Zdrowie kobiety między 40. a 50. rokiem życia

Nadciśnienie tętnicze
Częstym problemem pojawiającym się w wieku średnim jest nadciśnienie. Mówimy o nim, kiedy wartości ciśnienia tętniczego wykraczają ponad górną granicę normy, czyli powyżej wartości 140/90 mmHg. O ile zbyt niskie ciśnienie nie wywołuje znaczących efektów zdrowotnych, o tyle nadciśnienie jest niebezpieczne. Mogą pojawić się arytmie, bóle głowy, omdlenia, problemy naczyniowe, np. żylaki. Nieleczone nadciśnienie może prowadzić do poważnych powikłań, jak zmiany w narządach wewnętrznych (np. nerki). Łagodne nadciśnienie często można wyrównać za pomocą zmiany trybu życia, diety (ograniczenie spożycia soli, tłuszczów trans, zwiększenie spożycia roślinnych tłuszczów nienasyconych). Konieczne jest także rzucenie papierosów. Poważniejsze nadciśnienie wymaga leczenia farmakologicznego. Konsultacja lekarska jest także istotna z tego względu, że nieprawidłowe ciśnienie może być wynikiem poważnych schorzeń (jak choroby tarczycy).
Co może zrobić farmaceuta?
Istotne jest namawianie pacjentek do regularnego badania ciśnienia, gdyż często nieprawidłowe ciśnienie początkowo nie daje żadnych widocznych objawów lub daje objawy nieswoiste (bóle głowy). Ważne jest także uczenie pacjentek prawidłowego pomiaru ciśnienia, ponieważ częstym problemem u pacjentów jest brak tej umiejętności i lęk z nim związany.

Cukrzyca
Jest to choroba metaboliczna, która charakteryzuje się podwyższonym lub wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią). Przewlekła hiperglikemia wiąże się z zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Wyróżniamy dwa typy cukrzycy: cukrzycę typu 1. i cukrzycę typu 2. Należy pamiętać, że o ile cukrzyca typu 1. jest chorobą pojawiającą się u dzieci i osób młodych (powoduje ją brak wytwarzania insuliny), o tyle cukrzyca typu 2. może wystąpić w każdym wieku (zwykle późnym) i jest spowodowana czynnikami dziedzicznymi oraz m.in. brakiem aktywności fizycznej, otyłością, niewłaściwym odżywianiem.
Objawami cukrzycy typu 2. są:
- niewyjaśniona utrata wagi, pomimo normalnego odżywiania,
- wzmożone pragnienie zmuszające do wypijania ponad 3 l płynów dziennie,
- częste oddawanie dużych ilości moczu,
- osłabienie,
- częste zakażenia i trudne gojenie się ran,
- senność w ciągu dnia nie do opanowania.
Co może zrobić farmaceuta?
Ważne jest nie tylko namawianie pacjentek do podejmowania zdrowego trybu życia. Pamiętajmy także, że większość osób boi się cukrzycy, ponieważ wydaje im się, że z tą chorobą nie można normalnie żyć. Dlatego ważne jest tłumaczenie, że jest to co prawda choroba przewlekła, ale nie musi oznaczać radykalnej zmiany trybu życia. Niewielkie podwyższenie poziomu glukozy można wyrównać za pomocą zmiany trybu życia i diety, zrzucenia wagi czy zwiększenia (lub rozpoczęcia) aktywności fizycznej. Dobrze jest także uczyć pacjentów, jak prawidłowo wykonać pomiar poziomu glukozy we krwi.

Guzy sutka
Rak sutka jest najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet, a częstość jego występowania wzrasta wraz z wiekiem. Liczba zgonów kobiet z powodu raka sutka stanowi aż 14% wszystkich zgonów kobiet na nowotwory złośliwe. Nowotwory gruczołów piersiowych występują zazwyczaj u kobiet w wieku około-, i pomenopauzalnym. Ponad 70% wszystkich raków sutka stwierdzono po 50. r.ż. Pamiętajmy, że wcześnie wykryty rak sutka jest w 100% wyleczalny, dlatego zarówno samobadanie piersi jak i regularna mammografia mogą uchronić kobietę przed rozwojem nowotworu do stadium, w którym będzie konieczny poważny zabieg. Kobietom warto także przypominać, że większość guzów w piersi ma charakter niezłośliwy (cysty), dlatego nawet wykrycie guzka w piersi nie oznacza, że jest to nowotwór.
Co może zrobić farmaceuta?
Rolą farmaceuty jest zachęcanie pacjentek do wykonywania badań profilaktycznych oraz do samobadania piersi. Niepokojące objawy, które powinny zaniepokoić kobietę, to:
- różnice w wielkości piersi i różne zachowanie piersi podczas unoszenia ramion,
- wciągnięte lub nietypowo sterczące brodawki,
- wyciek z brodawki sutkowej,
- wyczuwalny guzek w obrębie tkanki,
- wyczuwalne, powiększone węzły chłonne pod pachą.
Farmaceuta powinien mieć wiedzę na temat miejsc w okolicy apteki, gdzie wykonywana jest bezpłatna mammografia i tam kierować pacjentki we wskazanym wieku.

Oczy
Pierwsze symptomy starzenia się oczu pojawiają się w okolicy 40. r.ż. Na skutek stwardnienia soczewki z wiekiem dochodzi do utraty zdolności akomodacji oka, czyli ostrego widzenia przedmiotów w różnej odległości. Proces ten nazywany starczowzrocznością, jest on nieodwracalny i niemożliwy do skutecznego wyleczenia. A zatem konieczne jest noszenie okularów. Z wiekiem soczewka traci również swoją elastyczność – podobnie jak w przypadku naszych mięśni – i staje się grubsza, twardsza oraz cięższa. Pojawiają się trudności z dostosowaniem ostrości widzenia przedmiotów w bliskich odległościach. Zakłócona zostaje również percepcja kolorów (przewaga żółci). Innym istotnym problemem związanym z wiekiem jest ciśnienie w gałce ocznej prowadzące do jaskry, początków zaćmy oraz zwyrodnienia plamki żółtej. Wszystkie te schorzenia mogą w efekcie prowadzić do utraty widzenia. Ale ponieważ rozwijają się bardzo powoli (najczęściej), we wczesnym stadium można je wykryć i zapobiec dalszemu rozwojowi chorób.
Co może zrobić farmaceuta?
Świadomość profilaktyki okulistycznej jest wśród pacjentów bardzo niska, a potencjalne konsekwencje niewiedzy bardzo poważne. Pamiętajmy, że jaskra czy zaćma przez wiele lat mogą nie dawać żadnych objawów, dlatego tak ważne jest zachęcanie pacjentek do regularnych kontroli okulistycznych. Warto poprosić lekarza, by podczas każdej wizyty mierzył ciśnienie w gałce ocznej. Dodatkowo farmaceuta może powiesić w widocznym miejscu w aptece specjalny diagram (Test Amslera) do samodzielnego badania stanu siatkówki, tak aby pacjenci, np. stojąc w kolejce, mogli go wykorzystać (ma on postać tablicy z równymi liniami poziomymi i pionowymi, na postawie której pacjent może stwierdzić u siebie zaburzenia widzenia).

Badania profilaktyczne kobiety między 40. a 50. r.ż.:
1. Pomiar ciśnienia tętniczego oraz ogólne badanie u lekarza internisty: raz do roku.
2. Podstawowe badania, takie jak morfologia, OB, poziom glukozy we krwi i ogólne badanie moczu: raz do roku.
3. Badanie krwi w kale: raz do roku.
4. Lipidogram (cholesterol, frakcje, trójglicerydy): raz na 2 lata; kobiety palące lub z nadwagą powinny wykonywać badanie co roku.
5. Badanie poziomu hormonów tarczycy: raz na 10 lat.
6. RTG klatki piersiowej i gastroskopia: raz na 5 lat, EK G: raz na 2 lata.
7. Badanie densytometryczne.
8. Kontrola wzroku u okulisty i badanie dna oka oraz ciśnienia śródgałkowego: raz, dwa razy w roku.
9. Badanie stomatologiczne: raz na pół roku.
10. Badanie ginekologiczne i cytologia: raz w roku.
11. Badanie ginekologiczne i USG przezpochwowe narządów rodnych, US G piersi i mammografia: raz na 2 lata.
12. Samobadanie piersi: raz w miesiącu.
13. USG jamy brzusznej raz w roku.

Pamiętajmy, że ultrasonografia gruczołów sutkowych nie jest badaniem zastępującym mammografię, natomiast stanowi ona uzupełnienie diagnostyki.

Diagnostyka cukrzycy w badaniach:
1. Podwyższone stężenie glukozy na czczo powyżej 126 mg/dl.
2. Nieprawidłowa odpowiedź w teście obciążenia 75 g glukozy (powyżej 200 mg/dl po 120 min.).
3. Zaburzenia lipidowe: podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego, LDL, TG i obniżenie HDL.