Jak latem dbać o oczy

Słońce emituje zarówno promieniowanie UVA (długość fali 400-315 nm) jak i UVB (315 280 nm). Ekspozycja na promieniowanie UV odbywa się nie tylko na drodze bezpośredniej, ale również na drodze pośredniej – za pomocą promieniowania odbitego od różnych powierzchni, np. piasku, wody, śniegu, jak również ze źródeł rozproszonych takich jak chmury. Woda odbija aż 95 proc. promieniowania słonecznego. W słoneczny dzień do oczu dociera nawet dziesięciokrotnie więcej światła, niż jest potrzebne do prawidłowego widzenia. Podrażnia to oczy i uaktywnia procesy starzenia się oka poprzez namnażanie wolnych rodników. Nawet całkowicie zachmurzone niebo nie chroni nas w pełni przed promieniowaniem słonecznym.

Ochrona przed promieniowaniem UV
Świadomość wpływu promieniowania UV na oczy ma szczególne znaczenie w przypadku osób wykonujących pracę lub spędzających wolny czas na świeżym powietrzu. Narząd wzroku jest narażony na poważne uszkodzenia zarówno z powodu ostrej jak i przewlekłej ekspozycji na promieniowanie UV. Promieniowanie słoneczne może prowadzić do uszkodzeń rogówki (photokeratitis), rozwoju skrzydlika lub tłuszczyka – zmian zwyrodnieniowych spojówki, powstania zaćmy czy zmian zwyrodnieniowych w plamce. Wpływ promieniowania słonecznego kumuluje się w ciągu całego okresu życia. W grupie największego ryzyka znajdują się dzieci, ponieważ niewiele z nich nosi okulary przeciwsłoneczne przebywając na świeżym powietrzu, a ich szersze źrenice i bardziej przejrzyste soczewki umożliwiają swobodny dostęp szkodliwego promieniowania do siatkówki. Dlatego dziecko do 18. r.ż. może być narażone na osiągnięcie 80 proc. całej kumulacyjnej dawki promieniowania w stosunku do całego okresu swojego życia [1]. Przewidzenie kiedy oczy są najbardziej narażone na największą ekspozycję promieniowania UV jest niezwykle trudne, dlatego pacjent powinien korzystać z odpowiedniej ochrony przez cały rok, nie tylko latem. Oko jest najbardziej narażone na działanie szkodliwego promieniowania wtedy gdy słońce znajduje się na niebie pod kątem około 40 st. Ochrona oczu przed promieniowaniem UV obejmuje stosowanie odpowiednich filtrów we wszystkich rodzajach okularów (korekcyjne, przeciwsłoneczne bez korekcji, gogle ochronne) oraz w soczewkach kontaktowych (filtr UV klasy I lub II). Najwyższą ochronę dają szkła brązowe, bursztynowe, zielone lub szare. Przed zakupem okularów zwróćmy uwagę na to, czy posiadają oznaczenie CE, potwierdzające zgodność z europejskimi standardami bezpieczeństwa. Kapelusz z dużym rondem lub czapka z daszkiem stanowią dodatkową ochronę oczu.

Ochrona w kąpieli
Latem, oprócz ochrony oczu przed promieniowaniem UV, powinniśmy zadbać również o ich ochronę podczas kąpieli zakładając okulary do pływania. Zarówno słona woda morska, jak i chlorowana basenowa powodują podrażnienie oczu, swędzenie i zaczerwienienie. Kąpiel w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych może być przyczyną infekcji, np. Bakteryjnego zapalenia spojówek i rogówki czy akanthamoebowego zapalenia spojówek – wywołanego przez pierwotniaki, które obecne są w glebie, kurzu, słodkiej wodzie, wodzie z kranu, gorących źródłach i basenach. Powinny o tym pamiętać zwłaszcza osoby noszące soczewki kontaktowe – w czasie wakacji łatwiej zaniedbać prawidłowe metody dezynfekcji i przechowywania soczewek. W przypadku silnego bólu oka czy pojawienia się w oku ropnej wydzieliny powinniśmy natychmiast udać się do okulisty.

Alergie
Lato to trudny okres zwłaszcza dla alergików. Objawy oczne współistnieją często z alergicznym nieżytem nosa (katar sienny). Osoby uczulone na pyłki traw, cierpiące na sezonowe alergiczne zapalenie spojówek, zaostrzenie objawów mają właśnie latem (od połowy maja do końca lipca). Ostre alergiczne zapalenie spojówek, w postaci świądu, zaczerwienienia oczu, pieczenia i łzawienia jest chorobą bardzo dokuczliwą. Powoduje znaczny spadek jakości życia związany z ostrymi objawami choroby w okresie dnia i nocy. Objawom nieżytu błony śluzowej nosa i oczu, towarzyszą objawy ogólne, jak: uczucie zmęczenia, rozbicie, zmniejszone łaknienie, bóle głowy, zaburzenia snu. Na pyłkowicę cierpi w różnych krajach 5-25 proc. populacji, a liczba chorych stale wzrasta. Przyczynia się do tego zanieczyszczenie środowiska, a także „efekt cieplarniany”, który między innymi wpływa na zwiększony rozwój roślin zielnych. Oprócz stosowania leków przeciwalergicznych, zarówno miejscowo jak i ogólnie (leki antyhistaminowe, stabilizatory komórek tucznych), postępowanie w przypadku alergii obejmuje unikanie czynników drażniących, np. Przez zmianę klimatu, co często jest niemożliwe; usuwanie/wypłukiwanie alergenów z worka spojówkowego przez częste zakraplanie preparatów sztucznych łez (najlepiej bez konserwantów); stosowanie środków zmniejszających narażenie na czynniki drażniące (filtry przeciwpyłowe, maski, okulary, odzież ochronna) czy zmianę odzieży po powrocie do domu. Nasilenie objawów pyłkowicy ma ścisły związek z aktualnym stężeniem uczulającego pyłku w powietrzu. Dlatego tak ważne są codzienne komunikaty informujące o stężeniu pyłków. Umożliwia to odpowiednią profilaktykę – planowanie wyjazdów i urlopów [2, 3].

Dieta
Latem powinniśmy zadbać również o naszą dietę. Jest to o tyle prostsze, iż latem wybór świeżych warzyw i owoców jest bardzo szeroki. W przypadku oczu najszerzej udokumentowana jest rola prawidłowej diety w profilaktyce zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – AMD. Utrzymanie prawidłowej funkcji narządu wzroku ma ścisły związek ze zrównoważoną dietą bogatą w antyoksydanty (witaminy A, C i E, karotenoidy – luteina, selen, cynk, glutation) i kwasy omega-3. Spożywanie warzyw i owoców, bogatych w wymienione substancje odżywcze może zmniejszyć ryzyko zachorowania na zaawansowaną postać AMD o 25 proc. Spożywane posiłki powinny zawierać m.in. zielone warzywa liściaste (szpinak, sałata), brokuły, brukselkę, fasolę szparagową, cukinię, oleje roślinne, czarne jagody, owoce cytrusowe, orzechy i ryby. Im więcej wymienionych składników dostarczymy w diecie przez całe życie, tym mniejsze prawdopodobieństwo pojawienia się wspomnianego schorzenia w wieku starszym. Suplementacja powinna być zalecana w przypadku braku możliwości utrzymania prawidłowej diety (zespoły złego wchłaniania, choroby układu sercowo-naczyniowego), małej aktywności fizycznej, nadużywania alkoholu, palenia papierosów, stresu i zmęczenia.

Piśmiennictwo:
1. Walsh K.: UV radiation and the eye. Optician 2009; 26-33.
2. Groblewska A., Czajkowski J.: Narząd wzroku w alergii pyłkowej. Okulistyka 2000; 4: 16-17.
3. Czajkowski J.: Alergiczne choroby oczu. Górnicki – Wydawnictwo Medyczne; Wrocław 2003.