Zawodowe płaskostopie

autor: lek. med. Michał Zawiślak
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Bóle i kurcze łydek, śródstopia, przodostopia, przewlekłe stany zapalne tej okolicy, tworzące się na stopie modzele skórne – wszystkie te dolegliwości świadczą o nieprawidłowym rozłożeniu ciężaru ciała na stopie. Najczęstszą przyczyną tych zmian jest wspomniane płaskostopie. Wynika ono z zaburzenia biomechaniki więzadeł i mięśni, odpowiedzialnych za utrzymanie trzech łuków stopy: dwóch dynamicznych – podłużnego przyśrodkowego i podłużnego bocznego oraz łuku statycznego poprzecznego przedniego, które wykształcają i podtrzymują sklepienie stopy. Wspomniane struktury tworzą trójkąt podparcia stopy, w skład którego wchodzą: guz piętowy oraz głowy I i V kości śródstopia. Zdrowa stopa opiera się o podłoże przez wymienione elementy anatomiczne. Rozluźnienie więzadeł powoduje, że łuki podparcia opadają i stopa niefizjologicznie przywiera do podłoża swą całą powierzchnią.

Płaskostopie może być wrodzone, a także może wykształcić się z wiekiem. U dorosłych rozróżniamy dwa rodzaje płaskostopia: podłużne, które wynika z rozluźnienia łuku dynamicznego przyśrodkowego i poprzeczne, najczęściej spotykane, w którym rozluźnieniu ulega łuk poprzeczny przedni. Nie należy zapominać, że często obie wady występują jednocześnie. Częściej wadę tę spotyka się u kobiet, zwłaszcza w okresie menopauzy, kiedy obniża się poziom estrogenów, hormonów odpowiedzialnych za prawidłowe napięcie tkankowe.

Najczęstsze przyczyny płaskostopia to: stojący tryb pracy, nadwaga (również wzrost wagi ciała w czasie ciąży), nieodpowiednio dobrane obuwie (wysoki obcas, wąski przód buta). Wada ta może pojawić się jako powikłanie po złamaniu kości śródstopia, w wyniku długotrwałego unieruchomienia kończyny, a także w przypadku nieprawidłowego stosowania wkładek korygujących. Również niektóre choroby ogólnoustrojowe, takie jak wiotkość stawów, reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca, predysponują do powstania tej zmiany. Nieprawidłowa budowa anatomiczna stopy może z czasem dawać obraz stopy płaskiej. Często jest to dziedziczna skłonność do tej deformacji.

Jakie są najczęstsze objawy tego schorzenia? Są to bóle stóp, łydek, uczucie zmęczenia, tzw. ciężkich nóg, zmniejszenie elastyczności stopy, zaburzenie motoryki chodu (chód kołyszący), szybsze męczenie się podczas chodzenia. Także wszelkie zmiany skórne na podeszwowej stronie stopy w postaci rogowacenia naskórka, modzeli, odcisków czy ścieńczenia skóry również świadczą o nieprawidłowym nacisku stopy na podłoże.

W płaskostopiu podłużnym charakterystyczne jest wytarcie podeszwy buta po stronie wewnętrznej. W celu precyzyjnego rozpoznania tej wady niezbędna jest konsultacja u ortopedy. Stawia on wtedy diagnozę na podstawie oględzin gołej stopy i badania RTG. Pomocna w rozpoznaniu jest komputerowa analiza chodu w jego fazie dynamicznej – pozwala ona określić, która część stopy jest nadmiernie obciążana. Kolejną metodą diagnostyczną może być podoskop – urządzenie, które odbija kształt podeszwowej części stopy na kartce papieru.

W obrazie stopy zdrowej występuje przestrzeń między guzem piętowym a przodostopiem, zarysowana jest jedynie zewnętrzna krawędź stopy. W stopie płaskiej cała jej powierzchnia przylega do podłoża, tworząc obraz pełnego wypełnienia podłoża.

Należy pamiętać, że nieleczone płaskostopie może prowadzić do poważniejszych powikłań i deformacji, takich jak przewlekłe stany zapalne stawów i więzadeł, paluch koślawy (z łac. Hallux), palec II młotkowaty – obydwa jako wynik płaskostopia poprzecznego. Zdarzają się złamania zmęczeniowe, najczęściej trzonów II i III kości śródstopia. Trudną w leczeniu jest jednostka chorobowa pod nazwą metatarsalgia powstała na skutek długotrwałego przeciążania okolicy głów II i III kości śródstopia. Objawia się ona uporczywym bólem przodostopia. Także zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych i biodrowych czy bóle kręgosłupa są wynikiem nieprawidłowego rozkładu obciążeń stopy. Dlatego nie należy bagatelizować tego schorzenia. Pamiętając o tym, że profilaktyka jest zawsze lepsza od leczenia powikłań, musimy szybko reagować na pierwsze symptomy tej dolegliwości. Da nam to większą szansę na jej pokonanie i cieszenie się życiem bez bólu.

***