Nieleczone alergiczne zapalenie spojówek może doprowadzić do niestabilności filmu łzowego i suchego oka, a w zaawansowanych przypadkach nawet do uszkodzenia spojówki i rogówki. Leczeniem pierwszego rzutu w alergicznym zapaleniu spojówek są miejscowo działające leki przeciwalergiczne pod postacią kropli. Ważne, by w ich składzie nie było konserwantów, ponieważ ich obecność w preparatach może nasilać alergię i powodować objawy suchego oka.
Czym jest alergiczne zapalenie spojówek?
Alergiczne zapalenie spojówek jest bardzo powszechną chorobą oczu i dotyka ok. 40% populacji. Pojawia się wskutek uczulenia na różne substancje. Najczęstszymi alergenami są: pyłki traw i drzew, kurz, roztocza, grzyby, pleśnie, sierść zwierząt, pierze, metale ciężkie, aluminium, lateks oraz wiele innych substancji chemicznych zawartych w kosmetykach czy produktach spożywczych. Nie bez znaczenia jest również zanieczyszczenie środowiska, zwłaszcza w dużych miastach. Cząsteczki pyłu smogowego zawierają wiele alergenów, m.in. metale ciężkie, związki siarki, wielopierścieniowe węglowodory nasycone, które mogą przyczyniać się do podrażnienia oczu i powstania objawów alergii.
Powierzchnia gałki ocznej jest dogodnym miejscem rozwoju reakcji alergicznej, ponieważ brak jest większych barier, które utrudniałyby dotarcie na nią alergenów. Z drugiej strony w obrębie narządu wzroku jest szereg komórek immunokompetentnych gotowych do odpowiedzi obronnej na alergen.
W wyniku kontaktu z alergenem komórki te szybko inicjują odpowiedź organizmu. Na skutek tego pobudzenia wydzielany jest szereg substancji, m.in. histamina, które powodują objawy alergii.
Najbardziej charakterystycznym objawem alergii jest świąd. Dolegliwości najczęściej dotykają obojga oczu. W przypadku braku swędzenia należy raczej podejrzewać stan zapalny oka o innej przyczynie.
Cechą, która pozwala odróżnić alergię od zakażeń, jest charakter wydzieliny. W zapaleniu alergicznym wydzielina w oku jest wodnista, przezroczysta, a w zakażeniach bakteryjnych najczęściej ropna, żółtawa.
Świąd nie jest patognomoniczny również dla zespołu suchego oka. Aby można było wdrożyć skuteczne leczenie, bardzo ważne jest właściwe rozpoznanie przyczyny dolegliwości. Inne widoczne bez specjalistycznego sprzętu okulistycznego objawy alergicznego zapalenia spojówek to zaczerwienienie spojówek, łzawienie oczu, a w przypadku ostrej alergii dodatkowo pojawia się obrzęk powiek. Mogą także dołączyć się objawy ze strony nosa takie jak katar czy kichanie.
W niektórych postaciach alergicznego zapalenia spojówek związanych z atopowym lub wiosennym zapaleniem spojówek i rogówki, do objawów dołącza się często światłowstręt, ból oka oraz mogą wystąpić zaburzenia widzenia. Jest to związane z procesem zapalnym rogówki. Nieleczone alergiczne zapalenie spojówek może doprowadzić do niestabilności filmu łzowego i suchego oka, a w zaawansowanych przypadkach nawet do uszkodzenia spojówki i rogówki.
Postacie dolegliwości
Alergiczne zapalenie spojówek ma wiele postaci. Najczęściej spotykane są sezonowe i przewlekłe. Postacie sezonowe występuje zwykle w okresie wiosennym i letnim oraz związane są najczęściej z pyleniem drzew i traw. Zapalenia przewlekłe występują całorocznie, najczęściej powodowane są alergenami, które towarzyszą nam w życiu codziennym na przykład kurz, roztocza, sierść zwierząt. Każde z tych zapaleń może mieć formę ostrą i przewlekłą.
Ostre zapalenie spojówek objawia się nagłymi szybko postępującymi dolegliwościami. Nasilone objawy utrzymują się najczęściej ok. 48-72 godzin lub w przypadku kontaktowego zapalenia – dopóki organizm będzie narażony na ekspozycję na alergen.
Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek ma formę mniej nasiloną, objawy są miernie wyrażone, często w celu właściwego rozpoznania konieczna jest wizyta u okulisty. Najcięższy przebieg wykazują atopowe i wiosenne zapalenie spojówki i rogówki, które mogą doprowadzić do trwałego uszkodzenia oka. Leczenie tych zapaleń jest długotrwałe i wymaga współpracy lekarza okulisty i alergologa. W przypadku, gdy objawy alergii są bardziej nasilone w pracy, a zmniejszają się w dni wolne, możemy podejrzewać zawodowe alergiczne zapalenie spojówek. Powstaje ono w wyniku nadwrażliwości na alergeny obecne w miejscu pracy. To najczęściej przewlekłe zapalenie spojówek lub kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki.
Postępowanie
Osoby, które mają predyspozycję do sezonowego lub przewlekłego alergicznego zapalenia spojówek, powinny wykonać testy alergiczne w celu identyfikacji szkodliwego alergenu i starać się, jeśli jest to możliwe unikać ich. Jednak w większości wypadków jest to bardzo trudne, ponieważ alergeny są wszechobecne. Profilaktycznie można systematycznie stosować preparaty sztucznych łez, które pomagają wypłukiwać alergen oraz starać się nie pocierać nadmiernie oczu. Mechaniczne tarcie powoduje degranulację mastocytów i nasilenie świądu. W przypadku zaostrzeń objawów alergii można ją złagodzić, stosując chłodne okłady na opuchnięte powieki oraz stosować leki przeciwalergiczne dostępne bez recepty.
Leczenie alergicznego zapalenia spojówek
Leczeniem pierwszego rzutu w alergicznym zapaleniu spojówek są miejscowo działające leki przeciwalergiczne pod postacią kropli. Działanie leków podanych miejscowo jest szybsze i praktycznie pozbawione ogólnych działań niepożądanych. Dodatkowo część kropli przeciwalergicznych dociera przez kanalik łzowy do nosa, co łagodzi objawy alergicznego nieżytu nosa, który często współistnieje z sezonowym alergicznym zapaleniem spojówek. Leki doustne przeciwalergiczne natomiast mogą indukować lub nasilać zespół suchego oka.
Preferowane jest stosowanie leków o wielokierunkowym działaniu przeciwalergicznym, które wykazują działanie przeciwhistaminowe, przeciwzapalne i stabilizujące. Do substancji tego typu należą: olopatadyna, azelastyna, epinastyna oraz ketotifen. Lekami z wyboru powinny być preparaty bez konserwantów, ponieważ ich obecność w preparatach może nasilać alergię i powodować objawy suchego oka. Inną grupą leków przeciwalergicznych są stabilizatory komórek tucznych do których należą kromoglikany oraz lodoksamid. Wykazują słabsze działanie niż antagoniści receptorów histaminowych, a efekt terapeutyczny uzyskiwany jest najwcześniej po około tygodniu. Leki te stosuje się zwykle zapobiegawczo w okresie narażenia na alergeny, a nie w ostrym stanie.
Jeśli objawy alergii nie ustąpią do 3-5 dni, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem okulistą. W bardziej zaawansowanym leczeniu stosuje się steroidy i leki immunosupresyjne, a w przypadku znajomości alergenu można zastosować swoistą immunoterapię alergenową pod kontrolą alergologa.