Loża laminarna w aptece – wykorzystanie, zalety, udogodnienia

Do wykonywania leków w aptece służy osobne, specjalnie przygotowane to tego celu pomieszczenie. Izba recepturowa, aby można było wykonywać w niej leki, musi spełniać szereg szczegółowych wymogów, uregulowanych odpowiednimi zapisami w prawie. Wykonywane leki recepturowe można klasyfikować na różne sposoby, np. ze względu na ich postać, zastosowanie itp. Ze względu na wymogi czystości leki robione możemy podzielić na wykonywane w warunkach niejałowych oraz jałowych. Większość postaci leków wykonamy w warunkach niejałowych, a do tego celu wystarczy, wyposażona w podstawowy sprzęt, izba recepturowa. Przykładami takich leków mogą być mikstury uspokajające, maści na bazie witamin, mieszanki do płukania gardła. Istnieje jednak spora grupa leków, które zgodnie z normami farmakopealnymi należy wykonać w warunkach jałowych, czyli warunkach specjalnych, do stworzenia których należy doposażyć recepturę w dodatkowy sprzęt.

Wymogami jałowości objęte są przede wszystkim leki do oczu (głównie krople oczne), poza tym wszystkie postaci leków zawierających w swoim składzie antybiotyki.

Najczęściej stosowanymi we współczesnej praktyce aptecznej antybiotykami są detreomycyna, siarczan neomycyny, siarczan gentamycyny oraz nystatyna. Postaci leków, w których te antybiotyki występują, są bardzo różnorodne, obejmują m.in.: roztwory, zawiesiny, maści, pudry płynne. Wymienione formy leków stosowane są w różnego rodzaju zakażeniach i stanach zapalnych, w przebiegu m.in. trądziku, do pielęgnacji ran odleżynowych, owrzodzeniach jamy ustnej, pleśniawkach, aftach. Biorąc pod uwagę mnogość wskazań oraz form leków, w kontekście których pojawiają się antybiotyki, zasadnym będzie stwierdzenie, iż warto jest zaopatrzyć aptekę w sprzęt do pracy w warunkach jałowych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia, w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki, jeżeli placówka wykonywać będzie leki w warunkach aseptycznych, w zakres podstawowego jej wyposażenia należy włączyć sterylizator oraz lożę  z nawiewem laminarnym. Sterylizator ma za zadanie wyjałowić utensylia, narzędzia, opakowania, a czasem nawet same substancje potrzebne do wykonania jałowej postaci leku, o ile dany materiał czy substancja nie ulegają niekorzystnym zmianom w podwyższonej temperaturze.

Loża laminarna w aptece

Loża laminarna to urządzenie, które ma za zadanie stworzyć warunki aseptyczne w najbliższym otoczeniu wykonywanego leku. Ustawia się ją na blacie standardowego stołu recepturowego, w jednym, ustalonym miejscu. Posiada ona dwa rodzaje filtrów: wstępny i absolutny. Mechanizm działania opiera się na przepływie powietrza przez te filtry i oczyszczania go. Najpierw powietrze zasysane jest za pomocą dmuchawy poprzez pierwszy filtr – wstępny, następnie za pomocą kompresora uzyskujemy jednostajny ruch powietrza, kt óry następnie trafia do filtrów absolutnych (najczęściej są to filtry HEPA). Oczyszczone w ten sposób powietrze jest wolne od wszelkiego rodzaju cząstek i drobnoustrojów. Zgodnie z normami wewnątrz loży uzyskujemy środowisko wolne od cząstek o średnicy większej niż 0,3 μm w 99,99%. W zależności od rodzaju komory, a dokładnie w zależności od umiejscowienia filtra, możemy uzyskać poziomy lub pionowy nawiew powietrza.

Moc wentylatora jest regulowana, co pozwala na ustawienie prędkości przepływu powietrza przez lożę. W sprzedaży dostępne są komory laminarne różnych producentów. Podstawowy koszt takiej komory to około 4000-5000 zł. Istnieje również możliwość dokupienia dodatkowego wyposażenia, do którego zaliczyć można: lampę bakteriobójczą UV stanowiącą dodatkowy sposób odkażenia, doskonale dopełniający podstawowe działanie loży, czujnik wilgotności i temperatury, ponieważ komora do swojej pracy wymaga odpowiednich wartości tych właśnie parametrów, blat kompatybilny z lożą, w przypadku, gdy powierzchnia blatu recepturowego jest niewystarczająca. Każdy producent podaje dokładne parametry swojego sprzętu, czyli m.in. rodzaje filtrów oraz materiały, z jakich zostały wykonane, ich żywotność podawaną najczęściej w godzinach roboczych. Komora ponadto powinna spełniać odpowiednie normy, posiadać atesty, co umieszczane jest w instrukcji użytkowania oraz świadectwo jakości mówiące o skuteczności konkretnego urządzenia. W praktyce jest to dokument będący protokołem badania filtru (najczęściej dołączony do instrukcji obsługi urządzenia).

Za zakupem omawianego urządzenia przemawia sposób wyceniania leków robionych. Na koszt wykonania leku recepturowego w aptece składają się: koszt składników i opakowań w cenach hurtowych brutto, plus taksa laborum wynosząca dla leków wykonywanych w warunkach niejałowych 12,33 zł, natomiast dla leków wykonywanych w warunkach jałowych 24,66 zł, plus 25% marża. Taksa laborum stanowi niejako zapłatę za nakład pracy włożonej w wykonanie leku recepturowego. Zasadne jest więc naliczanie podwójnej taksy laborum w przypadku leków wykonywanych w warunkach jałowych, gdyż czynności związane z przygotowaniem takiego leku będą zajmowały odpowiednio więcej czasu niż w przypadku wykonywania leku w zwykłych, niejałowych warunkach. Biorąc pod uwagę, że pacjent płaci najczęściej wartość ryczałtową, niezależną od warunków wykonywania, wynoszącą obecnie 9,30 zł, aptece opłaca się wykonywać leki. Zwłaszcza, że liczba recept na leki robione nie zmniejsza się. Wręcz przeciwnie, przy mnogości uczuleń na różnego rodzaju substancje chemiczne, znaczenie robionego, wykonanego z najprostszych składników leku zwiększa się. Istnieje grupa pacjentów, którzy już regularnie pojawiają się z receptami zawierającymi przepisy recepturowe, są to więc pacjenci, którzy w sposób ciągły będą potrzebować wykonania leku. Jest to więc z punktu ekonomicznego ważna, stała grupa pacjentów. Podsumowując, zakupienie loży laminarnej to jednorazowo stosunkowo niewielki wydatek, biorąc pod uwagę potencjalne korzyści, jakie odniesiemy podczas jej użytkowania. Warto dodać że, jeżeli będziemy przestrzegać zaleceń dotyczących odpowiedniego postępowania z komorą, będzie to sprzęt, który posłuży w aptece długie lata.