Opieka farmaceutyczna – co to jest i kto może ją sprawować?

Dzięki nowelizacji przepisów farmaceuta może brać czynny udział w leczeniu pacjentów, współpracując z lekarzem prowadzącym i dostosowując farmakoterapię do ich indywidualnych potrzeb. Oznacza to znaczne rozszerzenie kompetencji i roli farmaceuty.

Opieka farmaceutyczna w aptece zapewnia więc kompleksowe leczenie, które jest szczególnie istotne zwłaszcza u pacjentów, zmagających się z chorobami przewlekłymi. Dlatego warto wiedzieć, czym dokładnie jest opieka farmaceutyczna i jaki jest jej zakres.

Co to jest opieka farmaceutyczna?

Ustawa z dnia 10 grudnia 2020 roku weszła w życie 16 kwietnia 2021^[1] roku i pomogła w końcu uregulować wszystkie aspekty związane z zawodem farmaceuty. Została określona nie tylko jego rola, ale przede wszystkim zakres obowiązków – w ich skład weszła m.in. opieka farmaceutyczna. Są to zmiany, które nastąpiły na skutek pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 i z perspektywy czasu okazały się niezwykle potrzebne.

Sama opieka farmaceutyczna w aptece jest świadczeniem zdrowotnym udzielanym przez magistra farmacji i obejmuje przegląd leków oraz doradztwo w zakresie ich stosowania. Jest to znaczne ułatwienie nie tylko dla lekarzy, ale przede wszystkim dla pacjentów, którzy w nagłej sytuacji mogą zwrócić się do farmaceuty po pomoc. Sprzyja to zmniejszeniu kolejek w przychodniach^[2] i znacznie szybszemu powrotowi do zdrowia.

Jaki jest zakres opieki farmaceutycznej?

Wraz z wejściem w życie ustawy zmienił się zakres opieki farmaceutycznej. Oprócz doradztwa w zakresie odpowiedniego doboru leków farmaceuta może przeprowadzić szczegółową konsultację. Dzięki temu samo leczenie staje się znacznie bezpieczniejsze i efektywniejsze dla pacjentów. Nie muszą już zażywać leków dostępnych bez recepty „na własną rękę”.

Oprócz tego farmaceuta w ramach opieki farmaceutycznej może zlecić pacjentowi wykonanie badań diagnostycznych np. w kierunku infekcji wirusowych (grypa, covid), co jest szczególnie pomocne w okresie jesienno-zimowym, gdy odsetek zachorowań znacząco wzrasta. Z tego samego powodu opieka farmaceutyczna objęła również wprowadzenie szczepień w aptekach. Bezpośrednio przełożyło się to na zwiększenie odsetka osób zaszczepionych oraz optymalizację pracy wśród wszystkich pracowników zawodów medycznych. Wśród innych badań diagnostycznych, które może wykonać farmaceuta, znajduje się również pomiar ciśnienia krwi, test stężenia glukozy we krwi czy kontrola panelu lipidowego.

Opieka farmaceutyczna w geriatrii

Wprowadzenie opieki farmaceutycznej w aptece pozwala odpowiednio zająć się pacjentami geriatrycznymi. Zbyt długie kolejki oczekiwania do specjalisty (np. w celu przedłużenia recepty lub zmiany dawkowania leków) sprawiają, że leczenie bywa nieskuteczne lub wdrożone z dużym opóźnieniem. Pacjenci geriatryczni przyjmują także bardzo dużo leków na wiele różnych chorób, a dzięki przeglądowi leków farmaceuta ma szansę ocenić, czy nie występują żadne przeciwwskazania do ich łączenia.

Farmaceuta może przeprowadzić kompleksową i wielopłaszczyznową ocenę potrzeb zdrowotnych pacjenta geriatrycznego znacznie wcześniej. Dodatkowo aż 83% pacjentów deklaruje, że czuje się bezpieczniej, gdy to właśnie farmaceuta dokonuje przeglądu leków.^[3]

Opieka farmaceutyczna w ranie

Opieka farmaceutyczna jest także niezwykle istotna w przypadku leczenia ran. Pacjentom często brakuje odpowiedniej wiedzy na temat gojenia się tkanek. Nie wiedzą, jakich opatrunków lub środków farmakologicznych użyć, aby przyspieszyć leczenie. W przypadku osób starszych problematyczna może być również ich zmiana na nowe. Dzięki opiece farmaceutycznej w ranie proces gojenia przebiega znacznie szybciej, a pacjent nie musi przyjmować niepotrzebnych leków.

Bardzo często pacjenci trafiają do lekarza, aby dopytać co zastosować na ukąszenia lub stłuczenia. Tworzy to niepotrzebne kolejki do specjalistów. Dzięki zmianom w zakresie opieki farmaceutycznej w aptece, to farmaceuta może zalecić pacjentowi stosowanie odpowiedniego leku w postaci maści lub tabletek. Farmaceuta może przeprowadzić szczegółowy wywiad, aby zebrać wszystkie niezbędne informacje, by przepisać pacjentowi bezpieczny lek. 

Opieka farmaceutyczna w cukrzycy

Jedną z chorób przewlekłych, która wymaga częstych wizyt u lekarza, jest cukrzyca. Pacjenci, którzy otrzymują diagnozę są zdezorientowani zbyt dużą ilością informacji i zmian, jakie powinni wprowadzić. Dodatkowo nieodpowiednie dawkowanie leków, brak zmian w diecie i trybie życia prowadzą do tego, iż leczenie jest nieskuteczne.

Wielu z nich nie wie również, jak uruchomić glukometr lub jak odczytać z niego pomiary. Dzięki opiece farmaceutycznej w cukrzycy pacjenci mogą uzyskać odpowiednie informacje pomocne w codziennym funkcjonowaniu. Dodatkowo farmaceuta może skontrolować, czy leki, które pacjent przyjmuje w przypadku chorób współistniejących, nie wpływają negatywnie na wyniki pomiaru cukru we krwi.

Kiedy farmaceuta może sprawować opiekę farmaceutyczną?

Obecnie opiekę farmaceutyczną może sprawować każdy wykwalifikowany farmaceuta uprawniony do wykonywania zawodu. Aby mógł wykonywać badania diagnostyczne lub szczepienia, musi uzyskać dodatkowe kwalifikacje. W tym celu powinien przejść dodatkowe szkolenie specjalizacyjne, potwierdzone przez dyrektora CMPK lub kursy kwalifikacyjne zakończone egzaminem. Otrzymane zaświadczenie umożliwia farmaceucie pełne wykonywanie opieki farmaceutycznej w aptece.

Opieka farmaceutyczna a studia podyplomowe

Aby ułatwić wdrożenie nowych zasad, powstały również nowe kierunki studiów podyplomowych, skierowanych właśnie do farmaceutów. Skorzystanie z nich jest możliwe po wcześniejszym uzyskaniu tytułu magistra farmacji.

Wejście w życie ustawy dotyczącej opieki farmaceutycznej sprawiło, że wielu z farmaceutów musi usystematyzować zdobytą wcześniej wiedzę oraz uzyskać rzetelne informacje na temat nowych praw i możliwości rozwoju kariery.

Dzięki studiom podyplomowym mogą uzyskać niezbędne informacje dotyczące opieki farmaceutycznej, w tym edukacji zdrowotnej, współpracy z pozostałymi pracownikami ochrony zdrowia oraz profesjonalnego kontaktu z pacjentami. Opieka farmaceutyczna w aptece, to nie tylko większe możliwości, ale także większa odpowiedzialność za zdrowie i życie pacjentów.

Opieka farmaceutyczna w aptece – co warto wiedzieć?

Opieka farmaceutyczna pozwala w końcu wyjść farmaceutom z roli sprzedawcy i aktywnie wspierać pacjentów w walce o zdrowie. Nowe prawa i większy zakres obowiązków przekładają się zarówno na statut farmaceuty, jak i na zarobki.

Dodatkowe zajęcia np. wypisywanie recepty kontynuowanej czy wykonywanie szczepień jest odpowiednio gratyfikowane. Uzyskanie prawa do wprowadzenia nowych świadczeń zdrowotnych jest więc pewną szansą na ścieżce zawodowej każdego farmaceuty, z której niewątpliwie warto skorzystać.

Autor: Marta Grzybowska
Weryfikacja lekarska: Bartłomiej Śmieszniak