Antybiotyk i probiotyk – nieodzowny duet

autorka: dr n. med. Magdalena Wołoszko

Antybiotyki we współczesnym świecie są powszechnie stosowane zarówno w leczeniu, jak i profilaktyce zakażeń bakteryjnych. Przynoszą wiele korzyści, gdy ich podanie jest wskazane. Jednak wobec narastającej wielolekooporności szczepów bateryjnych konieczne jest ich racjonalne używanie oparte na aktualnych zaleceniach ekspertów oraz doświadczeniu klinicznym. Konieczna jest stała edukacja pacjentów i lekarzy w zakresie wskazań. Powszechne, nadmierne, nierozważne, ale też krótsze niż zalecane stosowanie antybiotyków może sprzyjać selekcji szczepów opornych bakterii, wobec których pozostaniemy bezradni. Pojawiają się doniesienia iż częsta antybiotykoterapia może również sprzyjać ujawnianiu się chorób cywilizacyjnych (otyłości, cukrzycy typu I, chorobom zapalnym jelit).

Antybiotyk ma za zadanie ograniczenie liczebności lub zabicie wrażliwych na niego drobnoustrojów chorobotwórczych. Jednak w ludzkim organizmie znajdują się również dobroczynne i pożyteczne bakterie zwane mikrobiotą. Duża ich część kolonizuje przewód pokarmowy. Obecnie uważa się, że pozostają one w stosunku nawet 1:1 do liczby komórek człowieka. Miliony dobrych drobnoustrojów bytują na skórze, w jamie ustnej, przewodzie pokarmowym czy na narządach płciowych. Ważną rolą mikrobioty jest trzymanie w ryzach i niedopuszczenie do rozwoju bakterii patogennych, które również znajdują sie w naszym organizmie. Jednak istnieją sytuacje kliniczne, czyli zakażenia, kiedy biorąc pod uwagę bilans korzyści i strat należy podać właściwy antybiotyk. Niestety w trakcie leczenia zakażenia bakteryjnego można spowodować również zachwianie liczebności i składu dobroczynnej mikrobioty czyli dysbiozę. Może to prowadzić do zachwiania równowagi pomiędzy korzystną dla organizmu mikrobiotą a bakteriami patogennymi. Dlatego podczas stosowania antybiotykoterapii istotne jest równoczesne podawanie szczepów probiotycznych. Na skład mikrobioty wpływają również prebiotyki i synbiotyki.

Do najczęściej stosowanych u ludzi szczepów probiotycznych bakterii należą Lactobacillus lub Bifidobacterium. Najpowszechniejszymi wskazaniami do stosowania są: leczenie wspomagające rzekomobłoniastego zapalenia jelit, zapobieganie biegunce podróżnych, leczenie wspomagające podczas i po antybiotykoterapii. W 2017 r. European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) wezwało do lepszej kontroli jakości probiotyków, zwłaszcza jeżeli są przeznaczone do stosowania w grupach ryzyka (np. u wcześniaków).

Mając na uwadze względy zdrowotne, czyli możliwie szybkie odbudowanie flory bakteryjnej przewodu pokarmowego, istotne jest, aby probiotyk mógł być podawany niemal jednoczasowo z dawką antybiotyku.

Możliwe jest to, jeśli wybierzemy preparat zawierający szczepy bakterii probiotycznych opornych na działanie powszechnie stosowanych antybiotyków o szerokim spektrum działania. Możliwość przyjęcia probiotyku razem z antybiotykiem zwiększa również wygodę oraz współpracę z pacjentem. Zmniejsza ryzyko zapomnienia o przyjęciu leku. Zawsze należy stosować się do zaleceń producenta zawartych w ulotce dla pacjenta.

Kolejnym bardzo istotnym aspektem, na który warto zwrócić uwagę przy wyborze preparatu, jest jego rejestracja. Tylko nieliczne probiotyki są zarejestrowane jako produkt leczniczy.

Leki probiotyczne przed wprowadzeniem na rynek przechodzą skrupulatne badania kliniczne oraz trudną procedurę rejestracyjną w określonych wskazaniach. Wybierając lek probiotyczny, można mieć pewność składu (gwarancję określonej ilości żywych kultur bakterii), jakości i bezpieczeństwa.