Według obowiązującej w Polsce Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, otyłość jest stanem patologicznego nagromadzenia tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczającym jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogącym prowadzić do niekorzystnych skutków dla zdrowia. Za otyłość uważa się stan, w którym tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 25 proc. całkowitej masy ciała u kobiet oraz 20 proc. u mężczyzn. Wykazano, że w Polsce na nadwagę cierpi ok. 38 proc. kobiet oraz 50 proc. mężczyzn (BMI 25-30 kg/m2), z kolei na otyłość 30 proc. kobiet oraz 20 proc. mężczyzn (BMI > 30 kg/m2).
Uwarunkowania psychologiczne
Wśród psychologicznych uwarunkowań otyłości wymienia się
zaburzenia mechanizmu samoregulacji (przejadanie się w wyniku utraty kontroli nad jedzeniem), przekonania i oczekiwania jednostki (niska samoocena, pesymizm, poczucie bezradności, wysoka potrzeba osiągnięć, perfekcjonizm), cechy osobowości (neurotyzm i introwersja sprzyjają traktowaniu jedzenia jako środka łagodzącego przykre emocje i poczucie samotności), nieumiejętne radzenie sobie ze stresem i przeżywanymi emocjami (głównie negatywnymi) oraz jedzenie nawykowe. W wyniku przeżywania negatywnych emocji, złego samopoczucia czy obniżonego nastroju, pojawia się zwiększona potrzeba jedzenia.
Dla większości osób otyłych nadmierna masa ciała wiąże się z dyskomfortem fizycznymi psychicznym. Mają one obniżoną samoocenę, negatywny obraz własnego ciała, doświadczają poczucia winy oraz krzywdy i rozżalenia. Często mają obniżony nastrój, przeżywają także poczucie bezsilności i braku wpływu na sytuację. Zmniejszenie masy ciała wymaga od pacjenta, który doświadcza tego wszystkiego, zmiany zachowań żywieniowych, zwiększenia aktywności fizycznej oraz zmiany dotychczasowego sposobu myślenia. Warto zatem, aby od początku znajdował się on pod opieką zespołu profesjonalistów, zgodnie ze słowami prof. Barbary Zahorskiej-Markiewicz, Prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłości:
„Dla najskuteczniejszego i bezpiecznego odchudzania warto jest korzystać ze wsparcia specjalistów: lekarza, farmaceuty, dietetyka, rehabilitanta oraz psychoterapeuty. Leki mogą pomóc w chudnięciu i przestawieniu się na dietę niskotłuszczową, szczególnie w początkowej fazie zmiany stylu życia. Przestańmy wierzyć w magiczną moc pigułek, które schudną za nas – takich po prostu nie ma – bo odchudzanie to nie cud, ale trud!”
Czego oczekuje od nas pacjent z nadwagą?
Przede wszystkim fachowej porady. I tu pojawia się kwestia tzw. twardych kompetencji, czyli profesjonalnych umiejętności farmaceuty – czy będzie on potrafił
zrozumieć znaczenie problemu dla pacjenta (np. czy nie będzie go bagatelizował), porozmawiać z nim o zdrowotnych konsekwencjach nadwagi i otyłości oraz korzyściach związanych z uzyskaniem odpowiedniej wagi? Ponadto, czy będzie on w stanie udzielić pacjentowi jasnych informacji na temat farmakoterapii stosowanej w profilaktyce i leczeniu nadwagi i otyłości, wyjaśniając mu, które środki można zakupić jedynie na receptę, które wydawane są bez recepty, a które są suplementami diety? W końcu, czy będzie potrafił doradzić pacjentowi w zakresie wyboru suplementów diety i leków OTC? Z mojego punktu widzenia bardzo istotny jest sposób, w jaki farmaceuta przeprowadza tę rozmowę.
Osobiste doświadczenia farmaceuty
Kolejną istotną kwestią, być może jeszcze ciekawszą, jest wpływ własnych doświadczeń farmaceuty ze środkami wspomagającymi odchudzanie na wyrażane przez niego opinie. Czy posiadana przez niego wiedza płynąca z doświadczeń osobistych będzie wpływała na obiektywną informację na temat polecanych leków? Prowadzone na gruncie psychologii badania jednoznacznie wskazują, że posiadane przez nas nastawienie modyfikuje sposób, w jaki odbieramy i interpretujemy uzyskiwane informacje. Dokonując pewnej generalizacji można zatem sądzić, że opieka farmaceutyczna nad pacjentami z nadwagą oraz otyłymi może zależeć od własnych doświadczeń farmaceuty z polecanymi (lub nie!) specyfikami, a także od informacji na temat ich skuteczności, które uzyskał ze swego najbliższego otoczenia. Jak wcześniej napisałam, jest to uogólnienie, w związku z tym nie każdy farmaceuta w takim samym stopniu włącza swe doświadczenia w sposób pracy, jednak każdy jest na to narażony, ponieważ jest to cecha naszego, ludzkiego myślenia. Jako ewentualna klientka mogę próbować uwrażliwić Państwa na tę jego specyfikę i... mieć własne oczekiwania.