Dieta po incydentach kardiologicznych

Udowodniono, że modyfikacja stylu życia i właściwa opieka farmakologiczna mogą istotnie przedłużyć życie chorych po zawale. Dieta dla pacjenta po rozpoznaniu zawału mięśnia sercowego jest istotnym elementem leczenia i powinna uwzględniać stan zdrowia chorego.

Czym jest zawał serca?

Zawałem mięśnia sercowego (ang. myocardial infarction, MI) nazywamy stan wywołany niedokrwieniem mięśnia sercowego z powodu zamknięcia tętnicy wieńcowej doprowadzającej krew do serca, który trwa wystarczająco długo, aby doprowadzić do jego martwicy. Serce jest narządem bogato unerwionym, dlatego w czasie zawału pojawia ból, najczęściej zamostkowy. Ból może promieniować i chory może odczuwać ból ramion, rąk, pleców, szczęki. Najczęściej jest to ból piekący, który nasila się przy wysiłku. Zawał serca może objawiać się również zasłabnięciem lub utratą przytomności, szczególnie w przypadku osób cierpiących na cukrzycę^[1].

Według raportu Narodowego Funduszu Zdrowia liczba zawałów mięśnia sercowego w 2019 r. w stosunku do roku 2014 wzrosła o 9%^[2]. Udowodniono, że do zawału serca mięśniowego dochodzi najczęściej w Wigilię Bożego Narodzenia i jest to związane z emocjami towarzyszącymi spotkaniom rodzinnym. Na zawał serca w tym czasie najbardziej narażone są osoby po 75. r.ż.^[3]. Z kolei na łamach American Journal of Cardiology opublikowano wyniki badań, z których wynika, że osoby o pogodnym usposobieniu są w mniejszym stopniu narażone na występowanie incydentów kardiologicznych^[4].

Udowodniono, że modyfikacja stylu życia i właściwa opieka farmakologiczna może istotnie przedłużyć życie chorych po zawale. Dieta dla pacjenta po rozpoznaniu zawału mięśnia sercowego jest istotnym elementem leczenia i powinna uwzględniać stan zdrowia chorego.

Podaż energii

W pierwszych dniach po wystąpieniu incydentu, kiedy pacjent na ogół leży, podaż energii powinna wynosić ok. 20 kcal/kg n.m./dobę. Ze względu na możliwości wystąpienia nudności, wymiotów lub nagłego zatrzymania krążenia, co może prowadzić do zaaspirowania treści pokarmowej do płuc, choremu należy podawać dietę płynną skomponowaną na bazie soków owocowych, mleka odtłuszczonego, jogurtu pitnego, ugotowanego i przetartego ryżu w formie kleiku.

Wraz ze wzrostem aktywności fizycznej pacjenta podaż energii w diecie może wzrosnąć do ok. 30 kcal/kg n.m./dobę. W dalszych dobach po wystąpieniu incydentu kardiologicznego należy stosować dietę lekkostrawną.

Co wyeliminować z diety?

Z powodu zagrożenia wystąpieniem zaburzeń rytmu serca z diety należy wyeliminować produkty zawierające kofeinę, tj. kawę, herbatę, napoje typu coca-cola, napoje energetyczne, cukierki zawierające kofeinę^[1]. Dieta lekkostrawna cechuje się doborem produktów spożywczych, które łatwo ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym i tym samym go nie obciążają. Z diety wyklucza się produkty i potrawy ciężko strawne, ostre przyprawy (pieprz, chili, ocet, musztardę), produkty zawierające stosunkowo dużo błonnika pokarmowego, zwłaszcza błonnika frakcji nierozpuszczalnej (np. pochodzącego z produktów pełnoziarnistych), produkty wzdymające i tłuste. Ze względu na właściwości błonnika pokarmowego np. w regulacji wypróżnień pewne jego ilości powinny być uwzględnione w diecie lekkostrawnej (do 24 g/dzień). Jednak błonnik ten powinien pochodzić z młodych i delikatnych warzyw oraz dojrzałych owoców, produktów zbożowych będących źródłem błonnika rozpuszczalnego, np. płatków owsianych.

Dieta lekkostrawna

Przy sporządzaniu potraw w diecie lekkostrawnej stosuje się odpowiednie techniki kulinarne, np. gotowanie na parze, pieczenie w folii lub pergaminie, rozdrabnianie i przecieranie. Celem nadania potrawie formy lekkostrawnej stosuje się także dodatki powodujące jej spulchnienie (np. ubita piana z białek, namoczona bułka).

W diecie lekkostrawnej szerokie zastosowanie mają budynie na bazie zmielonego drobiowego mięsa i warzyw (np. budyń z indyka z marchewką – patrz: dział KUCHNIA FARMACEUTYCZNA). Do podprawiania zup stosuje się zawiesinę z mąki i mleka.

W przypadkach rozległych zawałów serca przebiegających z ciężkim ogólnym stanem chorego posiłki należy podawać często i w małych ilościach (5-6 razy dziennie). Dzienny rozkład kalorii na poszczególne posiłki w diecie chorego po incydencie kardiologicznym powinien przedstawiać się następująco: śniadanie: 20%, II śniadanie: 15%, obiad: 30%, podwieczorek: 15%, kolacja: 20%. Zbyt duża objętość jednorazowo przyjętego pokarmu, wypełniając żołądek, może utrudniać pacjentowi oddychanie, a także nasilać tempo metabolizmu, co w istotny sposób obciąża serce. Całkowita podaż soli w diecie nie powinna przekraczać 3,5 g na dobę.

Żywienie w zaburzeniach lipidowych

W kolejnym etapie leczenia dieta chorego po incydencie kardiologicznym powinna uwzględniać zasady żywienia w zaburzeniach lipidowych^[2]. I tak komponując dietę, należy w niej uwzględnić cenne żywieniowo, rodzime produkty, takie jak: owies, olej rzepakowy, olej lniany, dorsz, buraki, jabłka. W zaleceniach tych można uwzględniać produkty i potrawy inspirowane tradycją innych kultur. Przykładem może być dieta śródziemnomorska. Komponując dietę należy zadbać o różnorodność produktów. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie dostarczyć wszystkich niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu składników odżywczych.

Aby zapobiegać powstawaniu nadwagi i otyłości, podaż energii w diecie powinna pokrywać jej wydatkowanie. W przypadku, jeśli doszło do zawału mięśnia sercowego u osoby z nadmierną masą ciała, to dieta powinna mieć charakter diety redukującej. Takie postępowanie pozwoli zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnego incydentu kardiologicznego.

Pacjentów należy zachęcać do spożywania owoców, warzyw, warzyw strączkowych, orzechów, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz ryb morskich. Należy całkowicie zrezygnować z żywności o dużej zawartości kwasów tłuszczowych trans (np. żywność typu fast-food, chipsy, prażynki ziemniaczane, kostki rosołowe), pokarmów obfitujących w nasycone kwasy tłuszczowe (oleje tropikalne, tłuste lub przetworzone mięso, słodycze, śmietana, masło i pełnotłuste sery). W diecie należy uwzględnić tłuszcze roślinne będące źródłem kwasów jednonienasyconych (oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia) i wielonienasyconych (np. olej lniany, rzepakowy, orzechy włoskie), tak aby ograniczyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych do mniej niż 7% ogółu podaży energii. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności omega 3 (ryby morskie, orzechy włoskie, olej lniany, siemię lniane, olej rzepakowy), mają udowodnione działanie kardioprotekcyjne i przeciwzapalne. Wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i regulują poziom lipidów we krwi.

Spożycie soli kuchennej należy ograniczyć do 5 g na dobę poprzez wyeliminowanie dosalania pokarmów przy stole i ograniczanie jej użycia podczas przygotowywania potraw, a ponadto wybieranie świeżych lub mrożonych produktów bez dodatku soli^[5]. Do doprawiania popraw należy używać ziół.

Wnioski z badania INTERHEART

W badaniu INTERHEART wykazano, że ryzyko zawału serca wzrasta liniowo wraz z liczbą dziennie wypalanych papierosów^[6]. Zatem pacjenci po incydencie kardiologicznym powinni zrezygnować z palenia papierosów i dodatkowo ze spożywania alkoholu. Pacjentów należy zachęcać do regularnej aktywności fizycznej dostosowanej do stanu zdrowia chorego. Zauważono, że wyższy stopień przestrzegania zasad diety śródziemnomorskiej (w diecie tej przeważają warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa strączkowe oraz ryby i owoce morza, a do przygotowywania potraw wykorzystuje się oliwę z oliwek zamiast masła i innych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego) związany był z niższym o 10% zachorowaniem na schorzenia układu sercowo-naczyniowego i 8% redukcją śmiertelności z różnych przyczyn^[7].