu określającego wiek serca każdą osobę, która ukończyła 30. r.ż. Test „How healthy is your heart?” zyskał akceptację British Heart Foundation oraz Stroke Association i dostępny jest na stronie: www.nhs.uk/oneyou/be-healthier/check-your-health/heartage-test. Polega on na udzieleniu odpowiedzi na 16 pytań dotyczących m.in. wieku, płci, stylu życia oraz występowania takich chorób jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz poziom cholesterolu. Według danych NHS England spośród internautów, którzy dotąd przeprowadzili test, aż u 78 proc. realny wiek serca jest wyższy od wieku biologicznego, co zwiększa ryzyko zawału i udaru mózgu.
U 34 proc. badanych jest on wyższy o 5 lat, u 14 proc. – nawet o 10 lat. Zawał serca oraz udar mózgu najbardziej zagraża osobom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze krwi, cukrzycę czy migotanie przedsionków. Choroby te są często niezdiagnozowane i cierpiące na nie osoby nie zdają sobie z tego sprawy.

źródło: Zdrowie.gazeta.pl