Rodzaje nieżytu nosa – charakterystyka i wskazówki diagnostyczne

autorka: dr n. farm. Paulina Mączka
farmakolog

Nos oprócz podstawowych zadań związanych z oddychaniem spełnia także inne ważne funkcje fizjologiczne. Wraz z zatokami przynosowymi jest rezonatorem głosu, spełnia także funkcję obronną dla organizmu. Jama nosowa jest wyścielona silnie unaczynioną błoną śluzową, która oczyszcza, ogrzewa i nawilża przechodzące przez nią powietrze. Nieżyt nosa jest zapaleniem tkanki wyścielającej jamę nosową. Charakteryzuje się on obrzękiem zapalnym błon śluzowych wywołanym zakażeniem, któremu towarzyszy wysięk. Dodatkowo, oprócz kataru, obserwowane jest upośledzenie drożności nosa, kichanie i uczucie swędzenia. Wskutek nadmiernej przepuszczalności naczyń krwionośnych i wzmożonej aktywności komórek wydzielających śluz zwiększa się produkcja wydzieliny. Dochodzi następnie do utraty drożności przewodów nosowych i upośledzenia węchu. W okolicach zatok szczękowych i czołowych może być odczuwalny nadmierny ucisk.

Leczenie kataru ma charakter objawowy. Najskuteczniejszymi lekami zwalczającymi objawy alergicznego nieżytu nosa są glikokortykosteroidy podawane donosowo. Wśród nich najczęściej stosowane substancje to: beklometazon, budezonid, sole mometazonu i flutykazonu. Leki te mają najszerszy zakres działania, niwelują świąd i kichanie. Silne działanie przeciwzapalne zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa.

Leki przeciwhistaminowe II generacji do stosowania doustnego (loratadyna, cetyryzyna, feksofenadyna, desloratadyna) lub w formie aerozoli i kropli do nosa (azelastyna). Skutecznie łagodzą one wszystkie dokuczliwe objawy związane z wydzielaniem histaminy, w niewielkim stopniu przenikają do ośrodkowego układu nerwowego. Preparaty przeciwhistaminowe można stosować w połączeniu z substancjami udrażniającymi przewody nosowe w postaci doustnej lub kropli donosowych: pseudoefedryną, fenylefryną oraz ksylometazoliną. Warto pamiętać, że nieleczony alergiczny nieżyt nosa, którego przyczyną jest atopia, może predysponować do rozwoju innych chorób o podłożu alergicznym, w tym astmy oskrzelowej.

W przypadku nieżytu nosa o podłożu bakteryjnym stosuje się sulfonamidy: sulfatiazol w postaci kropli donosowych wykazuje działanie bakteriostatyczne. Bardzo ważnym aspektem jest także usunięcie zalegającej wydzieliny, gdyż jej obecność zmniejsza skuteczność leków o działaniu miejscowym. Z tego względu zalecane jest płukanie jam nosa izotonicznym roztworem wody morskiej. Zabieg ten oczyszcza jamę nosową i przywraca jej funkcje fizjologiczne. Preparaty zawierające hipertoniczny roztwór soli morskiej zalecane są do oczyszczania i udrażniania przewodów nosowych.

Katar trzeba leczyć, gdyż rozszerzająca się infekcja może doprowadzić do zapalenia zatok, uszu, a nawet oskrzeli. Niebezpieczny jest zwłaszcza gęsty katar z zielonożółtą wydzieliną, któremu towarzyszy dodatkowo ból zatok. Może to wskazywać na zapalenie zatok, w przypadku którego jedyną formą leczenia jest zastosowanie antybiotykoterapii.