Naturalne procesy zachodzące w jamie ustnej i ich wspieranie

 7 minut

autorka: lek. dent. Karolina Kołodziejska-Rybak
Centrum Stomatologii Luxdentica

Demineralizacja i remineralizacja to procesy chemiczne nieustannie zachodzące w jamie ustnej w obrębie śliny, płytki nazębnej i szkliwa zęba. Procesy te leżą u podłoża destrukcji i odnowy tkanek twardych, których głównym budulcem jest hydroksyapatyt Ca10(PO4)6(OH)2. Demineralizacja struktury zęba jest chemicznym procesem dysocjacji jonów, czyli rozpadu cząsteczek na jony pod wpływem odpowiedniego rozpuszczalnika[6], którym w jamie ustnej jest ślina. pH śliny zmienia się w zależności od diety, higieny, spożywanych płynów oraz stanu zdrowia.

Dieta bogata w cukry, nieprawidłowa higiena skutkująca gromadzeniem się płytki nazębnej, mała ilość spożywanych płynów, a co za tym idzie – niska produkcja śliny, a także choroby, takie jak: anoreksja, bulimia, refluks żołądkowo-przełykowy, cukrzyca czy też stan fizjologiczny – menopauza, wpływają na jakość, ilość, wydajność i spadek pH śliny. Demineralizacja może przebiegać bezpośrednio, poprzez kwasy dostarczane wraz z dietą oraz pośrednio, poprzez fermentację bakteryjną produktów płytki nazębnej, stanowiącej resztki pokarmowe przywierające do powierzchni zębów.[5] Remineralizacja natomiast jest procesem odwrotnym, skutkującym odbudową powierzchni szkliwa i pozyskiwaniem jonów ze śliny do struktury apatytu. W tym miejscu, jonem wyjątkowo wspierającym to zjawisko jest fluor (F).

Krytyczna granica pH śliny, przy której następuje demineralizacja, jest różna dla różnych tkanek i związków chemicznych. Dla hydroksyapatytu, głównego budulca szkliwa, to 5,5, dla fluoroapatytu: 4,5, natomiast dla cementu: 6,7. Proces utraty jonów rozpoczyna się, gdy główny układ buforowy śliny, czyli wodorowęglany, fosforany nieorganiczne oraz białka zostaną całkowicie wysycone jonami wodorowymi (H+). Jony OH oraz PO43– łączą się z jonami H+. W wyniku tej reakcji powstaje woda H2O oraz HPO43–. Jest to początek reakcji rozpuszczania minerałów szkliwa, a więc ucieczki jonów wapnia Ca2+ i fosforanów PO43–, a co za tym idzie otwarcia drogi dla penetracji bakteryjnej i rozpoczęcia procesu próchnicowego lub w przypadku kwasów pochodzenia niebakteryjnego – rozpoczęcia procesu erozyjnego.[8]

Olivier Lavigne, Zonghan Xie i wsp. w swoim artykule badawczym[1] wskazują, że rosnący czas działania demineralizacji na strukturę zęba wywołuje nie tylko uszkodzenia strukturalne, ale również utratę minerałów w głębszych warstwach zębiny. Dowodzi to, że pomimo działającego procesu remineralizacji, ząb poddany wcześniej zbyt długiej demineralizacji ulega znacznemu osłabieniu, a jego właściwości mechaniczne nie regenerują się. Zjawisko zauważono w kilku grupach badawczych. Odkrycie to prowadzi do wniosków, że demineralizacja i remineralizacja są naturalnymi procesami w jamie ustnej pod warunkiem, że nie zostaną zakłócone przez któryś z patologicznych czynników wymienionych wcześniej.

Jak w takim razie wspomagać proces remineralizacji i zapobiegać przedłużającej się demineralizacji?

Głównym pierwiastkiem wspierającym proces remineralizacji i hamującym demineralizację jest fluor (F). Może być on dostarczany egzogennie i endogennie, jednak według najnowszych doniesień naukowych największe znaczenie mają źródła egzogenne.[2] Możemy wymienić tu: pasty do zębów, płukanki, żele, pianki, lakiery, nici dentystyczne. Zgodnie z zaleceniami i współczesną wiedzą przedstawioną przez Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej[3] niskie stężenia fluoru w jamie ustnej (<50 ppm) ułatwiają przekształcenie hydroksyapatytu we fluoroapatyt, który wykazuje większą odporność na działanie kwasów bakteryjnych (pH krytyczne 4,5).

Ca10(PO4)6(OH)2 + 2F => Ca10(PO4)6F2 + 2OH

Wysokie stężenia fluoru (>100 ppm) wywołują powstanie fluorku wapnia, który stanowi rezerwuar tego pierwiastka. W wyniku spadku pH w otaczającym środowisku uwalnianie fluoru z fluorku wapnia jest znacznie szybsze.[2, 3] Podstawową techniką wspierającą remineralizację jest szczotkowanie zębów pastą z fluorem przynajmniej dwa razie dziennie.

Strony: 1 2