Famotydyna w objawowym leczeniu zgagi

Kłopoty zdrowotne związane z dysfunkcją przewodu pokarmowego stanowią ciągle istotny problem zgłaszany przez pacjentów w aptece.

Fizjologicznie wydzielający się kwas solny skutkuje prawidłowym trawieniem pokarmów, a także tworzeniem ważnej bariery ochronnej organizmu przed niekorzystnym wpływem różnych drobnoustrojów chorobotwórczych. Z drugiej jednak strony należy zaznaczyć, iż kwas solny może mieć szkodliwy wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego, dlatego tak istotny jest efekt prawidłowego napięcia dolnego zwieracza przełyku zapobiegający cofaniu treści żołądka do przełyku, ale także właściwe wydzielanie śluzu czy jonów wodorowęglanowych przez komórki żołądka. U niektórych pacjentów może dojść także do zmian zapalnych czy owrzodzeń błony śluzowej żołądka, dwunastnicy czy przełyku. Dlatego powinno się zapobiegać czy leczyć takie zmiany poprzez hamowanie wydzielania kwasu solnego przez komórki okładzinowe żołądka.

Najczęstszym objawem zgłaszanym przez pacjentów jest zgaga, która daje uczucie pieczenia czy wręcz palenia w obszarze dołka podsercowego, za mostkiem, ale też w przełyku, a może dochodzić aż do gardła. Zgaga wywołana jest cofaniem treści pokarmowej oraz kwasu solnego z żołądka do przełyku i stąd odczuwalny objaw intensywnego drażnienia nabłonka przełyku, a jego długotrwałe działanie może prowadzić do zmian śluzówkowych.

Gastroenterolodzy wskazują, że jest to przede wszystkim problem osób dorosłych krajów rozwiniętych (nawet 1/3 populacji) związany z wystąpieniem choroby refluksowej, ale też może być objawem poważniejszych problemów przewodu pokarmowego. Oczywiście jej wystąpienie może też być skutkiem innych czynników, np. emocjonalnych (przy dużym stresie) czy błędów dietetycznych. Stąd istotną kwestią w przypadku problemów gastrycznych u pacjentów są konieczne do przestrzegania przez nich zalecenia dietetyczne takie jak niespożywanie:

• obfitych posiłków,
• produktów wysokotłuszczowych,
• kawy,
• czekolady,
• ostrych przypraw,
• alkoholu.

Ponadto posiłki powinno się spożywać wolno bez pośpiechu, o stałych porach, dokładnie miażdżąc kęsy, a także – co również istotne w tym problemie – należy unikać używania środków stymulujących wydzielanie śliny, np. gumy do żucia czy ssania landrynek.

Pojawiający się problem zgagi może być też związany z działaniem niepożądanym leków np. w trakcie przewlekłego stosowania NLPZ-ów, w przypadku osteoporozy – bisfosfonianów czy w chorobach krążenia – betablokerów.

W niwelowaniu objawów zgagi pewne znaczenie odgrywają leki zobojętniające (alkalizujące) tzw. alkalia (antacida). Ich zaletą jest to, że działają szybko (efekt odczuwalny po kilku minutach), jednak stosunkowo krótkotrwale (z reguły 1-4 godzin). Dlatego zaleca się ich stosowanie w sposób doraźny, np. w przypadku wzmożonego wydzielania żołądkowego towarzyszącego gwałtownym emocjom czy tuż przed snem, głównie w celu podwyższenia pH obecnej w przełyku treści i/lub zobojętnieniu wytwarzanego w żołądku często w nadmiarze kwasu solnego, a także łagodzą objawy refluksu i niektóre mogą wykazywać właściwości ochronne względem błony śluzowej żołądka. Jednak nie leczą one przyczyny schorzenia i nie przeciwdziałają powikłaniom chorób przewodu pokarmowego. Stąd w przypadku problemów gastrycznych wynikających z nadmiernie wydzielającego się kwasu w żołądku zaleca się stosowanie odpowiednich leków, m.in. blokujących receptory histaminowe typu 2 czyli antagoniści receptora H2 (H2 receptor antagonists, wcześniej cymetydyna czy ranitydyna, a obecnie famotydyna), znajdujących się w ścianie komórek okładzinowych żołądka, czego skutkiem jest hamowanie wydzielania kwasu oraz zmniejszenie stężenia pepsyny w żołądku.

Famotydyna pojawiła się w terapii w latach 80. XX w., a dostępna jest w wielu krajach i także w Polsce jako lek OTC. Zmniejsza kwaśność jak i objętość wydzielanego soku żołądkowego. Zalecana jest po zdiagnozowaniu u pacjentów dorosłych w terapii choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy czy zapobieganiu ich nawrotom, a także w zapaleniu przełyku wywołanym refluksem żołądkowo przełykowym, a w takim przypadku lekarz decyduje o długości terapii.

Natomiast famotydyna znalazła również swoje zastosowanie w przypadku tzw. samoleczenia (lek OTC), gdzie można ją polecić pacjentom dorosłym w krótkotrwałym objawowym leczeniu dolegliwości żołądkowych niezwiązanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego, np. zgadze, niestrawności czy nadkwaśności, a w takiej sytuacji należy spodziewać się szybkiego, długiego i skutecznego efektu terapeutycznego.

W przypadku objawów zgagi i niestrawności dawką zwykle stosowaną jest 20 mg na dobę, a przy nawrotach można tę dawkę stosować dwa razy na dobę, nie przekraczając 40 mg na dobę, również u pacjentów w podeszłym wieku (nie zaleca się preparatu u kobiet w ciąży i karmiących, a jest przeciwwskazany u pacjentów z niewydolnością nerek). Famotydynę pacjent może przyjmować niezależnie od posiłków, w postaci tabletki powlekanej w całości, popijając niewielka ilością wody. Czas działania jednorazowej dawki famotydyny utrzymuje się przez 10-12 godzin. Preparaty z grupy antacida mogą zmniejszać wchłanianie famotydyny i prowadzić do obniżenia jej stężenia w surowicy, dlatego pacjentów należy przestrzec przed równoczesnym ich zażywaniem, zaś famotydynę w takim przypadku zaleca się przyjmować na 1-2 godziny przed podaniem leków zobojętniających kwas żołądkowy.

Stosowanie substancji czynnej nie powinno trwać dłużej niż 2 tygodnie, a w razie przedłużających się objawów, m.in. zgagi, utraty masy ciała, kłopotów z przełykaniem (dysfagia), bólów w nadbrzuszu, także nocnych czy utraty apetytu – zalecana jest konsultacja lekarska. Trzeba podkreślić, iż jest to bardzo ważne, gdyż leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, w tym famotydyną, może maskować objawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. Dlatego, gdy podczas wywiadu w aptece pacjent zgłasza objawy w postaci nawracających wymiotów, wymiotów krwistych lub smolistych stolców, należy pacjenta zawsze odesłać do lekarza.

***

Przekaż pacjentowi:
Pacjent borykający się z refluksem i zgagą powinien wypoczywać w pozycji leżącej z wyżej ulokowaną głową względem dolnej części tułowia, spać na lewym boku, unikać schylania z uciskiem w obrębie przewodu pokarmowego czy unikać spożywania tzw. późnych posiłków tuż przed snem. Istotnymi czynnikami zapobiegającymi występowaniu zgagi u pacjentów są także redukcja masy ciała oraz u palaczy zaprzestanie palenia tytoniu.

— R E K L A M A —