Wpływ hałasu na zdrowie

autorka: mgr farm. Ewelina Rydzik-Strzemska

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), hałas obecny w środowisku jest coraz bardziej uciążliwą troską społeczeństwa. Na problem ten uwagę zwrócił już w 1905 r. światowej sławy bakteriolog, laureat nagrody Nobla, Robert Koch, który napisał: „Nadejdzie dzień, gdy człowiek będzie musiał walczyć z bardzo niebezpiecznym wrogiem swego zdrowia – z hałasem, tak samo, jak kiedyś walczył z cholerą i dżumą”.

Czym jest hałas?
Według słownika języka polskiego hałas to głośne dźwięki zakłócające spokój. Hałas w środowisku, według art. 3 Dyrektywy Hałasowej 2002/49/WE, to każdy niepożądany lub szkodliwy dźwięk powodowany przez działalność człowieka na wolnym powietrzu, w tym emitowany przez środki transportu, ruch drogowy, kolejowy, samolotowy oraz pochodzący z obszarów działalności przemysłowej. Poziom ciśnienia akustycznego określany jako poziom dźwięku wyrażany jest w decybelach (dB). Hałas jako niepożądany dźwięk jest poniekąd zanieczyszczeniem, które często przez nas ignorowane, może zwiększać ryzyko wystąpienia poważnych schorzeń.

Jak wielu ludzi jest narażonych?
Hałas jest wszechobecny w środowiskach miejskich, a dostępność spokojnych miejsc jest coraz mniejsza. Ucho ludzkie odbiera dźwięki w zakresie natężeń od 0 do 120 decybeli. Za szkodliwy dla zdrowia uznaje się hałas na poziomie wyższym niż 35 dB. Granica, przy której odczuwa się ból i może nastąpić uszkodzenie słuchu, wynosi 120 dB. WHO szacuje, że 10% populacji światowej jest narażona na poziom hałasu potencjalnie przyczyniający się do powstania urazu akustycznego. W krajach Unii Europejskiej na dzienny poziom hałasu ruchu drogowego powyżej 55 dB narażonych jest ok. 40% populacji, zaś na poziom hałasu przekraczający 65 dB 20%. Z kolei więcej niż 30% populacji narażona jest na nocny poziom hałasu przekraczający 55 dB. Jak podaje Instytut Patologii Słuchu 36% Polaków eksponowanych jest na dźwięki mogące prowadzić do schorzeń aparatu słuchowego. W naszym kraju odsetek osób, których dotyczy szkodliwe działanie hałasu, jest większy niż w większości krajów Unii Europejskiej. Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych 100 mln ludzi jest pod wpływem szkodliwego poziomu hałasu pochodzącego m.in. od ruchu samochodowego i lotniczego. Uszkodzenie słuchu spowodowane hałasem jest w USA najczęstszą chorobą zawodową. Około 22 mln amerykańskich pracowników jest narażonych na niebezpieczny poziom hałasu w miejscu pracy. Mimo iż poziom hałasu zawodowego zmniejszył się od 1980 r., liczba młodych osób eksponowanych na szkodliwy poziom hałasu zwiększyła się trzykrotnie. Może to wynikać z częstego korzystania z osobistych odtwarzaczy muzyki oraz uczęszczania na koncerty o wysokim poziomie hałasu. Z jednego z badań przeprowadzonych w Anglii wynika, że 66% młodych osób uczęszczających do klubów nocnych oraz na koncerty rockowe, cierpi z powodu zaburzeń takich jak szumy uszne.

Słuchowe skutki hałasu
Hałas jest jedną z głównych przyczyn utraty słuchu. Uraz akustyczny może być spowodowany zarówno jednorazowym narażeniem na intensywny  impuls dźwiękowy (np. eksplozja ładunku wybuchowego), jak i wynikiem długotrwałej ekspozycji na poziom dźwięku wyższy niż 75-85 dB. Charakterystyczną cechą urazu akustycznego jest stała utrata słuchowych komórek czuciowych w uchu wewnętrznym. Ekspozycja na działanie różnego rodzaju hałasu od wczesnego dzieciństwa może wpływać na upośledzanie słuchu w wieku dorosłym. Istnieją doniesienia, że delikatne ale patologiczne zmiany wynikające z wczesnej ekspozycji na hałas, znacząco zwiększają ryzyko starzenia się ucha wewnętrznego, a co za tym idzie utraty słuchu.

Niesłuchowe skutki zdrowotne hałasu
Istnieją dowody naukowe, potwierdzające, że narażenie na hałas może powodować takie dolegliwości, jak: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu, rozdrażnienie, zaburzenia snu czy zaburzenia funkcji poznawczych u dzieci. Rozdrażnienie jest najbardziej rozpowszechnioną odpowiedzią na hałas występujący w otoczeniu człowieka. Badania potwierdzają, że długotrwałe narażenie na hałas wpływa na układ sercowo-naczyniowy, zwiększając ciśnienie krwi, powodując zmiany rytmu serca i uwalnianie hormonów stresu. Istnieją doniesienia, że przewlekłe narażenie na hałas może powodować także zaburzenia równowagi homeostazy organizmu.
Dzieci są szczególnie narażone, ponieważ nie potrafią w pełni radzić sobie ze stresem oraz ocenić zagrożeń ze strony czynników stresogennych, takich jak np. hałas. Wpływ hałasu na funkcje kognitywne dzieci obejmuje m.in. trudności w komunikowaniu się, zaburzenia koncentracji i nadmierne pobudzenie. Badania wykazują, że dzieci narażone na hałas środowiskowy mają osłabione funkcje poznawcze oraz problemy w nauce.
Narażenie na hałas skutkuje bardzo często zaburzeniami snu. Organizm człowieka reaguje na dźwięk nie tylko w okresie aktywności, ale również podczas snu. W jego trakcie dźwięk na poziomie ciśnienia akustycznego 33 dB, może powodować reakcje takie jak: ruchy ciała, tachykardia czy przebudzenie. Powtarzające się wybudzenia spowodowane hałasem obniżają jakość snu. Wyniki badań epidemiologicznych pokazują, że narażenie na hałas nocny może być istotne dla powstawania długoterminowych skutków zdrowotnych (np. choroby układu krążenia). WHO zaleca, aby poziom przejściowego hałasu nocnego na zewnątrz był mniejszy niż 55 dB zaś długoterminowego mniejszy niż 40 dB. Przestrzeganie tych norm pozwala uniknąć negatywnych skutków dla zdrowia.

Podsumowanie
Dźwięk, mimo iż towarzyszy nam w codziennym życiu, może po przekroczeniu pewnej granicy wpływać negatywnie na jakość życia i zdrowia. Ubytek słuchu spowodowany narażeniem na hałas zarówno w pracy jak i poza nią jest często spotykaną dolegliwością i stanowi poważny problem zdrowia publicznego, którego rozwiązanie wymaga przestrzegania strategii profilaktycznych i terapeutycznych. Szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci, gdyż ich kształtujące się mechanizmy radzenia sobie ze stresem są wyjątkowo podatne na oddziaływanie niepożądanych dźwięków. Dźwięki te mogą negatywnie wpływać na ich rozwój i powodować nieodwracalnie i niepożądane konsekwencje zdrowotne.

Piśmiennictwo:
1. Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r.
2. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2007 r.
3. M. Basner, W. Babisch, A. Davis, M. Brink, Ch. Clark, S. Janssen, S. Stansfeld: Auditory and non-auditory effects of noise on health. The Lancet. 2013. DOI: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(13)61613-X.
4. W. Passchier-Vermeer, W.F. Passchier: Noise exposure and public health. Environ Health Persp. 2000. 108 (l).
5. Ch. Clark, S.A. Stansfeld: The effect of transportation noise on health and cognitive development: A review of recent evidence. Int J Comp Psychol. 2007. 20.
6. S.A. Stansfeld, M.P. Matheson: Noise pollution: non-auditory effects on health Brit Med Bull. 2003. 68.
7. V. Dimou: Noise measurementsin timber industries. Drvna Ind. 2014. 65(3).
8. http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/30/plik/ot-612_inter.pdf (stan na dzień 22.03.2017).
9. http://www.euro.who.int/en/health-topics/environment-and-health/noise/data-and-statistics (stan na dzień 22.03.2017).