Leczenie infekcji intymnych

Infekcje okolic intymnych są najczęstszym powodem zgłaszania się pacjentek po poradę do ginekologa[1]. Szacuje się, że ok. 70-75% kobiet w wieku rozrodczym doświadcza w ciągu swojego życia co najmniej raz dolegliwości związanych z grzybiczym zapaleniem pochwy i sromu, a u 40-50% tej populacji dolegliwości pojawiają się więcej niż kilka razy w życiu. Nawracające infekcje grzybicze, czyli występujące więcej niż 4 razy w roku, stwierdza się u 5-8% dorosłych kobiet[2, 3].

Rodzaje infekcji okolic intymnych

Stany zapalne pochwy i sromu można podzielić na: niepowikłane (sporadyczne) i powikłane (nawracające). Do niepowikłanych zalicza się incydentalnie występujące, charakteryzujące się nagłym (ostrym) pojawieniem się dolegliwości spowodowanych najczęściej (nawet do 90%) przez grzyby z rodzaju Candida albicans. O infekcjach nawracających mówimy w przypadku wystąpienia co najmniej 3 epizodów w ciągu roku. Powikłane infekcje najczęściej występują u kobiet z zaburzeniami odporności, chorujących na cukrzycę czy stosujących glikokortykosteroidy.

W zależności od rodzaju patogenu infekcje dzielimy na bakteryjne, grzybicze i mieszane. Nie trzeba nadmieniać, że rodzaj patogenu warunkuje dobranie odpowiedniego i skutecznego leczenia.

W ciągu ostatnich kilku lat obserwujemy na rynku zwiększającą się ilość różnych preparatów mających swoje zastosowanie w leczeniu infekcji o ostrym przebiegu. Warto wiedzieć, które z nich i kiedy można bezpiecznie stosować, ponieważ fakt ten ma uzasadnienie w prowadzonych od lat badaniach medycznych[5].

Większość, bo ok. 80-90% infekcji intymnych to infekcje niepowikłane, wśród których dominującym, szacowanym na 75-90% patogenem jest Candida albicans (tzw. kandydoza pochwy)[4].

Drożdżaki z rodzaju Candida namnażają się w jelicie grubym, ich satelitarne kolonie zlokalizowane są w okolicy zwieracza odbytu, skąd mogą być przeniesione na srom i do pochwy[6, 7].

Co więcej: kolonie te są rezerwuarem drożdżaka odpowiedzialnego za infekcje nawrotowe. Stwierdzono, że Candida odpowiedzialne za zapalenia pochwy i sromu są identyczne z tymi izolowanymi z odbytnicy. Zgłaszane dolegliwości, takie jak: uczucie swędzenia, pieczenie, ból podczas współżycia czy oddawania moczu, zaczerwienienie i obrzęk warg sromowych, czy nieprawidłowa wydzielina z pochwy (gęsta, serowata, biała lub żółtawa) mogą być o łagodnym lub średnim nasileniu. Zapaleniu o podłożu bakteryjnym najczęściej towarzyszy wydzielina o rybim zapachu, a upławy są szaro-białawe, o wodnistej konsystencji. Zapalenia o podłożu bakteryjnym częściej zdarzają się po kąpielach w ogólnodostępnych basenach czy jacuzzi.

Czynniki ryzyka wywołujące infekcje intymne

Wśród czynników predysponujących do infekcji, będących wynikiem czasowego zaburzenia ekosystemu pochwy, należą między innymi:

• aktywność seksualna,
• stan zdrowia (leki, choroby współistniejące, np. cukrzyca, ciąża, połóg, zaburzenia odporności),
• błędy dietetyczne,
• nawyki higieniczne,
• nieracjonalne stosowanie antybiotyków.

Bez względu jednak na przyczynę czy rodzaj patogenu pogorszenie jakości życia, czasowa niedyspozycja czy świadomość możliwych konsekwencji nieleczonej infekcji zmusza pacjentki do szukania pomocy. Brak możliwości odbycia natychmiastowej wizyty lekarskiej powoduje, że pierwsze swe kroki pacjentka kieruje do apteki.

Oczywiście trudno jest mówić o intymnych dolegliwościach stojąc przy ladzie w pełnej ludzi aptece, ale farmaceuta, mając w pamięci statystykę infekcji pochwy, być może mógłby delikatnie zasugerować dobranie właściwej terapii zamiast inwestowanie w półśrodki.

Zastosowanie klotrimazolu w leczeniu infekcji intymnych

Klotrimazol został odkryty w latach 60. ubiegłego stulecia. Od lat 70. jest szeroko i z powodzeniem stosowany w leczeniu kandydozy pochwy i sromu. Należy do przeciwgrzybiczych leków z grupy azoli, a jego miejscowe zastosowanie ma dobrze udokumentowaną skuteczność i bezpieczeństwo[8, 9]. Dodatkowo można go stosować w czasie ciąży (choć zaleca się unikanie używania w I trymestrze), podczas której infekcje grzybicze mogą pojawiać się znacznie częściej a leczenie systemowe – doustne jest przeciwwskazane[10, 11].

Spektrum działania klotrimazolu jest bardzo szerokie i obejmuje:

• drożdżaki (Candida spp., Cryptococcus neoformans),
• dermatofity (Epidermophyton floccosum, Microsporum canis, Trichophyton),
• grzyby dysmorficzne i pierwotniaki (Trichomonas vaginalis).
• Działa także na bakterie Gram-dodatnie (Streptococcus, Staphylococcus, Gardnerella vaginalis) i Gram-ujemne (Bacteroides). Nie działa na Lactobacillus (ChPL).

Do niedawna klotrimazol był w Polsce dostępny bez recepty tylko w postaci kremu, a pozostałe formy – tabletki i globulki dopochwowe można było zakupić jedynie na podstawie recepty. Ostatnio na polskim rynku pojawił się jednakże preparat dopochwowy zawierający 500 mg substancji czynnej, dostępny również bez recepty. Jednorazowa jego aplikacja głęboko do pochwy, czasami w połączeniu ze stosowanym zewnętrznie kremem (szczególnie na okolicę potencjalnych rezerwuarów), jest terapią pierwszego rzutu w leczeniu ostrej kandydozy pochwy i sromu, co zostało dowiedzione w różnych randomizowanych badaniach klinicznych[5]. Klotrimazolu nie należy stosować u dziewcząt poniżej 12. r.ż. – co w porównaniu z fentikonazolem zarejestrowanym dopiero powyżej 16. r.ż. ma istotne znaczenie[11].

Biorąc pod uwagę częstość występowania kandydozy pochwy i sromu, bezpieczeństwo i skuteczność zastosowania klotrimazolu oraz – ostatnio – jego zdecydowanie łatwiejszą dostępność, warto jest zapoznać się z dokładnym zapisem zawartym w Charakterystyce Produktu Leczniczego i pomagać kobietom w sposób pewny i odpowiedzialny.