Recepta pro auctore i pro familiae – 5 zasad wystawiania

Jeszcze do niedawna farmaceuta mógł jedynie wystawić receptę pacjentowi w celu nagłego ratowania zdrowia lub życia. Dzięki ustawie, która weszła w życie 1 kwietnia 2020 roku^[1], farmaceuci zyskali znacznie większe prawa. Oprócz sprawowania tzw. opieki farmaceutycznej mogą również wystawiać recepty pro auctore i pro familiae. To nie tylko zwiększyło ich kompetencje i podniosło status. Taka zmiana oznacza również znacznie większą odpowiedzialność. Warto więc wiedzieć, co charakteryzuje obie recepty i czym się od siebie różnią.

Recepta pro auctore – czym się charakteryzuje?

Zmiany w starej ustawie z dnia 6 września 2001 roku dotyczące Prawa Farmaceutycznego sprawiły, że farmaceuta dostał możliwość wystawienia recepty na siebie. Recepta pro auctore to niewątpliwie duże ułatwienie w życiu każdej osoby posiadającej prawo do wykonywania zawodu. Od tej pory nie musi brać dnia wolnego, aby udać się do lekarza, ponieważ może samodzielnie wystawić sobie receptę. Zasadnicze zmiany w art.96 ust. 4 ufp.^[2] pozwalają wystawić farmaceucie dokument na prawie wszystkie produkty lecznicze o kategorii dostępności Rp. 

Co więcej, recepty pro auctore są refundowane w przeciwieństwie do recept farmaceutycznych wystawianych dla pacjentów. Różnica między nimi jest również taka, że farmaceuta może zrealizować receptę dla siebie w dowolnej aptece, a nie tylko w tej, gdzie została wystawiona i ma na to 30 dni.

Recepta familiae – czym się charakteryzuje?

Recepta pro familiae to recepta wystawiona przez farmaceutę dla członków najbliższej rodziny: żony, dzieci, rodziców i rodzeństwa. Ważną informacją jest również to, że wystawianie recept pro familiae jest możliwe także na osobę, z którą pozostaje się w związku nieformalnym. Należy jednak zaznaczyć, że w takim przypadku farmaceuta nie może wydać recepty pro familiae członkom rodziny tej osoby, jak ma to miejsce w przypadku małżeństwa.

Wystawianie recepty pro familia przez osoby będące we wspólnym pożyciu, ale bez zalegalizowania związku – wciąż budzi jednak skrajne emocje.Ustawa bowiem nie określa dokładnie, kto mógłby zostać jej beneficjentem.^[3]

Recepta pro auctore i pro familiae – główne zasady wystawiania

Recepty pro auctore i recepty pro familiae wystawiane przez farmaceutów muszą spełniać szereg zasad. Obie recepty mogą być wystawione w formie elektronicznej lub papierowej. Trzeba podkreślić, że nie ma konieczności stosowania specjalnego druku recept, jaki określało do tej pory rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2018 roku.^[4]

Prawidłowe umieszczenie danych

Aby wystawić receptę pro auctore i pro familiae, należy prawidłowo umieścić na niej wszystkie niezbędne dane.  Dokładnie określa to ustawa dotycząca Prawa Farmaceutycznego z dnia 30 października 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2211) – art. 96a ust. 1, rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie recept z dnia 13 kwietnia 218 roku (Dz. U. z 2018 r. poz 745) - § 4.^[5] Wśród nich powinny znaleźć się informacje zarówno dotyczące pacjenta (pesel, rozpoznanie choroby, nazwę leku, dawkę i sposób dawkowania), jak również podmiotu wystawiającego receptę. Farmaceuta zaś jest zobligowany do tego, aby umieścić na recepcie swoje imię i nazwisko oraz dokładne dane teleadresowe.

W przypadku recepty wystawionej w formie papierowej dane muszą być zapisane na awersie w sposób czytelny, co jest niezwykle istotne w przypadku kontroli. To samo tyczy się recepty pro auctore i pro familia w formie wydruku, umieszczonych na niej naklejek i pieczątek niebudzących żadnych wątpliwości, co do ich autentyczności.^[6]

Prowadzenie ewidencji recept

Wystawianie recept pro familiae i pro auctore wiąże się także z prowadzeniem wykazu^[7]. Ewidencja recept pro auctore i pro familiae może być prowadzona w formie elektronicznej lub papierowej i powinna być przechowywana przez okres minimum 5 lat od ich wystawienia.

Każdy wykaz powinien zawierać następujące dane:

• numer kolejny wpisu,
• datę wystawienia recepty,
• numer PESEL pacjenta, jeżeli został nadany, w przypadku noworodka – numer PESEL matki, a w razie braku numeru PESEL – rodzaj, serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
• rozpoznanie choroby, problemu zdrowotnego lub urazu,
• międzynarodową lub własną nazwę produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo rodzajową lub handlową nazwę wyrobu medycznego,
• postać, w jakiej produkt leczniczy, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny ma być wydany, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej postaci,
• dawkę produktu leczniczego lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej dawce,
• ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego, a w przypadku produktu leczniczego recepturowego – nazwę i ilość surowców farmaceutycznych, które mają być użyte do jego sporządzenia,
• sposób dawkowania.

Stosowanie przepisów dotyczących wystawiania produktów leczniczych

Jak w przypadku recept farmaceutycznych, również te dla autora i dla rodziny mogą zostać wystawione jedynie na produkty lecznicze o kategorii dostępności Rp. Wyjątek stanowią leki zawierające substancje psychotropowe i środki odurzające, leki recepturowe, leki o kategorii dostępności Rpz, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, takie jak np. opatrunki.

 Konsultacja z pacjentem

Wystawianie recept pro auctore i pro familiae to nie tylko przywilej, ale również duża odpowiedzialność. Jeśli farmaceuta ma wątpliwości dotyczące leczenia oraz stosowania przepisanego leku, powinien skonsultować się z lekarzem. Jeśli wystawia receptę dla członka rodziny, musi wspólnie z nim dokonać przeglądu leków, aby ustalić, czy nie występują efekty niepożądane. Jest to szczególnie istotne w momencie, gdy występuje szereg chorób współistniejących.^[8]

Kontrola dostępności leków

Wszystkie leki wydawane w aptekach podlegają kontroli dostępności. Oprócz tego w 2015 roku Unia Europejska wprowadziła dodatkowe monitorowanie, aby pełnić większy dozór nad lekami zawierającymi nowe substancje czynne, szczepionkami lub lekami dopuszczonymi warunkowo.^[9] Są one co miesiąc weryfikowane.

Każdy farmaceuta zobligowany jest również do monitorowania stanu i dostępności leków w aptece lub punkcie aptecznym. Jest to szczególnie ważne w przypadku leków dostępnych na receptę. Jeśli istnieją jakiekolwiek braki, należy je zamówić jak najszybciej.

Podsumowanie

Zmiany w Prawie Farmaceutycznym sprawiły, że farmaceuci mogą wystawić receptę pro auctore i pro familiae już nie tylko w nagłych przypadkach, ale również wtedy, gdy chcą przedłużyć kurację farmakologiczną dla siebie lub członków rodziny. Chociaż wiąże się to z prowadzeniem wykazu i przestrzeganiem zasad, niewątpliwie jest to też dużym ułatwieniem, które pomogło odciążyć służbę zdrowia. Wprowadzenie niektórych zmian w ustawie w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 było więc tylko kwestią czasu. 

Autor: Marta Grzybowska
Weryfikacja lekarska: Bartłomiej Śmieszniak