Badanie rozpuszczalności mentolu w rozpuszczalnikach dostępnych w recepturze

Mentol to kolejna z omawianych substancji należąca do grupy częściej używanych podczas wykonywania leków w aptece. W recepturze występować on może w dwóch odmianach: jako mentol racemiczny lub posiadający lepsze właściwości, lewoskrętny izomer, czyli lewomentol.

Procedura dotycząca leku recepturowego w aptece jest dość złożona i oprócz samego procesu jego wykonywania obejmuje również wiele innych czynności. Począwszy od samego momentu przyjęcia recepty, aż do wydania leku, każdy z etapów musi być odpowiednio udokumentowany. Osoba uprawniona przyjmując receptę na lek recepturowy jest zobowiązana sprawdzić, czy zawiera ona wszelkie niezbędne elementy (m.in. kompletność danych pacjenta, wyraźne pieczątki, czytelność samego przepisu recepturowego) i już na tym etapie powinna wykazać się niezbędną wiedzą dotyczącą wykonania danego leku. Dzięki takiemu postępowaniu można w miarę szybko wykryć i od razu wyjaśnić wszelkie wątpliwości, co skraca sam proces wykonywania. Wspomniane wątpliwości mogą dotyczyć wielu kwestii takich jak:

1. Kompletność przepisu recepturowego
Czasem zdarza się, że lekarz zapomni dopisać ilość danego składnika bądź nazwa substancji jest wypisana nieczytelnie.

2. Sprawdzenie dawek
Należy sprawdzić czy przepisane ilości mieszczą się w normach farmakopealnych.

3. Dostępność przepisanych składników
Należy upewnić się, czy apteka posiada wszystkie składniki w niezbędnych ilościach albo czy ewentualnie jest w stanie sprowadzić brakującą substancję do apteki.

4. Wykrycie ewentualnych niezgodności i ustalenie, czy konieczna jest modyfikacja składu recepty
Ostatni z wymienianych punktów stanowi największe wyzwanie i wymaga sporej orientacji w tematyce recepturowej. Nawet doświadczony farmaceuta niejednokrotnie zmuszony jest odświeżyć swoją wiedzę, aby trafnie określić, czy dany lek jest możliwy do wykonania. Dlatego niekiedy warto usystematyzować pewne zagadnienia, nawet jeżeli mamy do czynienia z dość powszechnie stosowanymi surowcami recepturowymi.

Mentol to kolejna, z omawianych substancji, należąca do grupy częściej używanych podczas wykonywania leków w aptece. W recepturze występować on może w dwóch odmianach: jako mentol racemiczny lub posiadający lepsze właściwości, lewoskrętny izomer, czyli lewomentol.

Według Farmakopei Polskiej VIII mentol racemiczny to „o dobrej sypkości lub tworzący aglomeraty, krystaliczny proszek lub pryzmatyczne lub igłopodobne bezbarwne, błyszczące kryształy”, natomiast lewomentol to „pryzmatyczne lub iglaste, bezbarwne, błyszczące kryształy”. Temperatura topnienia mentolu racemicznego to ok. 34 st. C, lewomentolu ok. 43 st. C. Zarówno jedna jak i druga forma należą do substancji lotnych więc podgrzewanie celem zwiększenia rozpuszczalności jest wysoce niewskazane.

Pod względem chemicznym mentol należy do grupy alkoholi terpenowych. W naturze możemy spotkać go przede wszystkim w mięcie pieprzowej, surowcem farmakopealnym jest liść (Menthae piperitae folium).

W recepturze stosujemy (również farmakopealny) olejek eteryczny miętowy (Menthae piperitae aetheroleum), który powstaje w wyniku destylacji z parą wodną świeżych części nadziemnych kwitnącej rośliny. Sam mentol możemy natomiast otrzymać z olejku miętowego poprzez jego wymrażanie albo syntetycznie przeprowadzając reakcję redukcji tymolu.

Mentol, poprzez działanie na zakończenia nerwowe, posiada właściwości chłodzące powodujące miejscowe znieczulenie. Ponadto wykazuje działanie delikatnie przeciwświądowe, antyseptyczne oraz posiada przyjemny, odświeżający zapach. Stosowany w różnego rodzaju nerwobólach, stanach zapalnych, urazach, również jako substancja poprawiająca zapach (corrigens). Spotkać go możemy w takich postaciach do użytku zewnętrznego, jak: roztwory do przecierania skóry, płukanki do jamy ustnej, maści czy zasypki do stóp. Dodatkowo mentol będzie dość powszechnie występował w licznych lekach gotowych, m.in. kroplach do nosa, pastylkach do ssania, plastrach chłodzących itp.

Według Farmakopei Polskiej X wymagania odnośnie stężenia mentolu w zależności od drogi podania wynoszą odpowiednio: 0,3% na błony śluzowe oraz do 10% w przypadku stosowania leku na skórę.

Mentol należy do substancji tworzących z pewnymi związkami mieszaniny eutektyczne, czyli wilgotniejące w temperaturze pokojowej na skutek wzajemnego obniżenia temperatury topnienia. Te związki to m.in.: kamfora, rezorcyna, mentol, kwas salicylowy, anestezyna oraz rzadziej  występujące w obecnej recepturze: salicylan metylu i wodzian chloralu. Dlatego podczas wykonywania leków zawierających połączenie dwóch niezgodnych substancji należy rozważyć rozdzielenie składników i wydanie ich osobno. Problem powstawania mieszanin eutektycznych dotyczy głównie proszków, chociaż są również płynne postaci leków, których proces wykonywania należy wtedy zmodyfikować. Przykładowo, aby otrzymać roztwór kamfory i mentolu w parafinie płynnej, należy rozpuścić te składniki osobno i na końcu połączyć. Unikniemy wtedy ryzyka niecałkowitego rozpuszczenia składników.

Mentol, ze względu na budowę, będzie wykazywał zróżnicowaną rozpuszczalność w zależności od zastosowanego rozpuszczalnika.

W celu usystematyzowania informacji na ten temat przeprowadzono doświadczenie.