Sucha śluzówka nosa

autor: dr n. med. Leszek Marek Krześniak
specjalista chorób wewnętrznych

Błona śluzowa nosa odgrywa bardzo ważną rolę w kontakcie naszego organizmu ze światem zewnętrznym. Oczyszcza, nawilża i ogrzewa przepływające powietrze. Dzięki mechanizmowi śluzowo-rzęskowemu, który jest podstawowym sposobem oczyszczania się dróg oddechowych, organizm zabezpiecza się przed przenikaniem drobnoustrojów patologicznych. Dodatkowo w wydzielanym śluzie znajduje się lizozym, który działa bakteriobójczo, bo rozpuszcza błony komórkowe osiadłych bakterii.
Istnieje wiele czynników, które prowadzą do zaburzenia funkcji ochronnych błony śluzowej nosa i w następstwie do zaniku wydzielania śluzu. Należą do nich:

• długotrwałe stany zapalne,


• przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach,


• przebywanie w pomieszczeniach, gdzie powietrze jest przesuszone i ma wysoką temperaturę,


• zanieczyszczenia powietrza dymem, kurzem, pyłami, pyłkami, oparami substancji drażniących, środkami chemicznymi lub kosmetykami (np. perfumami),


• nadużywanie kropli mających na celu udrożnienie nosa (np. przeciwalergicznych, obkurczających naczynia),


• długotrwałe (ponad 10 dni) stosowanie pochodnych imidazolu, czego skutkiem ubocznym bywa często polekowy przewlekły zanikowy nieżyt nosa,


• przyjmowanie doustnych leków przeciwnadciśnieniowych i przeciwalergicznych.

Wysychanie śluzówek nosa występuje również w przebiegu wielu chorób, jak Zespół Sjogrena (gdzie również dochodzi do zmniejszenia wydzielania łez, rogówki i śluzówek jamy ustnej), a także po przebytych chorobach wirusowych i bakteryjnych górnych dróg oddechowych, gdzie nastąpiło zahamowanie funkcji aparatu śluzowo-rzęskowego. Problem pojawia się także u niektórych pacjentów po operacyjnym usunięciu małżowiny dolnej nosa, w alergii oraz u kobiet w okresie menopauzy. Inne rzadsze przyczyny wysychania śluzówki nosa to: kiła, ziarniniak Wegenera, gościec (reumatoidalne zapalenie stawów), niedoczynność tarczycy, infekcje wywołane drożdżakami i grzybami, niedobory witaminy A, witamin z grupy B i żelaza oraz nieprawidłowe gojenie się ran po operacjach laryngologicznych.

Dolegliwości związane z nadmiernym wysychaniem śluzówek przynoszą dyskomfort w postaci uczucia zatkanego nosa, świądu czy uczucie drapania w nosie. Pojawiają się również napady kichania, wysychająca wydzielina pokrywająca błony śluzowe nosa, czasem również krwawienie z nosa.
Wysychająca śluzówka nie stanowi dobrej bariery chroniącej drogi oddechowe przed dostającymi się z powietrzem drobnoustrojami. Co więcej, stany zapalne z nosa mogą rozszerzać się również na śluzówki zatok obocznych nosa, gardła, krtani, tchawicy i dalej do dolnych dróg oddechowych.
Istnieją proste sposoby doraźnej poprawy takiej sytuacji. Należą do nich: inhalacje z użyciem wody z solą i dodatkiem olejków eterycznych, np. tymiankowego, eukaliptusowego czy kamforowego. Pacjentom można również polecić aerozole zawierające roztwory soli, żele zawierające chlorek sodu, wodę morską, kwas hialuronowy, glicerol, prowitaminę B5 i mieszaninę olejków eterycznych. Na półkach aptecznych znajdziemy także maści i krople nawilżające śluzówkę i łagodzące podrażnienia.

Jak w przypadku wszystkich chorób długotrwałe skutki można uzyskać wówczas, gdy przeprowadzi się badania i analizę czynników, które u konkretnej osoby są przyczyną wysychania śluzówek nosa. Czasem należy zmodyfikować dietę (wzbogacenie w witaminy, żelazo itp.) i codzienne nawyki (palenie tytoniu), zmienić niektóre leki przeciwalergiczne czy przyjmowane z powodu chorób układu krążenia. W wielu przypadkach korzystny efekt uzyska się dopiero wówczas, kiedy odbuduje się mikroflorę jelit, która jest kluczem do odporności.