Kaszel psychogenny

lek. med. Magdalena Wołoszko
pediatra

Dzięki kaszlowi z dróg oddechowych usuwane są zalegające treści czy ciała obce. Jeśli jednak trwa on długo, staje się uciążliwy zarówno dla chorego jak i dla jego otoczenia. Przewlekły kaszel staje się przyczyną poszukiwania pomocy, prób jego złagodzenia domowymi sposobami, zażywania różnorodnych leków „na własną rękę” i wreszcie wielokrotnych wizyt u różnych specjalistów. Uporczywy kaszel powoduje dyskomfort, obniża jakość życia, niekiedy zaburza codzienne funkcjonowanie.

Kaszel psychogenny, czyli kaszel o niezidentyfikowanej przyczynie organicznej
Charakterystycznymi cechami kaszlu psychogennego jest jego przewlekły charakter oraz brak przyczyny organicznej. O kaszlu podostrym i przewlekłym można mówić, gdy trwa on powyżej 4-8 tygodni. Kaszel ten zwykle jest suchy, płytki, nieproduktywny, męczący, dudniący. Bardzo charakterystyczną jego cechą jest to, iż występuje on jedynie w ciągu dnia, a w nocy całkowicie się wycisza. Reakcja na leki, w kaszlu psychogennym, jest znikoma lub jej nie ma. W rozmowie z pacjentem należy unikać sformułowania „kaszel psychogenny” jako stygmatyzującego.

Przyczyny
Jest to zaburzenie psychosomatyczne. Etiopatogeneza przewlekłego kaszlu jest złożona, dlatego jego diagnostyka jest trudna, szeroka i wymaga badań w kierunku wielu schorzeń. Tylko w szczególnych przypadkach po wykluczeniu przyczyn organicznych oraz kaszlu związanego z działaniami ubocznymi przyjmowanych leków możemy mówić o występowaniu kaszlu psychogennego. Przewlekły kaszel nie spowodowany przyczyną organiczną może być efektem nieuświadomionych lęków, napięć emocjonalnych, chęci zwrócenia na siebie uwagi otoczenia. Jest nieuświadomioną próbą wołania o uwagę i pomoc. Może być wyrazem lęku przed odrzuceniem. Silne czynniki stresogenne mogą przerosnąć możliwe dla danej osoby sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jednym z objawów wegetatywnych stresu może być kaszel. Napady kaszlu zmniejszają napięcie emocjonalne. U dzieci napady kaszlu psychogennego mogą być wyrazem fobii szkolnej, zaburzonych relacji z rodzeństwem lub rodzicami.

Występowanie
Jest to rzadka przyczyna przewlekłego kaszlu. Występuje on zarówno u dzieci w wieku szkolnym (nie ma go u noworodków, niemowląt i małych dzieci), nastolatków, młodych dorosłych i osób dorosłych. Nieznacznie częściej spotykany jest u płci żeńskiej.

Objawy
Kaszel suchy, męczący, bez odkrztuszania. Nie występuje w nocy i tuż po przebudzeniu. Nie ma zmian osłuchowych nad polami płucnymi. Tego typu objaw może pojawić się u osób po przebytej infekcji wirusowej lub bakteryjnej dróg oddechowych, co dodatkowo utrudnia postawienie właściwego rozpoznania. Przewlekłe występujący kaszel psychogenny może wtórnie doprowadzić do podrażnienia błony śluzowej dróg oddechowych, a co za tym idzie jej przewlekłego zapalenia. Objaw kaszlu to jedynie tło do całej gamy zaburzeń sfery psychicznej.

Rozpoznanie
Kaszel przewlekły może być objawem wielu schorzeń, np. w chorobach układu oddechowego, układu pokarmowego, układu krążenia i układu nerwowego. Osoba z przewlekłym kaszlem wymaga starannej i wnikliwej diagnostyki pulmonologicznej, alergologicznej i laryngologicznej. Kaszel psychogenny rozpoznawany jest poprzez wykluczenie innych możliwych schorzeń. W tym przypadku niezmiernie ważna może okazać się uważna, nieoceniająca rozmowa z pacjentem.

Leczenie
Rozpoznanie kaszlu psychogennego nie jest jednoznaczne z symulowaniem. Kaszel psychogenny wymaga leczenia. Potrzebna jest przede wszystkim fachowa pomoc psychologa, w tym systematyczna psychoterapia. Zwerbalizowanie i uświadomienie pacjentowi przeżywanych emocji, źródła złości, ukrytych pragnień czy lęku pozwala na ich oswojenie i krok w kierunku wyzdrowienia. Pomocne bywają techniki relaksacyjne, joga. Farmaceuta czy lekarz również w tym przypadku powinni starać się pomóc pacjentowi w złagodzeniu nieprzyjemnych objawów towarzyszących odruchowi kaszlowemu. Pacjent odczuwa przewlekły dyskomfort, suchość i ból gardła, być może również mięśni klatki piersiowej. Zastosowanie mają tu leki o łagodnym działaniu przeciwkaszlowym oraz leki nawilżające i wspomagające regenerację błon śluzowych dróg oddechowych.