Kiedy farmaceuta może odmówić sprzedaży leku?

Przyjęło się sądzić, że farmaceuta to wyłącznie sprzedawca w aptece. Nic bardziej mylnego. Osoba, która pracuje w zawodzie farmaceuty (oraz jako technik farmaceutyczny) musi ukończyć specjalistyczne studia magisterskie. Co więcej, jej prawa i obowiązki reguluje prawo farmaceutyczne. Czy dopuszcza ono sytuacje, w których farmaceuta może odmówić wydania leku? Okazuje się, że tak. W pewnych przypadkach osoba pracująca w aptece może (a czasem ma wręcz obowiązek) odmówić zrealizowania recepty i sprzedaży leku. Kiedy tak się dzieje? O tym w artykule!

Klauzula zdrowia a wydanie leku przez farmaceutę?

Klauzula zdrowia dotyczy sytuacji, w których farmaceuta może odmówić wykonania (w przypadku leków recepturowych) i wydania leku, jeśli ma podejrzenie, że jego zastosowanie będzie stanowić zagrożenie dla życia pacjenta. Klauzula ta ma też zastosowanie w przypadku, gdy farmaceuta obawia się, że wydanie leku spowoduje uszczerbek na zdrowiu pacjenta lub innych osób. Dotyczy to zarówno leków dostępnych bez recepty (OTC), jak i tych na receptę. 

Dzięki temu, że farmaceuta weryfikuje receptę wystawioną przez lekarza, pacjent jest jeszcze bardziej chroniony. Zawsze przecież może się zdarzyć pomyłka w ilości wystawionych opakowań czy w zalecanej dawce. W takim przypadku również ma on prawo do niezrealizowania recepty w myśl wspomnianej klauzuli.

Klauzuli zdrowia nie należy mylić z klauzulą sumienia, czyli prawem do odmowy realizacji wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z sumieniem. Ta dotyczy wyłącznie lekarzy, pielęgniarek oraz położnych. Zatem, czy farmaceuta może odmówić wydania leku antykoncepcyjnego, którego działanie uznaje np. za niezgodne z systemem jego przekonań? Nie, ponieważ farmaceuty nie obowiązuje klauzula sumienia.

Warto także wiedzieć, że pracownik apteki może nie wydać leku recepturowego (robionego w aptece), jeśli od momentu jego sporządzenia minęło minimum 6 dni. Ma to związek z krótką trwałością składników w takich preparatach (nie dodaje się do nich konserwantów).

Pamiętajmy również, aby nie wysyłać samodzielnie do apteki dziecka, które nie ukończyło 13. roku życia. Farmaceuta ma prawo, choć nie obowiązek, odmówić sprzedaży mu leku.

Fałszerstwo recepty a odmowa wydania leku

Fałszerstwa recept zdarzają się coraz częściej, dlatego pracownik apteki musi sprawdzać ich autentyczność. Jeśli zachodzi podejrzenie sfałszowania, może (i powinien) odmówić realizacji. W takim przypadku ma on obowiązek zatrzymać fałszywą receptę. W kolejnym kroku musi powiadomić wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego. Warto dodać, że gdy recepta jest refundowana, to informacja o podejrzeniu jej sfałszowania, wpłynie również do NFZ.

Najczęściej podrabiane są recepty na leki psychotropowe oraz te o działaniu narkotycznym, choć w dobie e-recept i nadrukowanych na nich kodach kreskowych – fałszerstwo nie jest już tak proste.

Odmowa wydania leków o działaniu psychoaktywnym

Farmaceuta może odmówić wydania niektórych leków dostępnych bez recepty, które przy zbyt dużej dawce mogą powodować działanie psychoaktywne, odurzające lub nawet narkotyczne. Mowa tutaj o działającym przeciwkaszlowo dekstrometorfanie i przeciwbólowej oraz przeciwkaszlowej kodeinie (oba leki to pochodne morfiny). Takie oddziaływanie może również wykazywać zmniejszająca katar pseudoefedryna. Te popularne środki mają potencjał uzależniający.

Dlatego farmaceuta może odmówić wydania leku, jeśli zachodzi podejrzenie, że zostanie on wykorzystany w innym celu niż leczenie. Tego typu preparaty mogą być wydawane jedynie w ściśle określonej ilości, ustalonej w rozporządzeniu ministra zdrowia. Jednorazowo na recepcie jest to maksymalnie 360 mg dekstrometorfanu, 240 mg kodeiny i 720 mg pseudoefedryny.

Odmowa wydania leku – podsumowanie

Jeśli zastanawiamy się, czy farmaceuta może odmówić wydania leku, powinniśmy wiedzieć, że takie rozwiązanie jest możliwe w określonych przypadkach. Recepta może nie zostać przez zrealizowana, m.in. gdy istnieje podejrzenie, że jest fałszywa lub wykupienie leku ma służyć innym celom niż lecznicze i stanowi zagrożenie życia oraz zdrowia pacjenta.

Warto też dodać, że farmaceuta nie wyda lekarstw, jeżeli na recepcie są błędy. Mogą one wynikać z braku jakiejś informacji, np. o dawkowaniu. Zdarza się więc, że pracownik apteki odmawia ich sprzedaży i prosi o powrót z receptą do lekarza np.w celu uzupełnienia dawkowania czy poprawienia składu leku recepturowego. Trzeba pamiętać, że takie działanie jest przejawem troski o nasze zdrowie.

Autor: Lekarz Irena M. Wojtowicz