Według danych epidemiologicznych, sytuacja pod względem chorób wenerycznych w Polsce jest stabilna i w porównaniu z innymi krajami europejskimi stosunkowo dobra. Rejestrację chorób wenerycznych w kraju prowadzi się od lat 50. Choroby przenoszone drogą płciową wśród dzieci od 1. do 14. roku życia zdarzają się rzadko. Są to pojedyncze przypadki poszczególnych chorób w skali kraju. Nieco więcej zachorowań dotyczy młodzieży od 15. do 19. roku życia, przy czym obserwuje się stałe zmniejszanie odsetka młodzieży wśród ogółu chorych. Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach z 6.09.2001 r. niestety nie uwzględnia społecznego charakteru chorób wenerycznych i jedynie osobom ubezpieczonym gwarantuje bezpłatne diagnozowanie i leczenie. W czasie kontaktów seksualnych może dojść do zakażenia kiłą, rzeżączką, nierzeżączkowym zapaleniem cewki moczowej i narządu rodnego (NGU), rzęsistkowicą, HIV/AIDS, kłykcinami kończystymi, opryszczką narządów płciowych, wirusowym zapaleniem wątroby typu B, wszawicą łonową i świerzbem. Niejednokrotnie u pacjentów rozpoznaje się więcej niż jedną chorobę. Choroby przenoszone drogą płciową kojarzone są powszechnie ze zmianami w obrębie genitaliów, jednak często w ich przebiegu obserwuje się objawy w innej lokalizacji. Z drugiej strony, zmiany na narządach płciowych mogą być spowodowane przez urazy, kontakt z substancjami drażniącymi, zaniedbania higieniczne i inne schorzenia dermatologiczne, np.: alergię, łuszczycę, liszaj płaski, nowotwory. Stosowanie przez chorych leków odkażających, barwników często utrudnia i opóźnia diagnozę. Przy podejrzeniu choroby przenoszonej drogą płciową pacjenta należy skierować do dermatologa-wenerologa, zalecając mu, ze względu na zakaźny charakter schorzenia, jak najszybszy kontakt z lekarzem. Wszystkie zmiany na skórze i błonach śluzowych narządów płciowych powinny być oceniane przez dermatologa-wenerologa.
Zapalenia cewki moczowej i narządu rodnego w przebiegu rzeżączki i zakażeń nierzeżączkowych (NGU)
Najczęstsze problemy w wenerologii w większości przypadków powodowane są przez Chlamydia trachomatis i określane jako chlamydioza. Objawy rzeżączki i chlamydiozy są podobne, jednak po zakażeniu rzeżączką występują w ciągu tygodnia, a chlamydiozą po 3-7 tygodniach. U mężczyzn pojawia się wtedy ropna lub śluzowa wydzielina z cewki moczowej, której przy oddawaniu moczu towarzyszy swędzenie, pieczenie, a czasami ból. Chory z wyciekiem z cewki i pieczeniem powinien być skierowany do dermatologa-wenerologa, a nie do urologa. Jeżeli pacjent zgłasza obecność świeżej krwi w moczu lub nasieniu, co nie jest objawem żadnej z chorób wenerycznych, w trybie pilnym powinien trafić do urologa. U kobiet przebieg rzeżączki i chlamydiozy najczęściej jest bezobjawowy lub skąpoobjawowy z upławami, pieczeniem podczas oddawania moczu czy pobolewaniem w podbrzuszu.
Kiła
Jest przewlekłą chorobą zakaźną, która nie leczona może doprowa dzić do nieodwracalnych uszkodzeń w narządach wewnętrznych. Pierwsze objawy mogą wystąpić 3-4 tygodnie po zakaźnym kontakcie seksualnym. W miejscu wniknięcia krętków, najczęściej na narządach płciowych, pojawia się zwykle pojedyncze, niebolesne owrzodzenie. Towarzyszy mu niebolesne powiększenie węzłów chłonnych. Owrzodzenie – nawet nie leczone – goi się w ciągu ok. 2 tygodni. Widoczne na skórze i/lub błonach śluzowych objawy kiły mogą wystąpić w 3 miesiącu po zakażeniu. W dwóch pierwszych latach choroby na skórze całego ciała okresowo pojawiają się i samoistnie ustępują wysypki, które nie sprawiają dolegliwości, złożone z plamek, grudek lub krostek. Czasami dochodzi do różnego stopnia wyłysienia (łysienie z rozlanym przerzedzeniem włosów, łysienie drobno plamiste na potylicy i skroniach tzw. „futro wygryzione przez mole”). Część pacjentów nie ma widocznych objawów mimo wieloletniego trwania choroby i kiłę rozpoznaje się u nich wyłącznie na podstawie badań serologicznych krwi. Po kilkunastu latach od zakażenia mogą rozwinąć się objawy kiły późnej, zajmującej najczęściej układ nerwowy i krążenia. Stosowanie leków zewnętrznych na sączące wykwity kiłowe uniemożliwia wykonanie bezpośrednich badań bakterioskopowych i opóźnia postawienie diagnozy. Do czasu porady lekarskiej chory może stosować okłady z 0,9% roztworu NaCl. Pacjent bez objawów ogólnych, z osutką, która nie swędzi, określaną często przez niego jako „alergiczna”, szczególnie, gdy towarzyszy jej powiększenie węzłów chłonnych, powinien zostać skierowany do dermatologawenerologa.
Opryszczka genitalna
W jej przebiegu w okolicach płciowych i odbytu powstają bolesne zmiany w postaci pęcherzyków i nadżerek z towarzyszącym bolesnym powiększeniem węzłów pachwinowych. Przy pierwszym epizodzie opryszczki narządów płciowych, któremu towarzyszą objawy ogólne i nasilone zmiany dermatologiczne, konieczna jest konsultacja dermatologiczna i ogólne leczenie przeciwwirusowe. U części osób choroba wielokrotnie nawraca i wówczas jest diagnozowana przez samych pacjentów. Objawy niezbyt nasilonych nawrotów łagodzą zewnętrznie stosowane preparaty acyklowiru. W przypadku uporczywych nawrotów, pacjent powinien zasięgnąć porady dermatologa, który zaleci terapię ograniczającą ich częstość i postara się ustalić okoliczności sprzyjające nawrotom. Pacjenta z opryszczką należy poinformować o ryzyku przeniesienia wirusów z okolic płciowych na rogówkę oka i konieczności w związku z tym używania osobnych ręczników. Dotyczy to także opryszczki zlokalizowanej wokół ust. Zmiany nadżerkowe narządów płciowych wymagają różnicowania z kiłą, szczególnie w przypadku ryzykownych zachowań seksualnych.
Kłykciny kończyste
Inaczej brodawki płciowe, to uszypułowane zmiany grudkowe o brodawkującej powierzchni, dotyczące narządów płciowych i okolicy odbytu, wywoływane przez wirusy brodawczaka ludzkiego HPV. Pacjent powinien być skierowany do dermatologa, ponieważ wykwity chorobowe z czasem powiększają się, co utrudnia terapię, a przy wieloletnim utrzymywaniu się mogą ulegać transformacji nowotworowej.
Drożdżyca
Występuje u osób w trakcie antybiotykoterapii, u chorych z podwyższonym poziomem glikemii (często bywa pierwszym objawem cukrzycy, szczególnie u mężczyzn), u ciężarnych, u pacjentów z zaburzeniami odporności. Główną dolegliwością w tym przypadku jest uporczywy świąd i pieczenie oraz zaczerwienienie błon śluzowych, a u kobiet obecność serowatych upławów. W tym przypadku można doraźnie zalecić preparat clotrimazol w kremie. Ustalenie przyczyny – szczególnie nawracającej drożdżycy – jest konieczne i należy do lekarza.