lek. Małgorzata Marcinkiewicz
dermatolog
Skóra noworodka pełni ważną rolę w adaptacji do życia, tworząc barierę między organizmem a otoczeniem. Cechuje się jednak mniejszą dojrzałością poszczególnych jej warstw w stosunku do skóry osoby dorosłej. Jest delikatna i wrażliwa. Jej warstwy są cieńsze i mniej zwarte, a mechanizmy regulacyjne nie są w pełni rozwinięte. Wartość pH skóry noworodka jest wyższa niż skóry osoby dorosłej i mieści się w zakresie 6,2-7,5. Stopniowo ulega obniżeniu do 5,2-5,5, co przeciwdziała nadmiernemu rozwojowi drobnoustrojów na jej powierzchni. Wierzchnia warstwa naskórka u noworodków – warstwa rogowa – jest bardzo cienka, a przestrzenie między komórkami są większe niż w naskórku osoby dorosłej. Stąd słabiej chroni skórę przed nadmierną utratą wody. Mniejsza jest zawartość naturalnego czynnika nawilżającego i składników lipidowych. Dlatego u dzieci może szybko rozwinąć się suchość skóry, podrażnienie, a nawet stan zapalny. Objawy te mogą powstać z dwóch głównych powodów: delipidyzacji – wybiórczej utraty składników lipidowych z warstwy rogowej bądź pobudzenia zapalnej reakcji immunologicznej prowadzącej do uszkodzenia bariery skórnej.
Zaburzenie w obrębie warstwy rogowej skutkuje większą utratą wody przez naskórek, ale i łatwiejszym wchłanianiem substancji aktywnych ze stosowanych preparatów, które mogą się kumulować i w konsekwencji działać toksycznie. Ponadto stosunek powierzchni skóry do masy ciała noworodków jest znacznie większy niż u osoby dorosłej, co także wpływa na ilość wchłanianych substancji. Ważne zatem, by preparaty pielęgnacyjne stosowane u dzieci były bezpieczne, a więc nie wykazywały działania drażniącego i alergizującego, były bezzapachowe, o minimalnym stężeniu substancji konserwujących oraz pozbawione barwników.
Prawidłowa pielęgnacja noworodka ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania naskórka jako bariery ochronnej. Uznaje się, że głównymi czynnikami szkodliwymi dla naskórka i jego bariery lipidowej są syntetyczne detergenty stosowane w pieniących się płynach do mycia. Rozpuszczają one cząsteczki tłuszczu z górnej warstwy naskórka, a stosowane kilka razy w ciągu dnia mogą skutecznie uszkodzić płaszcz lipidowy i jego funkcję ochronną.
Nadmierne mycie noworodków w zasadowych mydłach o wysokim pH może spowodować podrażnienie i osłabić barierę naskórkową. Nowoczesne preparaty do mycia nie zawierają w składzie mydła, nie przesuszają skóry, zabezpieczają naskórek i do tego łatwo się zmywają. Należy je stosować w niewielkich ilościach, co podkreślają producenci na opakowaniu oraz dokładnie spłukać. Po osuszeniu w przypadku zaobserwowania suchości skóry wskazane jest zastosowanie preparatów nawilżająco natłuszczających, zwanych inaczej emolientami. W swoim składzie mają wiele substancji, w tym ekstrakty roślinne o właściwościach przeciwzapalnych, ale przede wszystkim tłuszcze zwierzęce i roślinne (olej z migdałów, konopi, soi, awokado), niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (kwas linolowy, linolenowy, arachidonowy), węglowodory mineralne (olej parafinowy i wazelinowy), fosfolipidy i fitosterole. Miejscowo stosowane lipidy wpływają okluzyjnie na naskórek, zmniejszają utratę wody oraz wspomagają syntezę lipidów. Szczególne znaczenie mają ceramidy i kwasy tłuszczowe omega 3-6-9. Poprawiają one stopień nawilżenia skóry, wbudowują się w cement międzykomórkowy i tworzą prawidłową barierę naskórkową. Zatem emolienty odtwarzają naturalny płaszcz ochronny skóry. W swoim składzie zawierają substancje bezwonne i bezbarwne, często pochodzenia naturalnego.
Z uwagi na delikatny naskórek noworodków podatny na działanie różnych substancji drażniących emolienty pozbawione są dwóch często stosowanych z powodzeniem w wielu produktach kosmetycznych i chemii gospodarczej detergentów – SLS (Sodium Lauryl Sulfate) i SLES (Sodium Laureth Sulfate). Obydwie substancje mają silne właściwości drażniące i uczulające. Prowadzą do przesuszenia naskórka, mogą powodować świąd i rumień. SLES ma ponadto silne właściwości spieniające w związku z czym znajduje się w składzie wielu kosmetyków do mycia – żelach i mydłach, płynach a nawet olejkach do kąpieli.
Preparaty pielęgnacyjne dla dzieci, a zwłaszcza od 1. dnia życia, powinny spełniać kryteria najwyższej jakości. Zatem bezpieczny emolient jest delikatny, składem zbliżony do naturalnego płaszcza lipidowego i nie podrażni wrażliwej skóry noworodka. Zapewni odbudowę bariery ochronnej naskórka, zwiększy stopień uwodnienia skóry i suplementację brakujących składników odżywczych, zwłaszcza lipidów cementu międzykomórkowego. Krótkie kąpiele w ciepłej, lecz nie gorącej wodzie z dodatkiem emolientów co parę dni oraz aplikacja preparatów nawilżająco-natłuszczających po kąpieli i delikatnym osuszeniu w przypadku suchości skóry, a zwłaszcza u dzieci z atopowym zapaleniem skóry są podstawą właściwego postępowania z delikatną skórą najmłodszych. Dzieci i dorośli ze skórą skłonną do podrażnień i suchości powinni przez całe życie stosować emolienty. Dzięki takiemu postępowaniu zabezpieczą skórę i nie dopuszczą do pogorszenia jej stanu. Konieczna jest przy tym właściwa aplikacja preparatu nawilżająco-natłuszczającego, którego działanie utrzymuje się od 4 do 6 godzin. Należy go stosować kilka razy w ciągu dnia, a tygodniowe jego zużycie u dzieci powinno mieścić się w przedziale 150-200 ml. Zatem systematyczna i codzienna pielęgnacja emolientami pozwala właściwie zadbać o naskórek, a także szybko i skutecznie zmniejszyć objawy suchości skóry i świądu.
Zasady żywienia w cukrzycy
Farmakoterapia seniorów