Biegunka podróżnych – co warto spakować do wakacyjnej apteczki?

Jedną z najczęstszych dolegliwości, z którymi pacjent zgłasza się do apteki w okresie urlopowym, jest biegunka. Dlatego tak ważne jest odpowiednie skompletowanie wakacyjnej apteczki. Wybierając się w podróż, należy mieć ze sobą płyny nawadniające oraz leki, które w krótkim czasie złagodzą przykre dolegliwości. Warto pamiętać, że istotnym czynnikiem, który obniża ryzyko pojawienia się biegunki, jest przestrzeganie zasad higieny osobistej. Podstawą jest częste i dokładne mycie rąk.

Etapy leczenia biegunki

Leczenie biegunki dzieli się na dwa etapy:

1. Rehydratacja (nawadnianie);
2. Leczenie podtrzymujące (nawadnianie + żywienie).

Bardzo ważne jest, aby leczenie biegunki rozpocząć od uzupełnienia płynów i elektrolitów. Należy unikać napojów gazowanych i wypijać takie ilości, na jakie chory ma ochotę. Do płynów, które zalecane są w biegunce (postać lekka), należą:

• woda przegotowana,
• woda niegazowana,
• alkaliczna woda mineralna,
• herbata,
• rozcieńczone soki owocowe – najlepiej bogate w potas, ze względu na biegunkową utratę tego pierwiastka (np. sok pomidorowy, bananowy, pomarańczowy, ananasowy).

Kluczowa jest temperatura podawanych choremu płynów – powinny być zawsze ciepłe, ponieważ zimne napoje wypijane na pusty żołądek silnie wpływają na perystaltykę jelit. W leczeniu lekkiego oraz umiarkowanego odwodnienia stosuje się nawadnianie doustne przy pomocy gotowych płynów glukozowo-elektrolitowych, które można kupić w aptece. Najczęściej występują w postaci proszku zamkniętego w saszetkach albo jako tabletki musujące. Prawidłowe nawodnienie organizmu jest bardzo ważne, ponieważ jest ono podstawą dobrej tolerancji pokarmu, który jest włączany w drugiej fazie leczenia.

Druga faza leczenia biegunki (nawadnianie + żywienie) jest istotna, ponieważ udowodniono, że pokarm wpływa pobudzająco na wydzielanie czynników wzrostowych oraz w znaczny sposób skraca czas potrzebny na regenerację uszkodzonej błony śluzowej. Zaleca się podawanie czystych zup, grzanek, krakersów, suchego chleba po 12 godzinach od wystąpienia ostatniej biegunki. Gdy częstotliwość oddawanego stolca zmniejszy się, chory może spożywać ziemniaki, makaron, ryż, pszenicę, owies, jogurty, banany, gotowane jarzyny. Gdy masy kałowe całkowicie się unormują można powrócić do normalnej diety. Warto jednak pamiętać, że pokarmy tłuste pobudzają perystaltykę jelit i powinno się ich unikać. Dieta bogatobiałkowa i uboga w tłuszcze będzie najlepszym wyborem^[1].

Leczenie objawowe

W leczeniu objawowym biegunki bardzo ważne miejsce zajmują probiotyki – ich działanie jest szczególnie widoczne w leczeniu ostrej biegunki. Do najważniejszych szczepów należą: Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus, Bifidobacterium bifidum oraz drożdże Sacharomyces boulardi. Szczepy te są dostępne w aptece bez recepty w postaci kapsułek do połknięcia oraz saszetek do rozpuszczenia. Probiotyki pełnią kluczową rolę w leczeniu biegunek podróżnych, biegunek infekcyjnych przywracając równowagę flory jelitowej. Stosowanie probiotyków w trakcie leczenia antybiotykami minimalizuje wystąpienie biegunek poantybiotykowych^[2].

Węgiel aktywny, który występuje w postaci tabletek i kapsułek jest preparatem o silnych właściwościach adsorpcyjnych, neutralizuje toksyny, wirusy i bakterie. Charakteryzuje się działaniem przeciwbiegunkowym i zapierającym, dodatkowo chroni błonę śluzową przewodu pokarmowego. Dawkowanie 3-4 x 1 g/dzień^[3].

Loperamid to lek z grupy opioidów, który hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego. To preparat do stosowania tylko w trudnych sytuacjach, ponieważ w wyniki jego działania dochodzi do zahamowania ruchu jelit oraz zatrzymania i gromadzenia toksycznych składników. Mechanizm działania leku wpływa na zmniejszenie uwalniania prostaglandyn, acetylocholiny oraz zwiększenie resorpcji wody i elektrolitów poprzez komórki ściany jelita. Loperamidu nie stosuje się u dzieci do 12. roku życia. U dorosłych lek ten stosuje się w dawce 4 mg (2 kapsułki) – pierwsza dawka, a w kolejnych dniach po 1 kapsułce po każdym luźnym stolcu. Jeśli biegunka po 48 godzinach nie ustąpi, należy lek odstawić i skontaktować się z lekarzem^[4].

Nifuroksazyd w postaci tabletek i zawiesin znalazł zastosowanie w leczeniu biegunek ostrych, przewlekłych i bakteryjnych. Mechanizm działania polega na hamowaniu dehydrogenaz bakteryjnych oraz enzymów, które uczestniczą w syntezie ich białka. Nifuroksazydu nie stosuje się u noworodków i wcześniaków^[5].

Kolejnym produktem, który można kupić w aptece, jest diosmektyt, czyli w pełni naturalny związek glinowo-krzemowy, do stosowania od 2. roku życia. Charakteryzuje się dużą lepkością, powleka błonę śluzową układu pokarmowego, działa przeciwzapalnie. Diosmektyt wiąże wirusy, bakterie oraz ich toksyny, które są szybko usuwane z organizmu^[6].

Białczan taniny, który występuje w postaci tabletek, może być stosowany już u dzieci powyżej 4. Roku życia oraz dorosłych, którzy skarżą się na biegunki oraz zatrucia pokarmowe. Preparat jest dostępny w aptece bez recepty. Po podaniu doustnym białczan taniny uwalniany jest w świetle jelita gdzie ulega strawieniu, w wyniku czego dochodzi do uwolnienia garbników, które charakteryzują się działaniem ściągającym oraz bakteriostatycznym. Przeciwbiegunkowy charakter leku pojawia się na skutek tworzenia trudno rozpuszczalnych połączeń garbników oraz toksyn bakteryjnych^[7].

Udając się na urlop, warto odwiedzić aptekę, aby skonsultować z farmaceutą leki, które powinniśmy mieć ze sobą w podróży. Podczas takiej wizyty fachowy personel doradzi, jakie preparaty warto zakupić. Dodatkowo można liczyć na wskazówki w postępowaniu, gdy biegunka zacznie się rozwijać, a w trakcie urlopu bardzo ważne jest, aby zareagować jak najszybciej.