Zioła w domowej apteczce

autorka: mgr farm. Anna Jakowska

Pacjenci w dzisiejszych czasach są w bardziej komfortowej sytuacji. Dostęp do leków i opieki medycznej jest właściwie nieograniczony, a w aptece czekają na nich gotowe, pięknie zapakowane zioła poddane standaryzacji oraz badaniom jakościowym. Przybierają postać herbat, tabletek, kapsułek, płynów i syropów. Jesień w pełni, w perspektywie wiele zimowych tygodni. Nasza odporność zostaje wystawiona na najwyższą próbę, wielu z nas pierwsze przeziębienie ma już za sobą. W pierwszej kolejności sięgamy po preparaty, które błyskawicznie obniżą gorączkę i „postawią” nas na nogi. Warto również pomyśleć o ziołach, które nie tylko złagodzą w naturalny sposób objawy infekcji, lecz również podniosą odporność i wzmocnią organizm.

Korzeń prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis)

Surowiec stanowi korzeń prawoślazu. Głównym składnikiem działającym biologicznie jest śluz, wykazuje on działanie osłaniające i zmiękczające. Powleka on błony śluzowe, ułatwia ruch nabłonka rzęskowego i tym samym odkrztuszanie wydzieliny. Dzięki tym właściwościom prawoślaz wykorzystywany jest w stanach zapalnych dróg oddechowych (z suchym kaszlem) jako środek przeciwkaszlowy. Ze względu na dobrą tolerancję stosowany jest do produkcji preparatów dla dzieci. Należy uczulić pacjentów na potencjalne interakcje korzenia prawoślazu z lekami. Może bowiem dochodzić do absorpcji leku w warstwie śluzu powlekającej przewód pokarmowy oraz utrudnionego dostępu leków do śluzówki jelit.

Liść melisy lekarskiej (Melissa officinalis)

Surowcem są liście. Dzięki obecności olejków eterycznych wykazują działanie uspokajające, rozkurczowe. Zwiększają też wydzielanie soków trawiennych. O ile właściwości uspokajające melisy są dobrze znane, o tyle działanie przeciwdrobnoustrojowe Melissa officinalis już niestety nie. Z badań wynika, że olejek melisowy wykazuje działanie zarówno na bakterie Gram-dodatnie (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes), Gram-ujemne (Escherichia coli), jak i na grzyby drożdżoidalne i dermatofity^[1]. Znane jest również działanie przeciwwirusowe wyciągów z Melissa officinalis. Badania wykazały, że działają one na wirusy opryszczki, ospy wietrznej i grypy^[1].

Liść szałwii lekarskiej (Salvia officinalis)

Surowcem są liście zawierające olejki eteryczne i garbniki. Wyciągi z szałwii wykazują działanie przeciwpotne, działają ściągająco i antyseptycznie. Napar z szałwii zalecany jest do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych (np. anginie). Badania wykazały, iż ekstrakty etanolowe z liści szałwii posiadają silne działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Najbardziej wrażliwe na działanie ekstraktów okazały się bakterie Gram-dodatnie^[2]. Należy uczulić pacjentów na zjawisko interakcji olejku szałwiowego z lekami syntetycznymi. Nasila on działanie leków przeciwcukrzycowych (glimepiryd, tolbutamid) i benzodiazepin (klonazepam, lorazepam), hamuje zaś działanie fenobarbitalu^[3].

Liść mięty pieprzowej (Mentha piperita)

Surowcem są liście mięty oraz olejek miętowy otrzymywany z ziela Mentha piperita. Olejki eteryczne wykazują działanie żółciopędne, wiatropędne, rozkurczowe oraz uspokajające. Surowiec z powodzeniem stosowany w zaburzeniach trawienia wykazuje również działanie przeciwbakteryjne. Badania wykazały, iż główne składniki olejku miętowego (mentol i menton) działają silnie przeciw Stapholococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa. Stosowany do inhalacji łagodzi kaszel i przeziębienie. Pacjentów należy przestrzec przed interakcjami olejku miętowego z glikozydami nasercowymi (nasila ich toksyczność) oraz nadwrażliwości niemowląt i dzieci do 3. r.ż. na mentol (krople miętowe, herbata). Należy również zachować ostrożność stosując u dzieci preparaty z olejkiem miętowym w obszarze nosa lub piersi.

Kwiatostan lipy (Tilia cordata, Tilia platyphyllos)

Surowcem są kwiatostany lipy drobnolistnej i wielkolistnej. Zawierają one m.in. flawonoidy, olejek eteryczny i śluzy. Wykazują działanie napotne. W związku z tym herbatę lipową możemy z powodzeniem stosować jako środek napotny w stanach gorączkowych towarzyszącym przeziębieniom i grypie. Zioła stosowane od wieków z dużą skutecznością, dziś są niedoceniane. Korzystajmy z ich dobroczynności, pozwólmy im zagościć w naszych domowych apteczkach.

Piśmiennictwo:
1. Postępy Fitoterapii 1/2009, s. 3-11,E. Hołderna-Kędzia, B.Kędzia, A. Mścisz, Poszukiwanie wyciągów roślinnych o wysokiej aktywności antybiotycznej.
2. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna V, 2012, 3, str. 743–748, M. Gniewosz, K. Kraśniewska, Z. Węglarz, J. Przybył, Porównanie przeciwdrobnoustrojowej aktywności etanolowego i wodnego ekstraktu z szałwii lekarskiej (Salvia officinalis).
3. Postępy Fitoterapii 2/2006, s. 105, Bogdan Kędzia, Jerzy Alkiewicz, Interakcje pomiędzy lekami roślinnymi stosowanymi w inhalacjach a lekami syntetycznymi stosowanymi doustnie.
Ponadto: http://www.farmakognozja.farmacja.pl/