Nebulizacja – co powinien wiedzieć pacjent?

Nebulizacja to rodzaj terapii inhalacyjnej, dzięki której aerozol jest dostarczany bezpośrednio do podrażnionych lub zmienionych chorobowo dróg układu oddechowego.^[1] Zalecana jest ona zalecana w leczeniu zapalenia oskrzeli, krtani bądź mukowiscydozy. Jaką rolę w procesie nebulizacji odgrywa farmaceuta? O czym musi wiedzieć pacjent? Wyjaśnienie w artykule.

Na czym polega nebulizacja?

Co dokładnie oznacza nebulizacja i z czym się wiąże? Jest ona metodą podawania leków w postaci aerozolu, który jest wytwarzany przez specjalne urządzenie zwane nebulizatorem.

Prawidłowa nebulizacja ma wiele zalet. Przede wszystkim cechuje ją wysoki stopień skuteczności. Umożliwia dostarczenie leku bezpośrednio do dolnych dróg oddechowych, dzięki czemu jest on w stanie zadziałać szybko i skutecznie.

Nebulizacja jest ogólnie uznawana za bezpieczną. Wynika to z tego, że wybrany produkt medyczny jest podawany w postaci aerozolu, który działa lokalnie, co zmniejsza ryzyko uogólnionych działań niepożądanych. Niewątpliwym atutem nebulizacji jest również łatwość zastosowania. Zabieg ten można bowiem z powodzeniem wykonywać w domowych warunkach.

Jakie formy leku stosuje się w nebulizacji?

Do nebulizacji wykorzystuje się następujące formy leków:

• roztwory – to najprostsza postać leków podawanych w nebulizacji. Bardzo dobrze rozpuszczają się one w wodzie i są z łatwością nebulizowane. Do omawianego zabiegu wykorzystuje się najczęściej roztwory soli fizjologicznej;
• zawiesiny zmikronizowanych cząstek i nanocząsteczek – w nebulizacji stosuje się zawiesiny o cząstkach o wielkości od 1 do 5 mikronów, które to są w stanie skutecznie dotrzeć do dolnych dróg oddechowych;
• liposomy – są one bezpieczne dla organizmu, zwiększając biodostępność leku i mogą zostać zmodyfikowane w taki sposób, by uwalniały go w wybranym miejscu w drogach oddechowych.

Różnice między nebulizacją a inhalacją

Nebulizacja i inhalacja – określenia te często są używane zamiennie, co jest błędem. Jaka jest zatem różnica między nebulizacją a inhalacją?

Warto przypomnieć, że nebulizacja to jedna z metod inhalacji, która polega na podaniu płynnych leków pod postacią mgiełki bezpośrednio do drzewa oskrzelowego.

Inhalacja jest określeniem odnoszącym się do zabiegu leczniczego polegającego na dostarczeniu substancji do dróg oddechowych przez wdychanie. Inhalacyjnie mogą być poddawane m.in. leki przeciwastmatyczne, przeciwzapalne lub rozkurczające oskrzela oraz płyny w formie aerozolu, np. sól fizjologiczna.

Do zadań farmaceuty należy dokładne wyjaśnienie pacjentowi, co to jest nebulizacja i czym różni się ona od inhalacji.

Nebulizacja – jakie ma ograniczenia?

Poza wieloma zalet nebulizacja ma również pewne ograniczenia. Jednym z nich są potencjalne niebezpieczne  konsekwencje nieprawidłowego wykonania zabiegu. Jeżeli nebulizacja zostanie przeprowadzona w sposób niewłaściwy, może prowadzić do spadku skuteczności działania substancji czynnej podawanego leku lub zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Z tego właśnie względu niezwykle ważne jest, by przed rozpoczęciem nebulizacji pacjent skonsultował się z lekarzem lub farmaceutą i dokładnie zapoznał się z instrukcją obsługi posiadanego urządzenia. Pewne substancje mogą być podawane w inhalatorach (do górnych dróg oddechowych), a nie powinny być podawane do ich dolnych części, czyli za pomocą nebulizatora. Mowa tutaj np. o olejkach eterycznych.

Ograniczeniem dla wielu osób może być również stosunkowo wysoki koszt zakupu nebulizatora. Jego średnia cena to bowiem minimum 100 zł. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, że przy prawidłowym użytkowaniu taki sprzęt może posłużyć przez wiele lat.

Skuteczność nebulizacji

Na efektywność procesu nebulizacji wpływa wiele czynników. Jednym z nich jest wielkość cząsteczek leku. Im są one mniejsze, tym większa szansa, że dotrą do najniższych partii w drzewie oskrzelowym. Kolejny bardzo ważny czynnik to stan płuc pacjenta, który to jest bardzo zmienny i zależy od jego indywidualnej kondycji zdrowotnej.

Osoby cierpiące na mukowiscydozę, astmę oskrzelową czy obturacyjną chorobę płuc, mają przeważnie zmniejszoną przepustowość dróg oddechowych  oraz większą ilość zalegającej w nich wydzieliny. Czynniki te mogą skutecznie utrudniać dotarcie leku do dolnych partii dróg oddechowych.

Farmaceuta powinien zapewnić pacjentowi stosowne wsparcie w nebulizacji, omawiając sposób podania odpowiednich leków oraz instruując, jak należy prawidłowo przeprowadzać zabieg.

Nebulizacja – wskazania i przeciwwskazania

Przy pomocy nebulizacji można leczyć różnego rodzaju schorzenia. Wskazaniami do stosowania tego zabiegu medycznego są:

• astma;
• POChP;
• mukowiscydoza z objawami płucnymi;
• zapalenie oskrzeli (przewlekłe lub nawracające);
• zapalenie oskrzelików;
• rozstrzenie oskrzeli;
• zespół nieruchomych rzęsek;
• nawilżenie dróg oddechowych u chorych; wentylowanych mechanicznie;
• przewlekły nieżyt nosa i gardła;
• zapalenie zatok przynosowych przewlekłe lub ostre;
• zespół krupu – ostre podgłośniowe zapalenie krtani, bakteryjne zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli.

Czasowymi przeciwwskazaniami do nebulizacji jest pojawienie wokół ust osoby, która korzysta z zabiegu –  zmian zapalnych lub alergii na stosowany lek.^[2].

Wybór urządzenia do nebulizacji – rola farmaceuty

Spora część pacjentów nie dysponuje wiedzą na temat tego, czym nebulizacja musi być wykonywana. Wszystkich niezbędnych informacji na ten temat powinien być w stanie udzielić farmaceuta. Czynnikami, na które warto zwrócić uwagę w tym przypadku są:

• wiek pacjenta – nebulizatory dla niemowląt, dzieci oraz dorosłych różnią się od siebie między innymi wielkością, kształtem czy sposobem obsługi;
• stopień zaawansowania choroby – w przypadku ciężkich chorób dróg oddechowych, niezbędne może okazać się zastosowanie nebulizatora o większej wydajności;
• leki podawane pacjentowi – niektóre preparaty lecznicze wymagają stosowania specjalistycznych inhalatorów, na przykład ciśnieniowych.

Autor: Justyna Zajdel
Konsultacja lekarska: lek. Irena Wojtowicz