Bilastyna – skuteczny lek przeciwhistaminowy dostępny bez recepty

Poszukiwanie skutecznego leczenia chorób alergicznych, w tym sezonowego i całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa, spojówek oraz pokrzywki z wykorzystaniem leków przeciwhistaminowych trwa od lat. Aktualnie najnowocześniejszym i najskuteczniejszym lekiem spośród dostępnych na rynku aptecznym preparatów przeciwhistaminowych II generacji jest bilastyna.

Generacje leków przeciwhistaminowych

Leki przeciwhistaminowe zostały podzielone na dwie generacje, które różnią się między sobą zarówno wybiórczością blokowania receptorów oraz parametrami farmakokinetycznymi. Mechanizm działania leków przeciwhistaminowych opiera się na konkurencyjnym wiązaniu i odwracalnym łączeniu z receptorem H1, co w konsekwencji znosi objawy wywołane histaminą (mediator zapalenia uwalniany z mastocytów i bazofilii).

Do pierwszej generacji leków przeciwhistaminowych, zdecydowanie już rzadko stosowanych w lecznictwie, należą np. antazolina, difenhydramina, klemastyna, prometazyna, ketotifen czy hydroksyzyna. Są to tzw. leki nieselektywne, gdyż oprócz blokowania receptorów H1 prowadzą także do blokowania receptorów cholinergicznych, serotoninergicznych, dopaminergicznych i adrenergicznych. Ich głównym działaniem niepożądanym jest hamowanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które u pacjentów objawiają się często sennością, otępieniem czy zaburzeniami koordynacji ruchowej, ale także drżeniem mięśniowym, zawrotami głowy, szumami w uszach czy zaburzeniami widzenia.

Leczenie bilastyną

Aktualnie na rynku aptecznym najnowocześniejszym i najskuteczniejszym lekiem spośród grupy zarejestrowanych leków przeciwhistaminowych II generacji jest bilastyna. Leczenie bilastyną zostało wdrożone do terapii znacznie wcześniej, aczkolwiek substancja ta stanowiła początkowo składnik leku oryginalnego, a dalej leków generycznych Rx, a obecnie też leków OTC. Bilastyna jako substancja czynna należy do antagonistów histaminy o długim działaniu, z selektywnym powinowactwem do obwodowych antagonistów receptora H1, który nie wykazuje powinowactwa do receptorów muskarynowych.

Zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego wskazaniami terapeutycznymi do stosowania bilastyny są: objawowe leczenie alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek, zarówno sezonowego jak i całorocznego oraz leczenie pokrzywki. Jako lek OTC jest wskazany do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku 12 lat i powyżej.

Bilastyna należy do drugiej generacji leków przeciwhistaminowych (obok m.in. loratadyny, cetyryzyny, feksofenadyny, desloratadyny, lewocetyryzyny, rupatadyny), które mają jedynie powinowactwo do receptorów H1, nie przenikają lub przenikają tylko bardzo słabo przez barierę krew-mózg, a ryzyko występowania działań niepożądanych jest niewielkie. Preparat cechuje się zatem przede wszystkim silnym działaniem przeciwalergicznym i przeciwzapalnym. Ponadto po podaniu doustnym dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, stąd szybkie działanie bilastyny po przyjęciu, ale także długi czas jej działania, dobra penetracja do tkanek oraz wysoki stopień bezpieczeństwa podczas długotrwałego jej stosowania. Działania niepożądane ze strony ośrodkowego układu nerwowego występują rzadko, właściwie tylko u pacjentów ze stwierdzoną nadwrażliwością osobniczą na daną substancję czynną. Pozytywnym w odróżnieniu do leków I generacji jest także fakt braku wyraźnego działania cholinolitycznego, co daje możliwość stosowania leków II generacji – w tym właśnie bilastyny – u pacjentów z jaskrą czy przerostem gruczołu krokowego, jak również w przypadku bilastyny u pacjentów ze zmianami sercowo-naczyniowymi (brak istotnego wydłużenia odstępu QT).

Skuteczność kliniczna i bezpieczeństwo bilastyny

Skuteczność kliniczna i bezpieczeństwo bilastyny była udowodniona w przeprowadzonych badaniach wśród pacjentów dorosłych oraz młodzieży z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa i spojówek, zarówno sezonowym i całorocznym, przyjmujących bilastynę w dawce 20 mg raz na dobę w okresie 14-28 dni, czego efektem było łagodzenie objawów kichania, uczucia świądu nosa, uczucia zatkania nosa, zmniejszenie wydzieliny z nosa, świądu spojówek oraz łzawienia oczu i efekt ten utrzymywał się przez 24 godziny. Należy podkreślić, że skuteczność bilastyny przyjmowanej przez pacjentów w dawce 20 mg raz na dobę odnosi się także do złagodzenia objawów towarzyszących pokrzywce idiopatycznej, skutkiem czego jest zdecydowanie zmniejszenie intensywności świądu, liczby i rozmiaru bąbli oraz samego dyskomfortu u pacjenta towarzyszącego pokrzywce, w tym przynosi poprawę ich jakości życia.

Bilastyna charakteryzuje się korzystnym profilem bezpieczeństwa, czego dowodem są prowadzone badania kliniczne w zakresie bezpieczeństwa jej stosowania, w których nie zaobserwowano istotnego wydłużenia odstępu QT i innego wpływu na układ sercowo-naczyniowy, pomimo nawet 10-krotnego zwiększenia dawki na dobę czy z równoczesnym podaniem inhibitorów glikoproteiny P (z ketokonazolem czy erytromycyną).

Bilastyna nie posiada właściwości uspokajających, zaś w kontrolowanych badaniach klinicznych przy zastosowanej u pacjentów dawce 20 mg/dobę jej profil bezpieczeństwa w odniesieniu do OUN był podobny do placebo, a częstość występowania senności nie różniła się statystyczne od placebo. Szczególnie istotnym jest też fakt, iż bilastyna podana w dawce do 40 mg raz na dobę nie wpływała na sprawność psychomotoryczną zarówno w badaniach klinicznych, jak również na zdolność prowadzenia pojazdów w trakcie standardowego egzaminu na prawo jazdy.*

Zatem bilastyna może być zastosowana u pacjentów raz na dobę, bez względu na porę, z wcześniej opisanymi dolegliwościami, u kierujących pojazdami czy obsługujących różne urządzenia wymagających skupienia uwagi. Sprawność psychomotoryczna po jednoczesnym spożyciu alkoholu i 20 mg bilastyny raz na dobę była podobna do obserwowanej po przyjęciu samego alkoholu i placebo*. Natomiast jednoczesne przyjmowanie 20 mg bilastyny raz na dobę i 3 mg lorazepamu raz na dobę przez 8 dni nie nasiliło depresyjnego wpływu lorazepamu na OUN.
W prowadzonych badaniach w przypadku pacjentów z zaburzeniami czynności nerek (od łagodnego do ciężkiego) bilastyna została całkowicie wydalona z moczem u wszystkich pacjentów w ciągu 48-72 godzin, a stężenie bilastyny w osoczu u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek mieści się w bezpiecznym zakresie*. Co także wymaga podkreślenia, to fakt, że u pacjentów ze zmianami w zakresie czynności wątroby, zmiany te nie wydają się wpływać istotnie na farmakokinetykę bilastyny, a jej wydalanie z żółcią stanowi tylko nieznaczną część procesu jej wydalania. W związku z tym u pacjentów z niewydolnością nerek czy wątroby nie istnieje konieczność redukcji stosowanej dawki bilastyny i może być ona bezpiecznie dłużej stosowana, co też może być podstawą do wyboru bilastyny w odniesieniu do pozostałych leków z drugiej generacji leków przeciwhistaminowych, w stosowaniu których należy właśnie zachować ostrożność u pacjentów z niewydolnością nerek czy wątroby.

Dawkowanie

Preparaty z bilastyną (OTC) w dawce 20 mg podane raz na dobę są zalecone u osób dorosłych i dzieci powyżej 12. r.ż., natomiast, co także wymaga podkreślenia, u pacjentów w podeszłym wieku (powyżej 65. r.ż.) w badaniach prowadzonych względem młodszych pacjentów nie wykazano różnic dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania. Prowadzono również kontrolowane badania kliniczne u dzieci w wieku 2-11 lat leczonych w dawce 10 mg/dobę (w postaci tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej lub roztworu doustnego 2,5 mg/ml)*. Co istotne, to fakt iż profil bezpieczeństwa był podobny do placebo, a odnotowywane działania niepożądane występowały u nieznacznie powyżej 5% badanych.

Bilastyna powinna być przyjmowana przez pacjentów przynajmniej jedną godzinę przed lub dwie godziny po posiłku bądź po spożyciu soku owocowego, zaś tabletkę należy przyjąć, popijając wodą.

Bilastyna jest szybko wchłaniana po przyjęciu doustnym, a jej maksymalne stężenie w osoczu zostaje osiągnięte po ok. 1,3 godziny, natomiast jej średnia dostępność kształtuje się na poziomie 61% i nie obserwowano jej kumulacji w organizmie. W dawkach terapeutycznych bilastyna wiąże się z białkami osocza w 84-90%. Ponadto w badaniach in vitro stwierdzono, że bilastyna nie indukuje ani też nie hamuje aktywności izoenzymów kompleksu CYP450, zaś w badaniach nad eliminacją wykazano, że prawie 95% zostało wydalone w postaci niezmienionej (28,3% z moczem i 66,5% z kałem), co potwierdziło, że bilastyna nie jest istotnie metabolizowana w organizmie ludzkim, a średni okres półtrwania w fazie eliminacji produktu u zdrowych probantów wyniósł 14,5 godziny*.

Dostępność biologiczna bilastyny

Istotnym z kolei jest fakt, że pokarm znacząco zmniejsza dostępność biologiczną bilastyny (nawet o 30%), podobnie po przyjęciu z sokiem grejpfrutowym (efekt może być podobny z innymi sokami owocowymi). Stąd każdorazowo należy przestrzegać pacjentów podczas porady przed ewentualnym nieprawidłowym przyjęciem leku.

Prowadzone badania w zakresie działań niepożądanych u pacjentów dorosłych i młodzieży z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa i spojówek oraz przewlekłą pokrzywką idiopatyczną przyjmujących w terapii 20 mg/dobę bilastyny częstość ich występowania była porównywalna z częstością przyjmowania placebo (ok. 12%), choć wśród objawów zgłaszane były m.in. ból głowy (4,01%), senność (3,06%), zawroty głowy (0,83%).* Stąd wydaje się słusznym, aby osoby dorosłe prowadzące pojazdy mechaniczne czy obsługujące maszyny nie prowadziły tych pojazdów i nie obsługiwały urządzeń po zastosowanej pierwszej dawki leku, aż do momentu rozpoznania reakcji indywidualnej na ten preparat.