Opieka farmaceutyczna
Fitoterapia w dolegliwościach układu moczowego
6 minut
autor: dr n. farm. Maciej Strzemski
aptekarz, miłośnik i popularyzator receptury aptecznej
Stany zapalne nerek, moczowodów i pęcherza moczowego są niezwykle uciążliwymi i jednocześnie powszechnie występującymi dolegliwościami. Z powodu tych chorób częściej cierpią kobiety niż mężczyźni, zwłaszcza w okresie ciąży i po menopauzie. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są: osłabiona odporność organizmu, współistniejąca cukrzyca, współżycie seksualne, inne schorzenia dróg moczowych oraz przeprowadzane na drogach moczowych zabiegi chirurgiczne.
Dyskomfort towarzyszący stanom zapalnym dróg moczowych jest znaczny. Wiąże się on z częstym parciem na mocz (pacjenci często nie są w stanie czekać w kolejce do lekarza) i bolesną mikcją. Dodatkowo w ostrych stanach mogą wystąpić inne objawy, takie jak: bóle brzucha i nerek, gorączka, wymioty. Zapalenia układu moczowego zarówno o charakterze ostrym jak i przewlekłym spowodowane są najczęściej infekcjami bakteryjnymi. Ich przyczyną są zazwyczaj gronkowce, paciorkowce oraz pałeczka okrężnicy. W związku z tym podstawowe leczenie tych schorzeń opiera się na antybiotykoterapii oraz stosowaniu chemioterapeutyków, np. furazydyny. Leki te nie mogą być jednak stosowane przez dłuższy czas, tak więc tego rodzaju terapia skierowana jest na szybką eradykację patogenu z organizmu chorego. Należy jednak zaznaczyć, że obumierające bakterie są źródłem związków o charakterze toksyn, które powinny być jak najszybciej usunięte z organizmu chorego. Korzystne jest zatem zastosowanie terapii przepłukującej i w tym miejscu należy zwrócić uwagę na ogromną wartość fitoterapii.
Stosowanie fitoterapii w przypadku dolegliwości układu moczowego jest pożądane z kilku powodów: istnieją surowce roślinne zawierające związki o właściwościach odkażających, moczopędnych jak i zakwaszających mocz. Preparaty roślinne można stosować długotrwale, co ma szczególne znaczenie w przypadku przewlekłego i nawracającego charakteru dolegliwości. Dostarczają one do organizmu związki o aktywności antyoksydacyjnej, co pozytywnie wpływa na ogólny stan zdrowia człowieka. Surowce roślinne stosowane w zakażeniach dróg moczowych są z reguły mało toksyczne, o ile stosuje się je w zalecanych proporcjach.
Jak wspomniano powyżej, roślinne surowce stosowane w celu wspierania terapii zakażeń układu moczowego można podzielić na trzy zasadnicze grupy: surowce o działaniu moczopędnym (zawierające głównie flawonoidy, saponiny oraz olejki eteryczne), surowce działające odkażająco (zawierające głównie glikozydy fenolowe) oraz surowce zakwaszające mocz. Pierwsze dwie grupy mają zdecydowanie największe znaczenie w fitoterapii. Należy ponadto zaznaczyć, że surowce trzeciej grupy, tj. zakwaszające mocz, nie powinny być łączone z surowcami odkażającymi. Glikozydy fenolowe ulegają hydrolizie w środowisku zasadowym, a uwolniony hydrochinon (po związaniu z kwasami glukuronowym i siarkowym) jest związkiem odpowiedzialnym za działanie odkażające. W związku z tym środki zakwaszające znacząco ograniczają działanie surowców takich jak liść mącznicy lekarskiej (Folium Uvae ursi) czy liść borówki brusznicy (Folium Vitis idaeae).